Microsoft Word miqrasiya kitab doc
Yüklə 423,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
50 olur. Tarixi iqtisadi və siyasi proseslər, həmçinin yeni tələbatlara cavab verəcək resursların axtarışı, daxili siyasi təzyiqlər, həmçinin kütləvi qaydada mövcud rejimin qəbul edilməməsi miqrasiyanın məcburi (bərk) və yumşaq (zərurətə və istəklərə söykənən) formalarını meydana gətirmişdir. Bununla bərabər, qloballaşmanın zəruri etdiyi formaları da mövcud olur. Xüsusilə, şəhərlər daxilində yeni yaşayış strukturları islahatları sakinlərin total qaydada yeni yaşayış mənzillərinə köçmələrini şərtləndirməkdədir. (Məsələn, inkişaf prosesləri ilə əlaqədar olaraq, yeni mənzil tələbatların ödənilməsi zərurətindən irəli gələrək, Bakı şəhərində əhalinin bir qəsəbədən digər qəsəbələrə köçürülməsi halları meydana gəlir). Bu miqrasiya prosesi nəticə etibarilə sosial-rifahın yaxşılaşdırılmasına söykənən bir məzmunu özündə cəmləşdirir. Miqrasiyanın zəruri formalarının yaranmasında həmçinin təbii fəlakətlər də böyük rol oynamışdır. Miqrasiyanın baş verməsi səbəbləri həm onun tərkib səbəblərini meydana gətirir, həm də formalarını çoxnövlü olmasını üzərə çıxarır. Bu baxımdan proseslər klassifikasiyanın, statistikanın (burada uçot da daxil olmaqla) və terminologiyanın yaranmasını zəruri edir. Mövcud qloballaşma şəraitində (postmodernizm dövründə) miqrasiya prosesləri həm bir ölkə daxilində güclənir, həm də ölkələrin sərhədlərini keçir. Bu baxımdan məkana nisbətdə (coğrafi-siyasi sistemdə) şaquli (yəni ölkələr daxilində əhalinin müəyyən mərkəzlərdə cəmləşməsi, dünyada əhalinin müəyyən ölkələrdə daha çox cəmləşməsi) və üfiqi (yəni ölkələr daxilində əhalinin tarazlı yayılması, regionda əhalinin nisbətən tarazlı yayılması) forma alır. Miqrasiya prosesləri şaxələnir və dalğalanır. Miqrasiya tarixi, siyasi, hüquqi və sosial aspektləri özündə cəmləşdirən böyük proseslər kimi dünya iqtisadiyyatına və dünya siyasətinə makro və mikro səviyyədə, regional və qlobal miqyasda, eləcə də ölkə daxilində böyük dərəcədə öz təsirilərini göstərir. Miqrasiya demoqrafiyaya səbəb olur və 51 müəyyən yaşayış məskənlərində (ölkələrdə) əhalinin həm sayına, həm də tərkibinə öz təsirlərini edir. Miqrasiya ölkələrdə sosial-iqtisadi-siyasi sistemlərin şaquli-üfiqi vəhdət ilə genişlənməsini təmin edir. Miqrasiya prosesləri demoqrafik göstəricilərin formalaşmasına öz təsirlərini edir və bu baxımdan da ölkədaxili demoqrafik statistikada miqrasiyanın payı (ölkəyə gələnlərin və ölkədən gedənlərin hesabına- miqrasiya saldosu baxımından) formalaşmış olur. Miqrasiya ölkələrdə (daxili inzibati ərazilərdə-şaquli sistem forması kimi) əhalinin şəhərlərdə toplaşmasını- urbanizasiyanı yaradır. (Qeyd: urbanizasiya-lat.urbanus- şəhərli, urbs-şəhər-cəmiyyətin inkişafında şəhərlərin rolunu artıran, əhalinin sosial-peşəkar və demoqrafik strukturnda dəyişikliklər yaradan və əhalinin mədəniyyətinə, həyat tərzinə, psixologiyasına və s. təsir göstərən tarixi proses kimi izah edilir. Urbanizasiyanın əsas göstəricisi şəhər əhalisinin payının artmasıdır. Şəhər tipli yaşayış məskənlərinin meydana gəlməsi ilk dəfə olaraq b.e.ə. III-I minillikdə Mesapotomiya, Misir, Suriya, Hindistan, Kiçik Asiya və Çində mövcud olmuşdur. Bu tip yaşayış məskənləri sənətkarlıq və ticarət məskənləri, xarici düşmənlərdən müdafiə dayaqları, hakimiyyət və idarəetmə, mədəniyyət və xidmət mərkəzləri kimi istifadə olunmuşdur. Demək olar ki, bütün qədim şəhərlər çay vadilərində meydana gəlmiş və bu da özlüyündə digər xalqlarla ticarət və mədəniyyət əlaqələrinin yaranmasına xidmət etmişdir). 54 Miqrasiya həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə müəyyn sosial problemləri, sosial – demoqrafik uyğunsuzluqları meydana gətirir. Məsələn, əhalinin az olduğu Rusiyada miqrant axını milli amillər üçün qorxu yaradır. Digər sosial problemləri də meydana gətirir. Miqrasiyanın doğurduğu ən böyük problem uyğunsuzluq, 54 Институт Философии Российской Академии Наук. Новая философская энциклопедия. Урбанизация. А.Н.Балашова. http://iph.ras.ru/elib/3123.html 52 adaptasiya olunmamaq ucbatından meydana gəlir. Bu da ölkədə bəzən ümumi siyasi problemə çevrilir, xalq bu məsələni referendumda həll etməyə çalışır. Məsələn, 2013-cü ilin fevral ayının 9-da İsveçrə Konfederasiyasında miqrasiyanın məhdudlaşdırılması və miqrasiya kvotası ilə bağlı referendum keçirilmişdir. Öz populist mövqeyi ilə seçilən İsveçrə Xalq Partiyası tərəfindən “Kütləvi miqrasiyaya qarşı” adı ilə irəli sürülən təşəbbüs referenduma çıxarılmış və əhalinin 50,3 faizi ölkəyə miqrasiya axının məhdudlaşdırılmasına razılıq bildirmişdir. Belə bir rəqəm var ki, İsveçrənin 8,1 milyon nəfər əhalisinin 23,3 faizi əcnəbilərdən ibarətdir və hər il 80 min insan daimi yaşayış üçün bu ölkəyə üz tutur. 55 Miqrasiya prosesləri geniş olduğundan onun tərkibində iştirak edən subyektlər baxımından prosesin çoxtərkibli olması da meydana gəlir. (Bax. Qrafik-1) Prosesin çoxtərkibliliyi isə özündə subyektlərin fəaliyyətlərinin geniş məzmun və forma almasını təmin edir. Miqrasiya (xüsusiləşmiş halda) proseslərində həm əcnəbilər, həm də vətəndaşlığı olmayan şəxslər və ya apatridlər iştirak edir. Bu baxımdan da termin özündə geniş konsepsiyanı əhatə edir. Miqrasiyanın (bir xüsusi termin kimi) tərkibini meydana gətirən sözlərin (anlayışların-kateqoriyaların) aşağıdakılar olmasını hesab etmək olar: Emiqrasiya (xüsusi termin, konkret olaraq köç anlayışını ifadə edən termin)-ölkədən getmə. İmmiqrasiya (xüsusi termin-konkret olaraq köç anlayışını ifadə edən termin) – ölkəyə gəlmə. (Qeyd: ensiklopedik lüğətlərin izahına əsasən, termin sözü lat.terminus-sərhəd, hədd-mənasını verir. Elm, texnika və 55 İsveçrəlilər miqrasiya axınının məhdudlaşdırılmasına səs veriblər. 10.02.2014. Gün.Az. http://m.gun.az/world/9714/ Yüklə 423,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|