4
Müasir dövrdə müəssisələr daxili idarəetmə ehtiyacları üçün özünün uçot
sistemini yaratmaqda tam sərbəstlik verilir. Lakin bu işdə şoxlu çətinliklər qarşıya
çıxır. Ona görə də müvafiq dövlət orqanları özlərinin təlimatları, göstərişləri və
izahatları ilə həmin çətinliklərin aradan qaldırılmasında öz köməkliklərini
göstərməlidirlər. Lakin ölkəmişdə mühasibat uçotunun və təhlilin Beynəlxalq
standartlara uyğunlaşdırılması sahəsində müəssisə və firmalarda aparılan işlə
kifayətlənmək olmaz.
Mühasibat uçotunun və təhlilin Beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması
istiqamətində respublikada aparılan geniş iqtisadi islahatlarla yanaşı, hökümət
səviyyəsində mühasibat uçotunun bazar iqtisadiyaytının tələblərinə uyğun milli
uçot və təhlil standartlarının işlənib hazırlanmasına və təsdiq olunmasına xüsusi
diqqət yetirilməlidir.
Beləliklə uçot, müxtəlif istifadəçiləri nəzarət və qərar qəbul etmək üçün zəruri
informasiya ilə təmin etməlidir. Bu, özəlləşdirmənin həyata keçirdiyi, əhalinin
xeyli hissəsinin səhmdarlara çevrildiyi indiki şəraitdə daha vacibdir. Mühasibat
uçotu analitiklərə, menecerlərə ueni işi infirmasiya vasitəsi ilə təqdim etməklə
yanaşı müəssisənin rəqabət qabiliyyətini möhkəmləndirməli, icarə edilmiş
vəsaitlərin hərəkəti, qiymətin əmələ gəlməsi, aktivlərin və öhdəliklərin rentabelliyi,
müəssisənin maliyyə nəticələri, maliyyə vəziyyəti, ödəniş qabiliyyəti və s.
Haqqında dəqiq informasiyanı vaxtında müvafiq qərar qəbul edilməsi üçün
ə
lverişli formada təqdim etməlidir.
Mövzunun öyrə nilmə və ziyyə ti. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində icarə
ə
məliyyatları və icarə öhdəliklərinin uçotunun təkmilləşdirilməsi iqtisad elminin
qarşısında duran ən vacib problemlərdən biridir. Son illər bu problemin həlli
iqtisadçı alimlərin diqqət mərkəzində olmuşdur.
Bazar iqtisadiyaytına və mühasibat içotunun Beynəlxalq standartlarına
keçilməsi ilə əlaqədar oalraq hesabat formalarındakı çoxlu sayda göstəricilərin
ixtisar olunması və onların əvəzinə yenilərinin əlavə edilməsi uçotun və iqtisadi
təhlilin ənənəvi metodları vasitəsi ilə həmin informasiyaları obyektiv və hərtərəfli
qiymtləndirməyə imkan vermir. Belə bir şəraitdə hesabat məlumatları əsasında
5
uçotun və iqtisadi təhlilin yeni metodikasının işlənib hazırlanması zərurililiyi bir
problem kimi meydana çıxır. Qeyd etmək lazımdır ki, problem kompleks iqtisadi
təhlilin on bir blokunun hər birinə və xüsusilə də icarə əməliyyatları və icarə
öhdəliklərinin uçotunun təkmilləşdirilməsinə aiddir. carə edilmiş əmlakın
səmərəliliyi kompleks anlayış olmaqla özündə torpaq, tikili və avadanlıqlardan
birləşdirir.
Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri. Dissertasiya işinin əsas məqsədi müəssisədə
icarə edilmiş əmlakın uçotunun aparılması və mövcud qaydalarını öyrənmək və
tənqidi araşdırmalar əsasında onların daha da təkmilləşdirilməsi, beynəlxalq
standartlara uyğunlaşdırılması istiqamətlərini göstərməkdir. Bütün yuxarıda
sadaladığımız problemlərin tədqiqi rəqabət mübarizəsində liderli, məhsul, iş və
xidmətlər üçün qiymətlərin maksimumlaşdırılması, iqtisadi potensialın yüksək
artım prinsiplərinin təmin edilməsi, məhsul istehsalı və satışının həcminin artımı,
mənfəətin maksimumlaşdırılması, xərclərin minimumlaşdırılması və s.
müəssisənin həyatı üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edən müəssisələrin müsbət həlli
üçün lazımdır. Tədqiqatın başlıca məqsədi sahibkarlıq üçün maksimum gəlir
gətirən təsərrüfat daxili maliyyə ehtiyatlarını aşkara çıxarmaq və səfərbər etməkdir.
Bu məqsədə uyğun olaraq dissertasiya işində aşağıdakı vəzifələr qarşıya
qoyulmuşdur:
-
Milli iqtisadiyyata icarə edilmiş əmlakın cəlb edilməsinin sosial-is\qtisadi
ə
həmiyyətini araşdırmaq;
-
Bütövlükdə respublikada, o cümlədən ayrıca olaraq müəssisədə icarə
edilmiş əmlakın uçotunun mövcud vəziyyəti və yenidən qurulmasının
obyektiv zəruriliyini əsaslandırmaq;
-
carə edilmiş əmlakın iqtisadi məzmununu açıqlamaq, onların tərkibini
dəqiqləşdirmək, icarə edilmiş əmlakın mövcud vəziyyətini öyrənmək,
təkmilləşdirilməsi barədə təkliflər vermək;
-
Bazar iqtisadiyaytı şəraitində icarə edilmiş vəsaitlərin uçotunun təşkili,
onların uçotunun təkmilləşdirilməsinə dair konkret təkliflər işləyib
hazırlamaq;
6
-
carə edilmiş vəsaitlərin yaradılması üsulunun öyrənmək və onların
təkmilləşdirilməsi barədə təkliflər vermək.
Tə dqiqat obyekti. Mövzunun işlənilməsində tədqiqat obyekti Açıq Tipli
Səhmdar Cəmiyyəti olan Bakı Şampan şərabları zavodudur.
Tə dqiqatın nə zə ri və metodoloji ə sası . Tədqiqatın nəzəri və metodoloji
ə
sasını Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sənaye müəssisələrinin
bazar münasibətləri şəraitində inkişafı ilə bağlı qəbul etdiyi normativ hüquqi aktlar,
respublika bə dünyanın aparıcı iqtisadçı alimlərinin elmi əsasları və
ümumiləşdirilmələri təşkil etmişdir. Dissertasiya işində statistik təhlil, müqaisə,
qruplaşma və müşahidə metodlarından istifadə edilmişdir.
Tə dqiqatın informasiya bazası. Dissertasiya işində Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsinin, Maliyyə Nazirliyinin, Bakı Şampan
Şə
rabları zavodunun və başqa mənbələrin rəqəm məlumatlarından istifadə
edilmişdir.
Tə dqiqatın elmi yeniliyi. Disertasiya işinin elmi yeniliyi aşağıdakılardan
ibarətdir:
- bazar iqtisadiyyatı şəraitində icarə edilmiş əmlakın mahiyyəti və
funksiyalarının hərtərəfli öyrənilməsi əsasında icarə edilmiş vəsaitlərin uçotu
metodologiyası tənqidi araşdırılmış, onun daha da təkmilləşdirilməsinə dair
konkret təkliflər və tövsiyyələr irəli sürülmüşdür;
- icarə edilmiş əmlakın iqtisadi və sosial mahiyyəti hərtərəfli öyrənilmiş, onun
ə
sas funksiyaları yeni aspektdə əsaslandırılmış və buna uyğun olaraq icarə edilmiş
tikili və avadanlıqların uçotunun rolu, əhəmiyyəti, onların qarşısında duran
vəzifələr göstərilmişdir.
- bazar iqtisadiyyatı şəraitində icarə edilmiş tikili və avadanlıqların
qiymətləndirilməsi və və hesabatda əks etdirilməsinin təşkili metodologiyası
öyrənilərək bu sahədə olan çatışmamazlıqlar müəyyənləşdirilmişdir; icarə edilmiş
ə
mlakın uçotunun təkmilləşdirilməsinə adi konkret təkliflər hazırlanmişdir.
Tə dqiqatın praktiki ə hə miyyə ti. carə əməliyyatları və icarə öhdəlikləri
uçotunun təkmilləşdirilməsinə aid irəli sürülən nəticə və təkliflər, tədqiqat işinin
Dostları ilə paylaş: |