Microsoft Word miqrasiya kitab doc
Yüklə 423,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 həmin insanların öz imkanları ilə birlikdə yerdəyişmələrinə şərait yaradır. Bu baxımdan Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının Nizamnaməsində də qeyd olunur ki, miqrasiya prosesləri iqtisadi, sosial və mədəni inkişafla, həmçinin insanların azad yerdəyişmə hüququ ilə əlaqəlidir. 17 Əvvəlcə də qeyd olunduğu kimi, ümumdünya köç prosesləri müxtəlif səbəbləri özündə cəmləşdirir və nəticə etibarilə də formaları meydana gətirir. Köç prosesləri iqtisadi və qeyri-iqtisadi xarakter kəsb edir. Lakin hər ikisinin bazasında sosial amillər mühüm rol oynayır və nəticələr sosial- hüquqi faktorlara hesablanır. İnsan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması (müharibələr, münaqişələr, böhranlar anında) halları da miqrasiyanı şərtləndirir. Miqrasiya prosesləri özündə dünya üzrə əmək ehtityatlarının axınını meydana gətirir, bu baxımdan immiqrasiya mərkəzlərində sosial-demoqrafik sentralizasiyanı (mərkəzləşməni), emiqrasiya mərkəzlərində isə sosial- demoqrafik desentralizasiyanı (ətraflara bölünməni, mər- kəzdən qaçmanı) ortaya qoyur. Desentralizasiya sistemdə (məsələn, dövlətdə, onun təsərrüfat, təhlükəsizlik sistemində və s.) resurs çatışmazlığını yaradır. Potensialı azaldır. Bu iki proses arasında baş verən qeyri-tarazlı nisbət isə (kəmiyyət fərqi) ölkələrin və regionların inkişaf fərqlərini meydana gətirməkdə böyük rol oynayır. Belə ki, mütəxəssis axınları bir tərəfdə (təyinat ölkədə) zənginliyi yaradırsa, digər tərəfdə (mənşə ölkədə) kasadlığı, çatışmazlığı üzərə çıxarır. İmmiqrasiyadan bir çox ölkələr faydalar əldə edirlər, digərləri isə kadr ehtiyatlarını və ixtisaslaşmış və ixtisaslaşma üçün tələb olunan işçi qüvvələrini (buraya daha çox kadr kimi yetişəcək yeniyetmə və gəncləri aid etmək olar) itirirlər. Dövlətə və cəmiyyətə xidmət edən potensialın ardıcıllığı itir. Emiqrasiyadan da dövlətlər və onların əhalisi müəyyən 17 Международная организация по миграции. (МОМ). http://www.unrussia.ru/ru/agencies/mezhdunarodnaya-organizatsiya-po- migratsii-mom 15 qazanclar əldə edirlər. Məsələn, MDB ölkələrindən Rusiyada işləyən immiqrantlar hər il öz ölkələrinə (ailələrinə) pul göndərirlər. Qeyd: İnformasiya vasitələrinin Dünya Bankının hesabatına istinadən verdikləri məlumata əsasən, dünyada miqrantların ən çox pul göndərdiyi ölkə Hindistandır. 2013-cü ilin məlumatına əsasən, ildə Hindistana 71, Çinə 60, Filippinə 26, Meksikaya 22, Nigeriyaya 21, Misirə isə 20 milyard dollar göndərilir. Azərbaycana xaricdəki miqrantlar tərəfindən 2 milyard 200 milyon dollar (ÜDM-nin 4 faizi), Ermənstana 2,4 milyard dollar (ÜDM-nin 1/5-i), Gürcüstana isə 2 milyard dollar göndərilir. Tacikistanda ÜDM-nin 48 faizi miqrantların göndərdikləri pulların hesabına formalaşır. Qırğızıstan iqtisadiyyatının 31, Moldova iqtisadiyyatının isə 24 faizi miqrantların pulları hesabına formalaşır. 18 Bu faktor da mənşə ölkələri (emiqrant göndərən ölkələr) üçün, onların bank sektorları və bazarları üçün əlavə qazanclar gətirir. Resurslar bu sahələri aktiv vəziyyətdə saxlayır. Xarici ölkələrdə çalışan Türkiyə vətəndaşlarının qazanclarını da buna nümunə göstərmək olar. Emiqrantlar öz ölkələrinin maliyyə bazarlarını, eləcə də əmlak bazarlarını aktiv (fəal) vəziyyətdə saxlayırlar. Məsələn, pul köçürmələr yolu ilə ölkəyə gələn valyuta axını ölkənin bank sektorunun dirçəlməsini təmin edir, banklar əlavə gəlirlər əldə edirlər. Tikilən evlərin, obyektlərin satılması prosesi sürətlənir. Kapital qoyuluşu silsilə şəkildə təsərrüfatın dirçəlməsini təmin edir. Miqrasiya prosesləri ümumən mənşə və təyinat ölkələrinə bu və ya digər səviyyədə qazanclar gətirir. Lakin qazanclarla yanaşı, həmin ölkələr müəyyən itkilərlə də üzləşirlər. Məsələn, qəbul edən ölkə sıxlıqdan gərginliklə üzləşirsə, göndərən ölkə isə sistemdəki çatışmazlıqla üz-üzə qalır. Göndərən ölkə həm də faydalar əldə 18 Xaricdə işləyənlərin göndərdikləri pullar. AzeriNews.Tv Informasiya Agentliyi.azerinews.org/index.php?newsid=2249 16 edir və sistemdəki sıxlaşmanın qarşısını alır. Məsələn, hesab etmək olar ki, Azərbaycandan Rusiyada işləyən miqrantlar öz ölkələrinə qayıdaraq, qalarlarsa müəyyən sıxlıqlarla, çatış- mazlıqlarla, ehtiyaclarla üzləşə bilərlər. İqtisadçı mütəxəssislər hesab edirlər ki, miqrantların öz ölkələrinə qayıtması əmək bazarında gərginliyi yarada bilir. 19 Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Mərkəzi Bankının məlumatına əsasən, il ərzində azərbaycanlı emiqrantlar Rusiyadan Azərbaycana təxminən 1 milyard dollar göndərir. Rusiya tərəfi isə bu rəqəmin reallıqda 3 milyard dollar olmasını bildirir. 20 Sistem öz nisbi bərabər tarazlığını dəyişə bilər və yeni tarazlıqlar ortaya çıxana qədər çoxlu sayda problemlər meydana gələr. Deməli, həm immiqrasiya, həm də emiqrasiya prosesləri müsbət və mənfi hallarla nəticələnir. Sistemləri həm doldurur, həm də sistemlərin sıxlaşmasının qarşısını alır. Sistemdə elementin (subyektin) məkana nisbətini, tənasüblüyünü (mütənasibliyini, yəni, tamuyğunluğunu) həm pozur, həm də formalaşdırır. İmmiqrantların kütləvi olaraq öz ölkələrinə geri qayıtmaları (məcburən və ya da istəklərdən irəli gələrək) öz ölkələrində köklü problemləri yarada bilər. Çünki mövcud sistem və onun resursları tələblərə cavab verməyə bilər. Gərginliklər sosial partlayışlara gətirib çıxara bilər və ÜDM-nin səviyyəsi aşağı düşə bilər. Miqrasiya beynəlxalq əmək bazarının formalaşmasına öz müsbət təsirlərini göstərir və onun əsas komponentini, hərəkətverici qüvvəsini təşkil edir. Bu baxımdan miqrasiya proseslərini birtərəfli mənfi və ya da müsbət mütləq addım hesab etmək olmaz. Hər iki proses arasında olan nisbət kəmiyyətindən tərəflər həm ziyan çəkirlər, həm də qazanırlar. İmmiqrasiya proseslərindən müəyyən inkişaf etmiş dövlətlər faydalanırlar və öz elmi-intellektual potensiallarını artırırlar. 19 Rusiyadakı Azərbaycanlıların geri dönüşü nə vəd edir? 14.08.2014. virtualaz.org/bugun/6586. 20 Yenə orada. Yüklə 423,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|