Microsoft Word Proqramlasd?rma dill?ri v? Informatikabenovse doc
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. nformasiya sisteml əri
-iqtisadi informasiyanın tərkibindəki nisbi sabit informasiyanın xüsusi çəkisi yüksək olur; -iqtisadi informasiyada sabit informasiyanın xüsusi çəkisi yüksəkdir, insanın dərk edə biləcəyi formada sənədləşdirilir, işlənəcək ilk məlumatların həcmi çox olur. nformasiyanın işlənməsinin avtomatlaşdırılmış sistemi yaradılarkən iqtisadi informasiyanın qeyd edilmiş xassələri nəzərə alınmalıdır. Iqtisadi informasiya quruluş etibarı ilə ümumiyyətlə informasiyanın quruluşuna yaxındır. nformasiyanın quruluşu dedikdə müəyyən məna daşıyan informasiya elementlərinin müəyyən məcmusu başa düşülür. Informasiyanın quruluşuna müxtəlif yönümlərdən yanaşmaq mümkündür. Məsələn, məntiqi, fiziki meyarları fərqləndirmək lazımdır. Fiziki baxımdan informasiyanın quruluş əlamətləri kimi informasiya daşıyıcılarının müxtəlif formaları və müxtəlif texniki qurğular çıxış edir. qtisadi informasiyanın quruluşu adi dildəki sintaksisin rolunu yerinə yetirir. Ə gər adi dildə hərflərdən sözlər, cümlələr və digər sintaksis quruluşlar, riyaziyyatda isə rəqəmlərdən ədədlər yaranması öyrənilirsə və s. iqtisadi informasiya nəzəriyyəsində informasiyanın quruluşca əmələ gəlməsi və dəyişməsi öyrənilir. Informasiyanın quruluş elementlərinə ayrılmasında bir çox hallarda iyerarxik prinsipinə üstünlük verilir. Hər hansı idarəetmə obyektinin (müəssisə, firma, şirkət, sahə, region və i.a.) ən yüksək informasiya quruluş vahidi-informasiya sistemi sayılır. Iqtisadi sistemlərdə idarəetmə obyektlərinin fəaliyyətinin bütün cəhətləri, orada baş verən əməliyyatlar, proseslər öz əksini bütünlükdə informasiya sistemində tapır. Informasiya sistemi öz növbəsində daha aşağı səviyyəli quruluş vahidlərinə ayrılır. qtisadi informasiyanın quruluş sxemini aşağıdakı kimi göstərmək olar. Informasiyanın quruluşu dedikdə onun ayrı-ayrı elementlərə (hissələrə) bölünməsi nəzərdə tutulur. Bu elementlər informasiya vahidləri adlanır. Onlar sadə və mürəkkəb olur. Sadə informasiya vahidlərini hissələrə ayırmaq olmur. Lakin mürəkkəb informasiya vahidləri bir neçə sadə və ya mürəkkəb informasiya vahidlərinin birləşməsi nəticəsində yaranır. qtisadi informasiyanın quruluşu iki prinsip üzrə yaradıla bilər: çoxsəviyyəli (iyerarxik) və birsəbiyyəli. Iqtisadi informasiyanın quruluşunda iyerarxik üstünlük təşkil edir. Burada ən aşağı səviyyəli informasiya vahidi rekvizitlərdir. Rekvizit sadə və bölünməyən informasiya vahidinə deyilir. Rekvizitlər sözlərdən və ya ə dədlərdən ibarət olur. Rekvizitlər obyektin, yaxud baş verən hadisələri kəmiyyət və ya keyfiyyət cəhətdən xarakterixə edir. Obyektin vəziyyətini keyfiyyət cəhətdən xarakterizə edən rekvizitlər əlamət rekvizitləri, kəmiyyətcə xarakterizə edən rekvizitlər isə əsas rekvizitlər adını almışdır. Ə lamət rekvizitləri bir qayda olaraq sözlərdən, söz birləşmələrdən və onları ə vəz edən, lakin mətnin mahiyyətini dəyişməyən rəqəm kodlarından ibarət olur. Ə lamət rekvizitlərinə misal olaraq müəssisə, təşkilat firma və şirkətlərin adını, vergilərin növünü və s. göstərmək olar. Ə sas rekvizitlər yalnız konkret ədələr şəklində ifadə olunur. Məsələn, miqdar- cinsi ölçü vahidlərində, dəyər-manat və qəpiklə, əmək tutumlu-norma saatla və adam-günlə ifadə edilir. Ə n yüksək səviyyəli informasiya quruluş vahidi olan informasiya sistemi ilə ə n aşağı səviyyəli quruluş vahidləri olan rekvizitlər arasında digər informasiya quruluş elementləri mövcuddur. Həmin quruluş vahidlərinə göstəriciləri, xəbərləri massivləri aid etmək olar. Göstəricilər əsas və əlamət rekvizitlərinin məntiqi məcmusudur. Göstəricilər iqtisadi prosesləri və əməliyyatları keyfiyyət və kəmiyyət baxımından xarakterizə etməklə, onlar haqqında təsəvvür yaradır. Göstərici bir əsas rekvizit, bir neçə əlamət rekvizitinə malik ola bilər. Iqtisadi proseslərin təsvirində və xarakterizə olunmasında göstərici müstəsna rola malik olduğuna görə, onu iqtisadi informasiyanın əsas quruluş vahidi hesab etmək olar. Informasiya sistemi öz tərkibində müstəqil quruluş vahidləri kimi idarəetmə obyektinin funksiyalarına və quruluşuna uyğun olaraq bir sıra informasiya altsistemlərini birləşdirir. Bu informasiya altsistemlərinin hər biri müəyyən informasiya massivlərindən ibarətdir və onların tərkibi bu altsistemdə həll edilən məsələlərdən asılıdır. Kompüterlərdə informasiyanın quruluşu tətbiq edilən xüsusi qaydalardan asılıdır ki, bu da yeni informasiya vahidlərinin baytlar, maşın sözləri, sahə və i.a. yaranmasına səbəb olmuşdur. Informasiyanın təşkili avtomatlaşdırılmış sistemlərin tələbləri nəzərə alınmaqla müxtəlif prinsiplər və qaydalar əsasında yerinə yetirilir. Bu isə öz növbəsində informasiyanın yeni quruluşunun meydana gəlməsinə səbəb olur və nəticədə məlumat bazaları, informasiya fondu, məlumatlar kataloqu və lüğəti adlandırılan yeni quruluş vahidləri təşəkkül tapır. Avtomatlaşdırılmış sistemlərdə tətbiq olunan proqramlaşdırma dillərindən asılı olaraq informasiyanın müvafiq quruluş vahidləri-fayllar, cədvəllər yaranır. Massivlər müxtəlif əlamətlərə görə birləşdikdə informasiya axını yaranır. nformasiya axınları isə birləşib informasiya sistemlərini təşkil edir.
məqsəd istifadəçiləri lazımi informasiya ilə təmin etməkdən ibarətdir. Informasiya sistemləri elementləri məzmunu və reallaşdırılması əlamətinə görə idarəetmə sistemləri, o cümlədən iqtisadi, texniki, sosial, bioloji və s. sistemlərə ayrılırlar. Idarəetmə sistemlərində idarəetmə obyektləri ilə qarşılıqlı əlaqə yolu ilə idarəedici elementlərin reallaşdırılması həyata keçirilir. Bu sistemlər içərisində iqtisadi sistemlər daha geniş yer tutur. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|