Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
48
problem yalnız inkişaf etmiş ölkələr üçün aktuallığını itirmişdir, təqribən 30 ölkədə problem qismən, ümumilikdə isə BMT-nin üzvü olan 200 dövlətdən 60-65-də həll olunmuşdur. Müharibədən sonrakı onillikdə ərzaq mallarının istehlakı ümumilikdə bütün regionlarda çoxalsa da, bu göstərici qitələr və ayrı - ayrı ölkələr üzrə fərqlənir. Bununla yanaşı, istehsalın artımı əhalinin müvafiq çoxalması ilə tarazlaşır. Belə ki, son 30 il ərzində taxıl yığımı 2 dəfə, Yer əhalisinin sayı isə 1,8 dəfə çoxalmışdır. Tədqiqatçıların fikrincə, gələcəkdə bu meyil daha neqativ hal ala bilər: əhalinin artım fonunda torpağın məhsuldarlığının aşağı düşməsi dünyadakı tarazlığa əlavə yük deməkdir. Problemin regional - iqtisadi cəhətləri əsasən müharibədən sonrakı onilliklərdə Yerin ərzaqla təminatı baxımından müəyyən cəhətlərlə səciyyələnən coğrafi bölgələri qəti olaraq müəyyənləşmişdir. Birincisi, Qərbi və Şimali Avropa, Şimali Amerika, Avstraliya, Yaponiya daxil olmaqla dünyanın sənaye bölgələridir və bu regionlar yüksək keyfiyyətli ə rzağın qıtlığı ilə deyil, artıqlığı ilə qarşılaşır. Amma inkişaf etmiş ölkələrin ərzaq təhlükəsizliyinin məhz inkişaf etməkdə olan ölkələrdəki aclığa əsaslanması tədqiqatçıların diqqətindən yayınır: inkişaf etməkdə olan ölkələrdə TMK - nın nəzarəti altında olan, məhsulları inkişaf etmiş ölkələrin bazarları üçün nəzərdə tutulan böyük aqrar anklavlar yaradılmasaydı, aqrar sektorun yüksək məhsuldarlığına baxmayaraq həmin dövlətlərin öz resursları bunun üçün çətin ki, kifayət edərdi. kincisi, bu bölgələr üzrə ərzaqla təminat səviyyəsi BMT ÜST - in tələbləri baxımından Avropanın cənubunda, o cümlədən Yunanıstan, Portuqaliya, Türkiyə və ön Asiyada, Latın Amerikası dövlətlərinin əksəriyyətində, Məqrib və ASEAN öləkələrində yerləşir. Üçüncüsü, ərzaq təminatı BMT ÜST - in standartlarından yol verilən kənarlaşma hüdudlarında olan Şərqi Avropa, MDB və Baltikyani ölkələr, habelə Hindistan, Misir, ndoneziyadır.
49
Dördüncüsü, əhalisinin əksər hissəsi ərzaq böhranının bütün ağırlığını çəkən inkişaf etməkdə olan ölkələrdir. (bunlara parlaq nümunə Böyük Səhranın Cənubunda yerləşən dövlətlərdir). Elmi - texniki tərəqqinin qüdrətinə inam artıq 1960 - 1970 - ci illərdə təsdiqlənməyə başladı və dünyanın inkişaf etməkdə olan bölgələrində “yaşıl inqilab” yayıldı. Bu termin kənd təsərrüfatı istehsalının məhsuldarlığını yüksəldən aqrotexniki, texnoloji və istehsal - təşkilatı tədbirləri məcmusunu ifadə edir. Burada yüksək məhsuldarlıqlı və xəstəliklərə qarşı davamlı toxumların, ilk növbədə isə düyü və buğda növlərinin tətbiqinə xüsusi diqqət yetirilir. Müvəffəqiyyətin zəruri şərtlərindən biri su və mineral gübrələrlə təchizatdır. Bütün bunlar inkişaf etməkdə olan bəzi ölkələrə ildə bir neçə dəfə məhsul yığmaq imkanı verdi. Start götürdüyü ilk onillikdən sonra “yaşıl inqilab” heyrətamiz nəticələr nümayiş etdirdi (xüsusilə də “yaşıl inqilab” vətəni Hindistanda); əhalisinin yüksək templərlə artmasına baxmayaraq (Çindən fərqli olaraq, “ailə planlaşdırılması” siyasəti Hindistan cəmiyyəti tərəfindən qəbul edilmədi. Raciv Qandinin öldürülməsinin də məhz bu siyasəti həyata keçirməkdə israrlı olması ilə ə laqələndirilir, ölkə tez bir zamanda özünü ərzaqla tam təminetmə yoluna qədəm qoydu. Amma 1980 - ci illərin əvvəlində potensialı tamam tükəndiyindən, “yaşıl inqilab” boğulmağa başladı. Bunun səbəbi isə kənd təsərrüfatı istehsalının fasiləsiz artımı üçün hər il böyük məbləğdə investisiyalar, Qərbi Avropa ölkələri və ABŞ - ın səviyyəsinə uyğun olan güclü texnoloji baza yaradılması zəruri olduğu halda, onun məhdud tədbirlər kompleksinə istinad etməsi idi. Bəs yoxsul ölkələr bu qədər böyük məbləğdə vəsaiti haradan əldə etməli idi? Təcrübə buğda və düyünün yüksək məhsuldarlıqlı, xəstəliklərə qarşı növlərinin tətbiqi kimi tədbirlərin yalnız müvəqqəti uğur qazandığını göstərirdi. Buna görə də növbəti onilliklərdə Çin və Hindistan “yaşıl inqilabın” məhdud nəticələrini nəzərə alaraq, aqrar sektorun texnoloji bazasının durmadan genişləndirilməsi yolunu seçdi. Ə rzaq böhranından çıxış yolu gen mühəndisliyinin geniş yayılmasında görünürdü və tezliklə onun məhsulları mağazaların piştaxtalarında peyda oldu. 50
Ancaq mütəxəssislər, o cümlədən tibb alimləri həyəcan təbili vururlar: geni modifikasiya olunmuş məhsullar (qarğıdalı, buğda, soya, quş və heyvanların əti, süd) insanın sağlamlığına, ilk növbədə isə, onun həyata sağlam uşaq gətirtmək qabiliyyətinə son dərəcədə mənfi təsir göstərir; bu məhsullarla qidalanan uşaqlar zəif, xəstə böyüyürlər. Ərzaq qıtlığı probleminin həllinin bu istiqamətinin perspektiv olması ağlasığmazdır. Bu daha çox kütləvi alıcıların maraqlarına zərər gətirməklə, aqrofirmaların əlavə gəlir əldə etmə mənbəyidir. Dünyada ərzağın istehsalında açıq aşkar neqativ meyl XXI əsrin ötən onilliyində, sahibkarlar bir sıra ölkələrdə və qitələrə böyük, məhsuldar torpaq sahələrini ərzaq və yem (heyvanlar üçün ) taxılının yetişdirilməsi üçün istifadədən çıxararaq, qarğıdalıdan, soyadan, başqa yağlı bitkilərdən bioloji yanacağın istehsalı layihələrini maliyyələşdirməyə başladıqda yarandı. Əlbəttə, onların bu addımı atmasına ötən onillik ərzində neftin ağlasığmaz dərəcədə yüksək qiyməti öz güclü təsirini göstərmişdir. Belə vəziyyətdə neft hasil edən onlarca ölkə əldə etdikləri gəlirləri hara xərcləyəcəklərini bilmir, 100 - ə yaxın ölkə yanacağın qiymətinin bahalaşması nəticəsində ağır yük altına düşərək, yoxsulluğa daha sürətlə yuvarlanırdı. Nəzərdən keçirdiyimiz problemin həllinin daha bir istiqaməti, məhsullardan torpaqları az, maliyyə resursları isə çox olan bəzi ölkələrin (Qərbi Afrika, Cənub- Şə rqi, Asiya ölkələri, Çin, Avropanın kiçik dövlətləri) öz ehtiyaclarını ödəmək üçün son illərdə intensiv surətdə Afrika, Latın Amerikası və Rusiyada torpaqları satın almağa, orada ixtisaslaşmış fermer təsərrüfatları yaratmağa başlamasıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, dünya ərzaq probleminin həllində özünü qida məhsulları ilə təmin etməyə nail olmuş Çin böyük rol oynamışdır. (dünyanın 6,6 milyard əhalisinin 1,3 milyard nəfər təşkil edən Hindistanın) mövqeyi hansı dərəcədə dayanıqlıdır? Aydındır ki, bu suala cavab vermək üçün xüsusi tədqiqatların aparılması gərəkdir. Bununla belə, dünya aqrar sektorunun bir sıra dənli və başqa qida məhsullarının, texniki bitkilərin qiymətləri dayanmadan artaraq ümumilikdə ərzaq mallarının qiymətlərinin bahalaşmasının sabit meylini yaradır. Bu problem inkişaf Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|