36
həyata keçirilməsini əyani şəkildə sübuta yetirir. Ümumilikdə hesabatların nəticəsinə
görə demək olar ki, getdikcə daha çox mərkəzi, regional və yerli hakimiyyət orqan və
idarələri gender bərabərliyi istiqamətində strateji kurs və konkret fəaliyyət planlarını
hazırlayırlar.
Çex Respublikasında hər bir ayrı nazirlik öz səlahiyyəti çərçivəsində gender bərabərliyi
siyasətinin həyata keçirilməsinə cavabdehdir, bu zaman həm xüsusi,
həm də ümumi
əhəmiyyətli tədbirlər nəzərə alınmalıdır. Beləliklə gender bərabərliyi üzrə nazir ilk
növbədə mərkəzi hakimiyyət orqanların işini tənzimləyir və tarazlaşdırılmış gender
siyasətinin həyata keçirilməsi üçün baza imkanlarını təmin edir.
Sloveniyada gender bərabərliyi üzrə Şura kişilərə və qadınlara bərabər münasibət
prinsipinin pozulması barədə şikayətləri qəbul edərək qərar çıxarır. Bu Şuraya hər bir
ölkə vətəndaşı müraciət edə bilər, müraciətin proseduru çox sadədir, heç bir ödənişə
ehtiyac yoxdur. Əgər işçi həmkarlar ittifaqının üzvüdürsə və kollektiv işəgötürülmə
müqaviləsində müvafiq anlaşılmamazlıqların həll yolu göstərilirsə, bu vaxt onun
ərizəsinə ilk növbədə həmkarlar ittifaqında baxılır. Əgər həmkərlar ittifaqının
rəhbərliyi şikayəti idarə arbitrajına verə bilmir, və ya vermək istəmirsə, onda həmin iş
Şuranın nəzarətinə götürülür. Hər bir ölkə vətəndaşı əmək bazarında, dövlət idarəçilik
orqanlarında, kommersiya təşkilatlarında, təhsil sahəsində, səhiyyə sahəsində, sosial
təminat sahəsində, şəxsi biznes sahəsində və maliyyə sektorunda baş verən ayrı-
seçkilik halları barəsində məlumat vermək hüququna malikdir.
Polşada Gender Bərabərliyi Haqqında Qanun o qədər hərtərəflidir ki, gender vəzifələri
təcrübəsinin həyata keçirilməsi yalnız dövlət orqanlarına yox, həmçinin ictimai nizam-
intizam funksiyalarını yerinə yetirən fərdi şəxslərə və xüsusi təşkilatlara, məsələn,
əhaliyə sosial xidmət göstərən təşkilatlara da şamil olunur. Əgər onlar dövlət tərəfindən
maliyyələşirlərsə və ya hər hansı bir dövlət hakimiyyət orqanları ilə sıx əlaqədədirlərsə,
onda bu orqanlar gender öhdəliklərinin subyekti hesab olunurlar. Sadalanan hər bir
dövlət orqanları və ya onlarla sıx təmasda fəaliyyət göstərən xüsusi təşkilatlar üçün
spesifik tələblər hazırlanmışdır
20
. Məsələn, yerli hakimiyyət orqanlarına müxtəlif
sahələrdə gender bərabərliyinin məqsədlərinin identifikasiya edilməsi üçün layihələr
hazırlanması tapşırılır və onların həyata keçirilməsi yolları göstərilir. Xüsusilə kişilər
və qadınlar üçün ödənilən əmək haqqları arasındakı fərqin aradan götürülməsi üçün
tədbirlər planının hazırlanmasına böyük diqqət ayrılır. Karyera üzrə ədalətli
irəliləmənin təmin edilməsi və peşəkar seqreqasiyanın dəf edilməsi üçün imkanların
20
Gender Bərabərliyi Vəzifəsi. Təcrübə Layihəsi. İngiltərə və Uels, Mançester; Bərabər İmkanlar Komissiyası,
2006.P.58,59.
37
yaradılması da bura daxil edilir. Ailədə və başqa sahələrdə qadınlara qarşı zorakılığın
ləğv edilməsi də həmin səviyyədə prioritet məsələrdən sayılır.
Hana höküməti milli mexanizmin statusunu artıraraq, onu ən yüksək hökumət
səviyyəsinə-nazirliklərə, idarə və agentliklərə birbaşa çıxışa malik olan Prezident
Aparatına qədər çatdırıb.
İtaliya, Namibiya, Panama, Sent-Vinsente və Qrenlandiyada, başqa tədbirlərlə yanaşı,
milli mexanizmin həyata keçirilməsi üçün yeni nazirliklər yaradılmışdır, onun statusu
dəyişdirilərək komissiya edilmişdir, milli mexanizmə başçılıq edən nazir təyin
edilmişdir.
Albaniyada milli mexanizm Nazirlər Kabineti səviyyəsinə qədər qaldırılmışdır. Onun
sədri birbaşa olaraq baş nazirə hesabat verir.
Efiopiya, İndoneziya, İran, Keniya, Meksika, Nigeriya, Seneqal və Zambiya o ölkələrin
sırasında yerləşir ki, həmin ölkələrdə qadın problemləri üzrə şöbələr və agentliklər
yaradılaraq hökumətlərin müxtəlif səviyyələrinə qaldırılmışdır.
Monqolustanda milli mexanizm tərəfindən, qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılması
üçün, milli fəaliyyət planı hazırlanmışdır, bundan sonra isə hər bir əyalətdə geniş qadın
kütləsinin ictimai həyatda aktiv iştirak etməsi üçün ayrıca planlar tərtib edilmişdir.
Büdcənin hazırlanması və planlaşdırılmasında gender problemləri
Beynəlxalq təcrübədə kompleks gender yanaşmasının mümkün tətbiqedilmə həddləri
aşağıdakı qaydada cəmləşir:
•
illik büdcənin hazırlanması layihəsi, vergilər üzrə qərarlar, daxili və xarici borcların
idarə olunması, ödəmə balansı da daxil olmaqla, hal-hazırkı makroiqtisadi nizamlama
səviyyəsində;
•
yoxsulluğun ləğv edilməsi və maliyyə vəsaitlərindən istifadə üsullarının effektivliyinin
artırılmasına yönəldilmiş struktur islahatları səviyyəsində;
•
makrokreditləşmənin və kredit siyasətinin liberallaşdırılmasının spesifik sahəsində.
İqtisadi stabilləşməyə gender yanaşması sosial siyasət maliyyələşməsinin analizinə və
qadınları dəstəkləyən proqramlara çatmır. Gender makroiqtisadi nizamlamanın əsas
addımlarından biri büdcə kəsrinin azaldılmasının alternativ ssenari analizi və insan kapitalının
yetişdirilməsi ilə bağlı ehtiyacların ödənilməsinə yönəldilmiş dövlət tədbirlərinin
stimullaşdırılmasıdır. Bu ehtiyaclara ən geniş kontekstdə baxmaq lazımdır, adi yanaşma isə bir
qayda olaraq yalnız təhsil və səhiyyə sahələrini əhatə edir.