Microsoft Word miqrasiya kitab doc
Yüklə 423,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
5 [lat. mandatum-tapşırıq] 1914-1918-ci illərdəki dünya mühari- bəsində qalib gələn ölkələrə Almaniyanın keçmiş müstəmləkə- lərini və Osmanlı imperiyasının bir hissəsini idarə etmək üçün Millətlər Cəmiyyəti tərəfindən verilən hüquq) və digər asılı bölgələrdən ibarət olan Britaniya imperiyasının ərazisi 1918-ci ildən 1940-cı ilə qədər dünya ərazisinin 30 faizini, dünya əhalisinin isə 25 faizini təşkil edirdi. 2 Britaniya imperiyası tarixində ən böyük ərazi itkisini 1776-1783-cü illərdə 13 Amerika koloniyasının üsyanından və Amerika Birləşmiş Ştat- larının yaranmasından itirib. 3 Bu baxımdan miqrasiya coğrafi- fiziki, mədəni-sosial və siyasi aspektləri özündə cəmləş- dirmişdir və imperiya siyasəti ilə məzmun tərkibi mövcuddur. Yeni ərazilərdə ucuz işçi qüvvələri, insan əməyinin rahat şəkildə istismar edilə bilməsi imkanları məhz imperiyalardan, mərkəzi dövlətlərdən bu ərazilərə miqrasiyanın zəruri formasını meydana gətirmişdir. Burada imperiyaların kapitalı və əhali amili əhali yayılmasını təmin edən vasitələr olaraq, zəruri və məcburi köç etmənin əsaslarını formalaşdırmışdır. İmperiyalar öz koloniyalarında (müstəmləkələrində) əlaqəli və şəbəkəli sistemləri meydana gətirmiş və tutulan (zəbt olunan) və işğal olunan ərazilərdə ticarət mərkəzlərini və ticarət yollarını yaratmaqla, müvafiq ərazilərdə məskunlaşma siyasətini təmin edə bilmişdir. Miqrasiyanın digər bir forması da təqiblərdən, cinayət törədənlərin cəzadan qaçma istəklə- rindən meydana gəlmişdir. Amerika qitəsində (məsələn, orta əsrlərdə indiki ABŞ-ın Texas ərazisində) qızıl axtarmaq istəyənlərin sayı da çox olmuşdur. Bu baxımdan da miqrasiya proseslərində cəlbedici (məkana) və itələyici (məkandan) faktorlar mühüm rol oynamışdır. Ümumiyyətlə, miqrasiya formalarının bazasında səbəblər əsas rol oynayır və səbəblər məkandan itələyici və məkana cəlbedici (pull-push factors) funksiyanı yerinə yetirir. 2 James B. Alcock. Historical Atlas of the British Empire and Commonwealth. www.atlasofbritempire.com 3 Yenə orada. 6 Tarixdə olduğu kimi bu gün də əhali köçü davam etməkdədir. Əhali köçü prosesləri tarixi mahiyyətini bir qədər saxlamış və xüsusilə, əhalisi az olan və əmək resurslarına ehtiyac duyulan məskənlərə (məsələn, Kanadaya, Avstraliyaya, Rusiya və Qazaxıstana) köç etmək xüsusiyyətlərini özündə qorumuşdur. Məsələn, belə bir statistik göstərici var ki, 1990-cı illərdən bu yana hər il Kanada 250 min nəfərdən yuxarı immiqrant qəbul edir. 4 Qeyd: Belə bir rəqəm var ki, Avstraliya II Dünya Mühari- bəsindən bu yana bütün dünyadan 7 milyon nəfərdən çox immiqrant qəbul edib. Keçən 20 ildə ölkənin əhali artımında ölkədə doğulanlarla immiqrantlar arasında bərabərlik nisbəti olub. Lakin 2006-cı ildən bu bərabərlik pozulub. 2006-cı ildə miqrasiya prosesləri əhali artımının 58 faizini, 2007-ci ildə 63 faizini, 2008-ci ildə isə 66 faizini təşkil edib. 2007-2008-ci illərdə Avstraliyaya 200 ölkədən çox miqrant daxil olub: Çindən 28700 nəfər, Yeni Zellandiyadan 27400 nəfər, Birləşmiş Krallıqdan 24000 nəfər və Hindistandan 23900 nəfər. 2009-cu ilin dekabr ayının məlumatına əsasən, illik əhali artımı 432,600 nəfər olub. Bunlardan 277,700 nəfəri, yəni 64 faizi miqrasiya hesabına, 154,900 nəfəri, yəni 36 faizi isə təbii artımın hesabına baş tutub. 5 2008-2009-cu illər ərzində qaçqınlar üçün humanitar vizalar Çindən, Şri Lankadan, Əfqanıstandan, İraq, Pakistan, İran və Birmadan, eləcə də Banqladeş və Misirdən gələnlərə verilib. 6 2006-2011-ci illər ərzində 850 min nəfər daimi miqrant Avstraliyada məskunlaşıb). 7 4 İmmigration Watch Canada.www.immigrationwatchcanada.org. 5 İmmigration.www.abc.net.au/tv/populationpuzzel/immigration.html 6 Yenə orada. 7 GLENN-The Census Expert. October 4,2011. Australia’s newest migrants-where are they coming from? bloq.id.com.au/2011/population/australian-demographic-trends/australia- newest-migrants/ 7 Bu gün də dünyanın yeni köç mərkəzləri özlərinin əvvəlki qaydada tranzit köçü ehtiva edən baza trayektorik xüsusiyyətlərini saxlayır. Məsələn, ABŞ, Kanada, Avstraliya kimi ölkələrə, həmçinin Avropaya əvvəlki əsrlərdə olduğu kimi, bu gün də köç prosesləri davam etməkdədir. Klassik mənbə mərkəzi olan Birləşmiş Krallıqdan Kanadaya, Avstraliyaya və digər ölkələrə köç prosesləri yenə də mövcuddur. Eləcə də Asiyadan, Afrikadan, Latın Amerikası ölkələrindən Avropaya, Kanada və Avstraliyaya köç edənlər çoxalmaqdadır. Məsələn, Latın Amerikasından (ispan mənşəli əhali) Kanadaya köç edənlərin sayı çoxalmışdır. Qeyd: 2001-ci ildə Kanadada təxminən 212 min nəfər İspan mənşəli əhali yaşamışdırsa, 2006-cı ilə artıq bu rəqəm təxminən 700 min nəfər təşkil etmişdir. 8 2001-ci ildə Latın Amerikası mənşəli miqrantlardan Kanadaya gedənlərin 15 faizini Meksikadan gələnlər, 14 faizini Çilidən gələnlər, 11 faizini El Salvadordan gələnlər, 7 faiz Perudan gələnlər, 6 faizini isə Kolumbiyadan gələnlər təşkil etmişdir. 9 Həmin proseslər sosial-iqtisadi faktorlara və insan hüquqlarının yüksək səviyyədə təmin edilməsinə əsaslanır. Əvvəlki tranzitlər bir qədər başqa mahiyyət etibarilə (deyək ki, burada artıq sosial amillər, insan hüquqlarının nisbətən yüksək səviyyədə təmin olunması məsələsi daha çox mahiyyətin kökünə oturub) öz xidmətlərini göstərir. Əvvəlki mərkəzlərlə yanaşı, dünyanın yeni köç mərkəzləri də meydana gəlmişdir. Bu ərazilərə ələlxüsus yeni (XXI əsrin) iqtisadi miqrasiya mərkəzləri kimi ad vermək olar. İnkişaf etməkdə olan və neft ölkələri belə mərkəzlər rolunu oynayır. 8 Daniel Schugurensky&Jorge Ginieniewicz. The Latin American Community in Canada: Some Challenges Ahead. 2007/07/15. dialogos.ca/2007/07/the-latin-american-community-in-canada-some- challlenges-ahead/ 9 The Latin American Comunity in Canada. www.statcan.gc.ca/pub/89-621- x/89-621-x2007008-eng.htm Yüklə 423,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|