baxırdılar. Əsən külək onların saçlarını yellədirdi. Aşıqlardan biri qışqırıb
dedi: - Sənin paltarından təzək iyi gəlir, sifətin donuz sifətinə bənzəyir,
istedadın ən nazik tükdən də nazikdir və sənə bir az pul versələr özün
haqqında təhqiramiz şer yazarsan”.
O biri aşıq acıqlı-acıqlı səsini ucaldaraq dedi:
- Sənin paltarın təlxək libasına bənzəyir, səsin də xədimağanın səsini
xatırladır. Mənim istedadım yoxdursa, sənin də şairliyin yoxdur. Sən
ancaq mənim dolu süfrəmdən atılan törtöküntülərlə yaşayırsan.
Aşıqlar get-gedə qızışaraq bir-birlərini iynəli sözlərlə təhqir edirdilər.
Nəhayət meydana ağ saçlı nurani bir qoca gəldi. O, aşıqlar arasındakı
yarışma üçün iki mövzu elan etdi:
Mövzulardan biri “Araz üzərində ay”, digəri isə “Ağa Məhəmməd şahın
ölümü” idi.
Aşıqlar başlarını göyə çevirib şerlərini oxumağa başladılar. Onlar
oxuyurdular ki, Ağa Məhəmməd şah kişilik gücünü yenidən qaytarmaq
üçün Tiflisə, kükürdlü vannalar qəbul etmək üçün gedir. Ona kükürtlü
vannalar da kömək etməyəndə Xədim ağa şəhəri yerlə-yeksan etmiş və
bütün qadın və kişiləri vəhşicəsinə öldürtmüşdü. Lakin dala qayıdan
zaman tale onu Qarabağa tələsdirdi. O, öz çadırında yatdığı yerdə xəncərlə
öldürülmüşdü. Böyük şah həyatdan heç bir həzz almadan öldürüldü. O,
hərb yürüşləri zamanı aclığa dözmüş, qara çörək yeyərək, ayran içib
yaşamışdı. O, saysız-hesabsız ölkələri fəth etmişdi, amma səhradakı
dilənçilər qədər yoxsul olmuşdu. Xədim ağa Məhəmməd belə adam idi.
Aşıqlar bütün bunları əruz vəzni üslubunda oxuyurdular. Onların biri ən
gözəl qadınların yaşadığı ölkədə Xədimağanın işgəncələrinə dəqiqliyi ilə
təsvir edir, o birisi isə bu qadınların edam səhnəsini təfərrüatı ilə təsvir
edirdi. Tamaşaçılar məmnun olmuşdular. Aşıqların alınlarından muncuq
iriliyində tər dənələri axırdı. Birdən mülayim səsi olan aşıq səsləndi:
“Araz üzərindəki Ay kimə bənzəyir?”
Acıqlı aşıq onun sözünü kəsərək: “Sənin sevgilinin camalına” dedi.
Mülayim səsi olan aşıq dilləndi: “Bu Ayın işığı mülayimdir”.
- Xeyir, - deyə acıqlı aşıq cavab verdi. - Bu Ay şəhid olmuş cəngavər bir
döyüşçünün qalxanına bənzəyir”.
Bu bənzətmədə birinciliyi əldə etmək üçün aşıqlar yorulub biri-birini
taqətdən salırdılar. Sonra onların hər ikisi ayrı-ayrılıqda Ayın
gözəlliyindən, düzənlikdə bir Bakirənin saç hörküsü kimi dolana-dolana
əsən küləyə, Araz çayının sularında əks olunan Aya Baxan sevgililərdən
şərqilər oxuyurdular.
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Bənzətmələrin sonunda acıqlı qalib elan edildi və xoşa gəlməz bir gülüşlə
rəqibinin sazını mükafat olaraq əlindən aldı. Sazın çanağı ağzına qədər
pullarla doldurularkən qaşqabağını sallayıb ətrafa baxırdı.
- Qələbənə görə sevinirsənmi? - deyə soruşdum. O nifrətlə yerə tüpürdü
və dedi: – Ağa, buna qələbəmi deyərlər? Haradadır o keçmiş yarışmalar.
Yüz il bundan qabaq belə yarışmaların sonunda qalib gələn məğlubun
başını çapa bilərdi. O zamanlar sənətə hörmət böyük idi. İndi nazik ürəkli
olmuşuq. İndi kimsə bir qoşma üçün qanını fəda etmir.
- İndi sən bu diyarın ən yaxşı aşığısan.
- Yox – dedi və onun gözlərində dərin bir kədər göründü. - Mən ancaq
bir sənətkaram. Əsl aşıq deyiləm.
Bəs əsl aşıq nə deməkdir?
Acıqlı aşıq dilləndi: - ”Ramazan ayında” əsrarəngiz bir gecə vardır. Ona
Qədir gecəsi deyirlər. Bu gecədə təbiət bir saatlığa yatır. Çaylarda sular
axmır, cinlər, şeytanlar xəzinələrin keşiyində durmurlar. Çəmənlərdə
otların artdığını və ağacların danışdığını eşitmək olur. Çaylardan su
pəriləri yüksəlir və o gecədə dünyaya gələn adamlar alim və şair olurlar.
Qədir gecəsində aşıq gərək bütün şairlərin hamisi olan İlyas peyğəmbəri
çağırsın. Peyğəmbər düz vaxtında peyda olur və öz camından aşığa su
verib deyir: - Bu gündən etibarən sən əsl aşıqsan və yer üzündə hər şeyi
mənim gözlərimlə görəcəksən.
Buna nail olan aşıq hər ünsürə hakim olur: bütün insanlar və heyvanlar,
küləklər və dənizlər onun səsinə baş əyir, çünki onun səsində artıq
peyğəmbərin qüdrəti və gücü vardır.
Acıqlı aşıq yerə oturdu, üzünü əlləri arasına aldı və birdən birə hönkür-
hönkür ağlamağa başladı.
- Amma Qədir gecəsinin hansı gecə olduğunu və bu gecənin hansı
saatında yatmaq lazım olduğunu artıq heç kim bilmir. Buna görə də bu
dünyada əsl aşıq qalmayıb.
Dünyada tənha qalmış acıqlı aşıq ayağa durub qəmgin və qaradinməz
halda Qarabağın yaşıl cənnətini bir səhra canavarı kimi tərk etdi.
VI
İsa bulağı öz yatağında şırıltıyla axırdı. Onun ətrafındakı ağaclar yorğun
müqəddəslər kimi başlarını göyə qaldırmışdılar. Cənuba doğru çoban
yaylaqlarını xatırladan yam-yaşıl otlaqlar üfüqə doğru uzanıb gedirdi.
Şuşa təpələrin ardında qalmışdı. Şərqdə isə Qarabağ tarlaları
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Azərbaycanın tozlu çölləri içində gözdən itirdi. Zərdüşt atəşlərinin qızğın
nəfəsi, çöl küləklərinin qanadlarında düzənliyi süpürürdü. Ətrafımızdakı
qorunan meşədə ən kiçicik yarpaq belə tərpənmirdi. Qədim zəmanələrin
ilahələri buraları tərk edib getmiş olsalar da füsunkarlıqları sanki hələ də
qalmışdı. Bizim tonqalın atəşi də bu müqəddəs yerlə əhd-peyman olsun
deyə yandırılmış neçə-neçə ocaqlardan çox gerilərə qalmışdı. Rəngarəng
xalılar dairəvi şəkildə tonqalın ətrafına sərilmişdi. Xalıların üstündə mən
kef çəkən gürcülərlə bir yerdə oturmuşdum. Ocağın ətrafındakı xalıların
üzərində küpələr dolusu şərab, cürbəcür meyvələr, üst-üstə qalanmış
tərəvəz, pendir, səbzələr düzülmüşdü. Bulaq boyunca Sasandi adlanan
səyyah aşıqlar oturmuşdular. Onların əllərindəki alətlərin adları elə
musiqini xatırladırdı: dairə, çinuri, tara, diplipito.
Onlar farsi üsulda bir bayatı və lirik bir məhəbbət mahnısı oxumağa
başladılar. Bu mahnını ekzotik təsiri artırmaq üçün gürcülər arzu
etmişdilər. Əgər latın dili müəllimimiz burada olsaydı, məmləkət
ənənələrinin bir hissəsinə çevrilmiş bu əyləncəni “Diyonisios aləmi”
adlandırardı. Nəhayət oradakı kurortun şən qonaqlarını Şuşa
yaxınlığındakı meşədə təşkil olunmuş gecə ziyafətinə dəvət edən Kipiani
ailəsi gəlib çıxdı.
Qarşımda Ninonun atası oturmuşdu. O, ziyafət mərasiminin şərtlərinə
uyğun olaraq tamada rolunu ifa edirdi. Onun parlaq gözləri, qırmızımtıl
sifəti və qapqara uzun bığları var idi. Kipiani əlindəki qədəhi mənim
şərəfimə qaldırıb içdi. Mən içki içmədiyim halda qədəhimi qaldırıb bir
qurtum içdim. Başqa vaxt olsaydı içməzdim, amma məclisə tamadalıq
edən Ninonun atası şərab içməyi tələb edəndə, içməmək nəzakətsizlik
olardı.
Uşaqlar bulaqdan su gətirdilər. Bu sudan içən adam kefi istədiyi qədər
yeyib içə bilərdi və artıq yeməkdən də zərrə qədər narahatçılıq hissi
etməzdi. Çünki İsa bulağının suyu da Qarabağın saysız-hesabsız
möcüzələrindən biri idi. Ocağın şölələnən işığında Ninonun anasının
profilini gördüm. Onun sərt bir profili vardı. O, ərinin yanında oturmuşdu,
onun gözləri gülürdü. Bu gözlər nə vaxtsa sehrkar Medeyanın Arqono
Yasonla tanış olduğu Rion obasındakı Minqrelliyanın yaratdığı gözlər idi.
Tamada qədəhini qaldırdı: “İçək möhtərəm Dadianinin sağlığına!”
Uşaq baxışlı bir qoca ona təşəkkür etdi. Bununla da üçüncü dövrə
başlandı. Hərə öz qədəhini bir nəfəsə boşaltdı. Ancaq sərxoş olanı yox idi.
Gürcülər süfrə başında olanda ürəkdən nəşələnməyi sevirlər. Amma
onların ağılları İsa bulağının suyu kimi təmiz və şəffaf qalırdı.
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Dostları ilə paylaş: |