Microsoft Word natiq mirzeyev dissertasiya doc
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
müəssisə onları icarəyə verə bilər. Başqa bir tərəfdən yeni yaradılan və fəaliyyət göstərən müəssisələrə təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədi ilə əsas vəsaitlər lazım olduqda onlar həmin vəsaitləri icarəyə götürə bilər. carə münasibətləri zamanı tərəf kimi icarəçi və icarədar qəbul olunur. carəçi xüsusi mülkiyyət hüquqi ilə əmlaka sahib olan və ya qanunvericiliklə ə mlakın sərəncam vericisi kimi çıxış edən, icarəçi isə həmin əmlakı müqavilə ə sasında əvəzi ödənilməklə müddətli istifadəyə götürən hüquqi və fiziki şəxslər ola bilərlər. carəçi və icarədar arasında münasibətlər bildiyimiz kimi müqavilə əsasında tənzimlənir. Bu müqavilə icarə müqaviləsi adlanır və tərəflərin hüquq, vəzifə, məsuliyyətini müəyyən edir. Bu müqavilə əsasında aşağıdakılar nəzərdə tutulur. 1. carəyə verilən əmlakın tərkibi və qiyməti. carə əmlakı əhatə etmə dərəcəsinə görə aşağıdakı kimi təsnifləşdirilir: a) Bütövlükdə müəssisənin icarəsi və ya icarə müəssisəsi; b) Ayrılıqda götürülmüş sahə, istehsalat və digər quruluş bölmələrin icarəsi və ya təsərrüfat daxili icarə podratı; c) Ayrı-ayrı obyekt və komplekslərin fərdi və ya qrup qaydasında icarəsi. lk iki halda icarədə hüquqi şəxs kimi çıxış edir və bu zaman mühasibat uçotu ümumi qəbul edilmiş qaydada aparılır. Üçüncü halda isə icarə qəbul-təhvil aktları vasitəsi ilə həyata keçirilir. 2. carənin müddəti. carə həyata keçirilmə müddətinə görə iqtisadi ədəbiyyatlarda fərqli təsnifləşdirilir. Bəzən icarə qısa müddətli, yəni 5 ildən artıq təsnifləşdirildiyi halda, bəzəndə aşağıdakı kimi qrupalşdırılır: a) qısamüddətli icarə- 1 ilədək b) ortamüddətli icarə - 1 ildən 3 ilədək c) uzunmüddətli icarə - 3 ildən çox.
51
3. carə haqqı məbləği. carə haqqına bir qayda olaraq aşağıdakılar daxil edilir: a) icarəyə götürülmüş əmlakın dəyərində hesablanmış amortizasiya ayırmaları; b) icarə müddəti başa çatdıqdan sonra obyektlərin təmiri üçün icarədar tərəfindən icarəçi təşkilata ödənilə bilən vəsaitlər; c) Müqavilə ilə müəyyən edilən həcmlə icarə faizi – mənfəət. 4. Əmlakın ikinci əldən icarəyə verilməsi imkanlarına münasibət. Müqavilə müddəti ərzində əmlak üzərində yalnız sahiblik və istifadə hüququna malik icarədar, müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, əmlak üzərində olan hüquqların icarəçi müəssisənin razılığı ilə üçüncü şəxsə verə bilər. Bu hal subicarə adlanır və beynəlxalq təcrübədə geniş istifadə olunur. carəçi müəssisə müflisləşdikdə əmlak müqaviləsi qalır, müddət qurtardıqdan sonra isə ə mlakla bağlı münasibətlər qanunvericiliyə uyğun olaraq müəyyənlıəşdirilir. 5. carəyə götürülmüş əmlakı tam bərpa və təmin etmiş sahəsində tərəflərin vəzifə bölgüsü. Qanunda və ya müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa əmlak icarəçi müəssisənin razılığı ilə icarədar tərəfindən yaxşılaşdırıldıqda müqavilə müddətinin qurtarması və ya müqavilənin pozulması nəticəsində əmlak icarəçi müəssisəyə qaytarılarsa, icarədarın çəkdiyi bütün məsrəflərin ödənilməsini tələb etmək hüququ var. Əgər icarədar təkmilləşdirməni icarəçi müəssisənin razılığı olmadan həyata keçirərsə, icarəçi müəssisə isə sonda məsrəflərin dəyərini ödəməkdən imtina edərsə, icarədar əmlaka ziyan vurmadan onu geri ala bilər. 6. carəçinin əmlakı icarədara müqavilə şərtlərinə uyğun vəziyyətdə vermək vəzifəsi. carədar əmlakı qəbul edən zaman hər hansı çatışmamazlıq aşkar olunarsa, qəəbul protokolunda bu barədə qeyd etməli və icarəçi müəssisəyə məlumat verilməlidir.
52
7. carədarın əmlakdan müqavilə şərtlərinə uyğun surətdə istifadə etməsi. carədar əmlakı qorumalı və təyinatına görə istifadə etməlidir. Müqavilə başqa hallar nəzərdə tutulmayıbsa, icarədar əmlakın istifadəsi ilə bağlı məsrəfləri öz hesabına ödəyir. 8. carə haqqını ödəmək. carədar icarə haqqını ödəmədikdə və ya gecikdirdikdə icarəçi peniya tələb edə və ya müqaviləni poza bilər. carə haqqı natura, pul və ya qarışıq formada ola bilər.
9. Müqavilə ləğv olunduqdan sonra əmlakı müqavilədə şərtləndirilmiş vəziyyətdə icarəçiyə qaytarmaq vəzifəsi. carəçi əmlakı geri alan zaman onda hər hansı qüsur müəyyən edilərsə iddia qaldırmaq hüququ vardır. Ölkəmizdə lizinq münasibətləri 1995-ci il tarixli “Lizinq haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə tənzimlənir. Lizinq münasibətləri iqtisadiyyatın bütün sahələrini əhatə edə və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün əmlak növləri üçün tətbiq oluna bilər. Lizinq münasibətlərinə aid edilə bilməyən əmlakın dairəsi və növləri qanunvericilik ilə müəyyən edilir. Beləliklə, təsnifləşdirməni davam etdirib icarəni mülkiyyət formasından asılı olaraq aşağıdakı hissələrə bölək: Ə sas fəaliyyəti əmlakı icarəyə verilməsi olan icarə müəssisələri və ya lizinq müəssisəsi. carə və lizinq arasında oxşar və fərqli cəhətlər vardır: Oxşar cəhətlər: 1. Lizinq sözü ingilis mənşəli söz olub icarə münasibətlərini bildirir. Amma lizinq icarə münasibətlərinin bir forması olub onu tamamilə əhatə etmir. 2. carəçi və icarədarın hüquq və vəzifələri eynidir. 3. Lizinq uzunmüddətli icarənin şərtlərinə uyğundur. Fərqli cəhətlər: 1. carəçi müəssisə istənilən hüquqi şəxs olduğu halda, lizinq müəssisəsi lizinq müqaviləsinin obyekti olan əmlakı satın almaqla istehlakçıya icarəyə verən müəssisədir. Bu lisenziya almış maliyyə - kredit təşkilatı və ixtisaslaşdırılmış Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|