Microsoft Word Proqramlasd?rma dill?ri v? Informatikabenovse doc

Num  Lojk  –  düyməsi  basıldıqda  qrupun  düymələri  bir  iş  recimindən  digərinə 

keçir.  Recimləri  düymənin  xariji  əlamətinə  görə  müəyyən  etmək  mümkün  deyil. 

Yalnız düymələrdən birini basmaqla hansı recimin qərarlandığını təmin etmək olar. 

Rəqəm  recimində  üzərindəki  simvola  uyğun  olaraq  qrupun  düymələri  0-9 

rəqəmlərini və onluq nöqtəni (.) daxil etmək imkanı verir. Qeyri-rəqəm recimində 

isə düymələr əksər hallarda kursoru idarə etmək üçün işlədilir.  

Home  -    Home  burada  «ilkin  vəziyyət»  mənasındadır.  Düymə  kursoru  ekranın 

sağdan birinji mövqenin üzərinə gətirir.  

End  -    bu  düymə  kursoru  jari  sətrin  sonuna  gətirir.  ns  -    ns  («əlavəetmə») 

düyməsinin  köməyilə  maşın  «simvol  əlavəetmə»  reciminə  keçir  və  ya  həmin 

recimdən  çıxır.  Bu  recimdə  klaviaturadan  daxil  edilən  hər  bir  simvol  kursorun 

durduğu yerə yazılır və ondan sonra gələn simvollar sağa sürüşür.  

Del  - Del (delete – «yoxetmə», «silmə» mənasında) düyməsini basmaqla üzərində 

kursor  dayanan  simvolu  ekrandan  silmək  mümkündür.  Bu  zaman  sətrin  həmin 

simvoldan sağda qalan hissəsi sola sürüşür.  

Page Up – PageUp əvvəlki səhifəni (ekranı tamamailə tutan kadr) ekrana çıxarır. 

Kursorun ekrandakı yeri dəyişmir.  

Page  Down  -  Page Down düyməsi  ekrana sonrakı  səhifənin məzmununu çıxarır. 

Kursor əvvəlki yerində qalır.  

- Bu düymə kursoru bir sətir yuxarı qaldırır.Kursor ekranın ən yuxarı sətrindədirsə, 

düymənin basılması heç bir təsir göstərmir.  

- Bu düymə kursoru bir sətir aşağı endirir. Kursor ən aşağı sətirdədirsə, düymənin 

basılması heç bir təsir göstərmir.  

Bu düymə kursoru bir sütun sağa sürüşdürür. Kursor ekranın sağdan birinji 

sütunundadırsa,  düymənin  basılması  kursorun  sonrakı  sətrin  ən  sol  sütununun 

yerdəyişməsinə  səbəb  olajaq.  Kursor  ekranın  sonunju  sətrinin  ən  sağ  sütununda 

olduqda düymənin basılması ilə ekranın aşağı hissəsində yeni sətir görünəjək və bu 

sətir yuxarıdan birinji sətri ekrandan «sıxışdırıb çıxarajaq». Kursorun özü isə təzə 

sətrin sol sütununda qərar tutajaq.  

-  düyməsi  kursoru  bir  sütun  sola  sürüşdürür.  Əgər  o  ən  sol    sütundadırsa 

düymənin  basılması  ilə  kursor  əvvəlki  sətrin  kənar  sağ  sütununa  hərəkət 

edəjək.  Kursor  başlanğıj  vəziyyətdədirsə  (ekranın  sol  yuxarı  künjü)  düymənin 

basılması heç bir təsir göstərməjək. 

Nəhayət,  sonunju  –  dördünjü  qrup  düymələrfunksional  düymələr  adlanır. 

Onlrın  üzərində  F1,    F2,  F3,  F4,  F5,  F6,  F7,  F8,  F9,  F10,  F11,  F12  simvolları 

yazılıb.  Bu  düymələrin  təyinatı  xüsusi  proqramlarda  müəyyən  edilir.  stifadəçi 

həmin düymələrin təyinatını öz arzusu ilə dəyişə bilər. 

Jtrl, Alt, Del düymələrinin eyni zamanda basılması əməliyyat sisteminin  yenidən 

yüklənməsinə (kompüterin söndürülüb yenidən işə qoşulması zamanı olduğu kimi) 

səbəb  olur.  Jtrl,  Num  Lojk  düymələri  eyni  vaxtda  basıldıqda  ekrandakı  təsvirin 

hərəkəti dayanır. Ekranı yenidən dinamik vəziyyətə gətirmək üçün Jtrl, Shift, Alt, 

---

Japs Lojk, Num Lojk, Sjroll Lojk düymələri istisna olmaqla istənilən düyməni 

basmaq  lazımdır.    Jtrl,  Sjroll  Lojk  maşının  işini  dayandırmaq  və  klaviaturadan 

növbəti  əmrin  daxil  edilməsini  gözləyir.  Klaviaturanın  hər  hansı  düyməsini  (Jtrl, 

Shift,  Alt,  ns  və  Num  Lojk  düymələrindən  savayı)  basılı  vəziyyətdə  saxladıqda 

müvafiq simvol ekranda təkrar-təkrar təsvir olunur.  

Skanerlər.  Bir  saniyə  ərzində  yüzlərlə  simvolu  maşının  yaddaşına  daxil  etməyə 

imkan verən skanerlər ən müxtəlif mətnləri (əlyazmalarından savayı) oxuya bilir.  

Skaner simvoların işıqlı və qaranlıq nöqtələrdən təşkil olunmuş əksini qeyd edir və 

həmin  əksin  ikilik  kodunu  maşının  yaddaşına  verir.  Skanerlərə  əməli  olaraq 

istənilən  simvolu  «qavramağı»  öyrətmək  mümkündür.  Hələlik  isə  onlar  yalnız 

müəyyən  edilmiş  görünüşü  və  ölçüsü  olan  simvolları  oxuya  bilir.  Bu  qurğuların 

ə

lyazmalarını da qavraya bilmələri sayəsində tədqiqatlar aparılır.  

Çap mətnlərindən savayı skanerlər vasitəsilə şəkli, fotonu, qrafikləri maşina daxil 

etmək  olar.  Skaner  şəklin  ölçüsünü  dəyişə,  onun  üzərindəki  hər  hansı  fraqmenti 

«sil»ə yaxud bir neçə fraqmentdən yeni şəkil «quraşdıra» bilər.  

Maus  (manipulyator)  və  joystik.  Bu  qurğular  qrafik  recimdə  işləyən  displeyin 

ekranında kursoru istiənilən istiqamətə hərəkət etdirmək üçündür. Demək olar ki, 

bunun üçün klaviaturadan da istiifadə etmək olar. Doğrudur, klaviaturanın müvafiq 

düymələri ilə kursoru ekran boyu hərəkət etdirmək mümkündür. Lakin klaviatura 

kursoru  yalnız  üfüqi  və  şaquli  xətlər  boyu  hərəkət  etdirir.  Mausla  isə  ekranda 

istənilən əyrini, həm də daha yüksək sürətlə çəkmək olur. Qurğu (ingilisjə mouse – 

siçan deməkdir) xariji görünüşjə siçana oxşadığından belə adlanır. Mausu masanın 

yaxud  bişqa  bir  hamar  səthin  üzəri  ilə  gəzdirməklə    kursoru  ekranın  üzərində 

istənilən  kimi  hərəkət  etdirmək  və  beləliklə  də  mausun  yerdəyişməsinə  uyğun 

təsvir  almaq  olur.  Joystik    ekranda  təsvirin  yerini  dəyişən  qurğudur  (ingilisjə  – 

joystick  –  dəstəkdeməkdir).  Joystiki  sağa-sola,  yuxarı-aşağı  hərəkət  etdirməklə 

displeyin ekranında təsviri müvafiq istiqamətə yönəltmək olur.  

Kursor –  ümumi  halda displeyin ekranına yazılajaq, dəyişiklik ediləjək simvolun 

yerini göstərir.  

 

 

 

19. Budaqlanan alqoritmlər 

lk verilənlərdən, aralıq nəticələrdən asılı olaraq müəyyən hesabat prosesinin 

seçilməsi  ilə  xaraxterizə  olunan    alqoritmlərə  budaqlanan  alqoritmlər  deyilir. 

Məsələ  həllini  budaqlandırmaq  üçün  şərti  və  şərtsiz  keçidlərdən  istifadə  edilir. 

Şə

rtsiz keçiddə heç bir şərt yoxlanılmadan idarə alqoritmin istənilən yerinə ötürülə 

bilər.  Şərti  keçiddə  isə  əvvəlcədən  verilmiş  şərtin  “doğruluq”  qiymətindən  asılı 

olaraq keçidlər təşkil edilir.  

---