38
Bir çox ölkələrdə milli mexanizm, milli inkişaf siyasətinin hazırlanmasında böyük rol
oynamışdır. Büdcə hazırlanmasında, hesbat və audit məsələlərinə gender problematikasının daxil
edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlər daha çox diqqət ayırılmasını tələb edir. Gender
problemlərinin büdcə və audit məsələləri ilə əlaqəsi hökumət tərəfindən hesabatlığın təmin
edilməsi və müxtəlif təsirlər haqqında məlumatlandırmanın effektivliyinin artırılması üçün yaxşı
vasitə ola bilər. Bunun nəticəsində büdcə ilə bağlı neytral qərarlar kişilər və qadınların həyatına
öz təsirini göstərə bilər.
80-ci illərin ortalarında, Avstraliyada başlamış gender yanaşmasının büdcə prosesinə
inteqrasiyası, gender bərabərliyi üzrə miılli mexanizmə əsaslı təsir göstərmişdir.
Hökumətin təklifi ilə bütün nazirliklərə kişilər və qadınların müvafiq durumlarına
assiqnasiya vasitələrinin (bəzi hallarda isə büdcənin gəlirli maddələrinin) təsiri
haqqında hesabatların hazırlanması bir vəzifə olaraq tapşırılmışdı. Bu tədbir yalnız
ümumxalq büdcənin yox, həmçinin regionların da büdcəsinə aid edilmişdir. Təəssüflər
olsun ki, vətəndaş cəmiyyəti bu prosesə lazımi səviyyədə qoşulmamışdı; bu isə öz
növbəsində həmin prosesə marağın azalmasına səbəb olmuşdu. Hal-hazırki dövrdə
Avstraliyanın yalnız bir əyalətində büdcənin gender ekspertizasının keçirilməsinə tələb
var.
1993-cü ildə Britaniya millətlər birliyinin başqa bir üzv dövləti olan Kanadanın qadın
təşkilatları assosiasiyası tərəfindən “qadın büdcəsi” konsepsiyasının tətbiq edilməsi
təklif kimi irəli sürülmüşdür. “Qadın büdcəsi” konsepsiyası qadınların və ailənin
normal yaşayışı üçün ayrılan vəsaitin miqdarını, ölkənin güc strukturlarının saxlanması
üçün təyin olunan assiqnasiyaların həcmi ilə müqayisə edilirdi. Kanadada rəsmi
səviyyədə büdcənin gender ekspertizasının həyata keçirilməsi qəbul edilmədi, lakin
vergi siyasətinə öz təsirini göstərə bildi. Buna oxşar vəziyyət Böyük Britaniyada da
özünə yer tapmışdı.
90-cı illərin ortalarında Cənubi Afrika Respublikasında Gender yanaşmasının büdcəyə
inteqrasiyası vüsət alaraq sözün əsl mənasında inkişaf etmişdir. “Qadın büdcəsi” 4 il
üçün tərtib edilir və hər il dövlət strukturları tərəfindən nəzərdən keçirilir. Hər beşinci
ildə büdcə siyasətinin gender münasibətləri və gender bərabərliyinə təsiri haqqında
hərtərəfli məruzə hazırlanır.
2001-ci ildə Brüsseldə keçirilmiş konferensiyada Britaniya Millətlər Birliyinin katibliyi
büdcə prosesinin gender ekspertizası təcrübəsinin yayılmasını təklif etmişdir. Gender
yanaşmasının büdcə siyasətinə inteqrasiya etməsi üçün büdcənin formalaşması
prosesinə hökumət strukturlarından başqa bir sıra iştirakçıların, qeyri-hökumət
təşkilatlarının, vətəndaş cəmiyyətinin üzvlərinin, alimlərin və parlament üzvlərinin və
39
s. cəlb edilməsi vacibdir. Burada əsas rol maliyyə nazirliyinə və büdcənin hazırlanması
və qəbul edilməsi ilə birbaşa əlaqələri olan müəssisələrə, qanunverici orqanların profil
komitələrinə məxsusdur.
Kenyada, Maldiv adalarında və Tunisdə milli mexanizmlər hər şeydən əlavə, milli
inkişafın bütün mərhələ və planlarına gender problematikasının daxil edilməsi üzrə
hökmətin öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinin təmin edilməsində yardım göstərdilər.
Svazilenddə milli inkişaf strategiyasının hazırlanması üçün, müxtəlif sahələr üzrə olan
8 komitə sırasında gender problemləri üzrə komitə yaradılmışdır.
Filippin və Cənubi Afrika Respublikası Avstraliyada yaranmış “gender büdcəsi”
modelindən istifadə edən ölkələr sırasındadırlar. Bu modelə görə, büdcə sənədlərinin
hazırlanması zamanı bütün hökumət, idarə və agentliklərinə kişilər və qadınlara təsir
edən faktorları nəzərə almaqla, xərcləri müəyyən etmək tapşırılır.
İranda milli mexanizmin rəhbəri nazirlər kabinetinin üzvüdür, bu isə öz növbəsində
qadın problemlərinin büdcəyə salınmasını asanlaşdırır. Bundan əlavə, milli
mexanizmdən ölkənin büdcə maddələrinin analiz edilməsində istifadə olunur.
Qanunvericilikdə, siyasətdə və başqa proqramlarda gender problematikasının nəzərə
alınması
Milli mexanizmlər və bununla əlaqəli prosedurlar, qanunvericiliyə yenidən baxılması və
dövlət proqramlarında və dövlət siyasətində gender problematikası, cinsi mənsubiyyət üzrə
bərabərliyin təmin edilməsi məsələlərinin həll edilməsinə dair bir sıra tədbirlərdə müzakirə
edilmişdir.
•
Hindistanda milli siyasətin qadınların hüquqlarının reallaşmasına çağıran layihə tərtib
edilmişdir. Burada cinsi mənsubiyyətə görə ayrı-seçkiliyin ləğvinə yönəldilmiş hüquqi,
institusional və proqram tədbirlər göstərilmişdir. Layihədə həmçinin qadınların
şikayətlərinə baxmaq üçün səlahiyyətlindirilmiş milli komissiyanın yaradılması
nəzərdə tutulmuşdur;
•
Rusiya Federasiyasında Dövlət Duması və Federasiya Şurası gender mənsubiyyətinə
görə ayrı-seçkiliyə qarşı qanunvericiliyin hazırlanması üzrə əsas prinsiplər və
strategiyanı qəbul etmişlər.
•
Portuqaliyada qanunvericiliyin gender baxımından nəzərdən keçirilməsi üçün
parlament komissiyası yaradılmışdır.
40
•
Belizdə bərbərliyin və ədalətliliyin əldə olunması üzrə strateji plan hazırlanmışdır. Bu
planın məqsədi hər iki cinsin maraqlarının və tələblərinin nəzərə alınması şərti ilə
dövlət siyasətinə və dövlət proqramlarına gender yanaşmasının daxil edilməsi idi.
•
Kolumbiyanın Milli Planlaşdırma Departamentində cinslərin bərabərliyi sahəsində
fəaliyyət göstərən daimi məsləhət qrupu yaradılmışdır. Bu orqan milli siyasətin əsas
istiqamətlərində gender problematikasının nəzərə alınması məqsədilə geniş
səlahiyyətlərlə təmin edilmişdir.
Monitorinq və hesabat mexanizmləri
Milli mexanizm və prosedurlar Pekin Fəaliyyət Platformasının maddələrinin
reallaşmasının monitorinqində və hesabatlılıq mexanizminin yaradılmasında əsas rol oynayır.
Onlar dövlət tədbirlərinin analizi və bu tədbirlərin nəticələrinin həyata keçirilməsi kimi çox çətin
bir işi həll edirlər
•
Belarusiya Respublikasında kişilər və qadınların bərabərliyinin təmin edilməsi
haqqında Milli plan üzrə hesabatlar hazırlanaraq Sosial Müdafiə Nazirliyinə və
Nazirlər Sovetinə göndərilir. Hər iki ildən bir adıçəkilən iş barəsində hesabat ölkə
Prezidentinə göndərilir.
•
Finlandiyadakı milli mexanizmlər və prosedurlar planlı hesabat və hər bir nazirlikdə
fəaliyyət göstərən iş üzrə sistemin koordinasiya edilməsini təmin etmişlər.
•
Amerika Birləşmiş Ştatlarında milli mexanizm və prosedurlar hökumət agentlikləri
tərəfindən Pekin Fəaliyyət Platformasının həyata keçirilməsi haqqında illik
hesabatların tərtib edilməsi üçün istifadə olunur.
•
Ruandada milli mexanizmlərin təmsilçilərinin, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının,
ikitərəfli agentliklərin və qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələrinin daxil
olduğu komitə, fəaliyyət platformasının maddələrinin monitorinqini həyata keçirir.
•
İordaniyada milli mexanizmin tərkibinə yüksək rütbəli dövlət məmurları və vətəndaş
cəmiyyətinin təmsilçiləri daxildir və onun işində iştirak edən hər bir orqan mütamadi
olaraq görülən işlər barəsində hesabat verir.
Qeyri-hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq
Qeyri-hökumət təşkilatları ilə müttəfiq münasibətlər milli mexanizmlərin və
prosedurların legitim və möhkəm olmalarının təmin edilməsində əsas rollardan birini oynayır və
qadınların sosial həyatlarının dəyişilməsinə gətirib çıxara bilər. Pekin konferensiyası yeni qeyri-
Dostları ilə paylaş: |