yaranmışlar da daimi nəzarətdə olmalıdırlar ki, özlərinin və
ətraflarındakıların başlarına bəla gətirməsinlər. Məncə, bu çox ağıllı
qaydadır.
Kiçik gəmi körpüyə yan aldı. Sinələri tüklü, dənizçilər gəmidən körpüyə
nərdivan endirdilər. Gəmidəki sərnişinlər: ruslar, ermənilər, yəhudilər
torpağa ayaq basmağa elə tələsirdilər ki, elə bil hər dəqiqə onlar üçün
qiymətli idi. Əmim gəmidən hələ çıxmırdı. O, həmişə deyərdi ki, “tələsik
iş şeytan işidir”. Ancaq gəmidəki bütün sərnişinlər gəmini tərk edəndən
sonra “imperatorluq şiri”nin yaraşıqlı gövdəsi göyərtədə göründü. Onun
əynində ipək yaxalı bir libas, başında qara rəngli balaca bir xəz papaq,
ayaqlarında isə yüngül başmaqlar var idi. Onun sıx-tüklü saqqalı ilə
dırnaqları xınalı idi. Bu adət min il əvvəl İman Hüseynin haqq dini
uğrunda tökmüş olduğu qanın xatirəsini anmaq əlaməti idi. Əmimin
yorğun balaca gözləri vardı, yavaş-yavaş hərəkət eləyirdi. Onun ardınca
həyəcanları açıqca duyulan, təpədən dırnağa qədər qara çarşablara
bürünmüş, əmimin arvadları gəlirdilər. Onların dalınca da xədimağalar
gəlirdilər. Xədimağalardan biri ağıllı simaya malik idi. ikincisinin sifəti
qurumuş bir kərtənkələni andırırdı, üçüncüsü isə balacaboy, amma öz
ağasının namusu və şərəfinin qarovulçusu olmaqdan qürurlanan bir adam
idi.
Əmim yavaş-yavaş nərdivandan endi. Mən onu qucaqladım və ehtiramla
onun sol çiynini öpdüm – əslində xalq arasında belə bir şeyə ehtiyac yox
idi. Arvadlarına da heç gözucu da baxmadım. Biz faytona mindik.
Əmimin arvadları ilə xədimağaları qapalı faytonlarla bizim arxamızca
gəlirdilər. Dəstəmizin möhtəşəm görünməsi üçün Bakı əhli əmimin
zənginlik və əzəmətinə heyran qalsın deyə faytona sahil yolundan sürməsi
üçün faytonçuya əmr verdim.
Nino da bulvarda dayanıb, gülər gözləri ilə mənə baxırdı. Əmim isə
alicənablıqla saqqalını sığallayaraq şəhərdə təzə nə xəbər olduğunu
soruşdu. Mən ona yeni bir xəbər olmadığını dedim. Çünki vəzifəmin
söhbətə xırda lazımsız xəbərlərlə başlamaq və gerçəkdən lazımlı olan
xəbərlərə daha sonra keçməli olduğunu bilirdim. “Dadaş bəy keçən həftə
Axundzadəni bıçaqlayaraq öldürdü. Axundzadə səkkiz il əvvəl Dadaş
bəyin arvadını qaçırdığı üçün təhlükənin hələ sovuşmadığını bilə-bilə
şəhərə qayıtmışdı. Axundzadə, şəhərə qayıdan gün bıçaqlandı. İndi polis
Dadaş bəyi axtarır. Amma onu polis tapa bilməyəcək. Baxmayaraq ki,
hamı Dadaş bəyin Mərdəkanda olduğunu bilirdi.
Çünki ağlı başında olan kişilər Dadaş bəyin çox düz hərəkət etmiş
olduğunu söyləyirlər.
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Əmim sözlərimi başı ilə təsdiqləyib dedi:
- Bəli, Dadaş bəy düz etmişdir.
Daha nə yeni xəbərlər vardır? Bəli, ruslar Bibiheybətdə yeni neft
yataqları tapmışlar. Dənizin bir qismini təmizləyib neft axtarışına
başlamaq üçün Nobel firması böyük birp alman maşını gətirtmişdilər.
Əmim heyrət içində idi: “Allah, Allah!” deyərək üzgün bir tərzdə
dodaqlarını tərpətdi.
- Evimizdə isə hər şey öz qaydasındadır. Allah izn versə bir həftəyə
qədər gimnaziyanı bitirəcəyəm” - dedim.
Danışmağa davam etdim, yaşlı əmim də məni diqqətlə dinlədi. Nəhayət
faytonumuz evimizə yaxınlaşanda mən gözlərimi yan tərəfə zilləyib
sözarası dedim:
“Rusiyadan Bakıya adlı-sanlı bir həkim gəlib. Deyirlər ki, o, çox zəngin
biliyə malikdir. Adamın üzünə baxan kimi onun keçmişini və hal
hazırdakı vəziyyətini xəbər verir.
Darıxdığı üçün əmimin gözləri yarı qapalı idi. Tamamilə laqeyd tərzdə
əmim o müdrik həkimin adını soruşdu. Mənim söylədiklərimdən əmimin
məndən çox məmnun qalmış olduğunu anladım. Çünki bütün bunlar bizdə
əxlaqın və alicənab tərbiyənin əlamətləri sayılırdı.
II
Düm-düz dama yumşaq, rəngarəng və üzərilərində cürbəcür naxışlar olan
Qarabağ xalıları sərilmişdi. Axşam üstü xalıların üstündə atam, əmim və
mən bardaş qurub oturduq. Bizim arxamızda əllərində fənər tutmuş
xidmətçilər dayanmışdılar. Qabağımızdakı xalının üzərinə sərilmiş süfrə
isə hər cür şərq yeməkləri ilə dolu idi: Ballı-badamlı çörəklər,
şəkərləndirilmiş meyvələr, kabab, bişmiş toyuq və kişmişli plov. Əvvəllər
də olduğu kimi atamla əmimin incəliklərinə heyran idim. Onlar sol əllərini
tərpətmədən sağ əlləri ilə lavaşdan kəsib içinə ət doldurub, dürmək
düzəldərək ağızlarına qoyurdular. Əmim çox incəliklə sağ əlinin üç
barmağını buğlanan yağlı plovun içinə saldı, və bir az plov götürdü. Onları
küftə kimi yumurlayıb, bir düyünü belə yerə salmadan ağzına qoydu.
Çəngəl, bıçaqla yemək vərdişlərində ruslar bilmirəm nədən bu qədər
öyünürlər. Hətta ən axmaq adam belə, bir ay ərzində bu cür yemək tərzini
öyrənə bilər. Şəxsən mən çəngəl, bıçaqla çox rahat yemək yeməyi bilirəm
və avropalıların ziyafət süfrəsində necə hərəkət etməyi də yaxşı
öyrənmişəm. Lakin, on səkkiz yaşım olmasına baxmayaraq, mən atam və
yaxud əmim kimi tam alicənablıqla yemək yeyə bilmirəm. Onlar yalnız
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
sağ əlin üç barmağı ilə saysız-hesabsız şərq yeməklərini elə yeyib
qurtarırdılar ki, hətta əllərinin üstü belə tər-təmiz qalırdı. Nino bizim
yemək üslubumuza barbar üslubu kimi baxırdı. Kipiani ailəsinin evində
daima masa arxasında oturub avropasayağı yemək yeyirdilər. Bizim evdə
isə ancaq rus qonaqlarımız olduğu zaman yemək bu cür yeyilərdi. Nino,
mənim xalça üstündə oturub əllərimlə yemək yediyimi görəndə dəhşətə
gəlirdi. Amma Nino öz atasının ancaq iyirmi yaşına çatdıqdan sonra ilk
dəfə çəngəl, bıçaq işlətməyə başladığını unudurdu.
Yemək sona çatdı. Biz əllərimizi yuduq, əmim qısa bir dua oxudu. Sonra
yeməkləri süfrənin üstündən yığışdırdılar. Kiçik fincanlar içində tünd çay
gətirildi. Yaxşı bir yeməkdən sonra əmim qoca adamlar kimi havadan,
sudan və boş-boş şeylərdən danışmağa başladı. Atam heç danışmırdı, mən
də susub oturmuşdum. Çünki adət belə tələb edirdi. Yalnız əmim söhbət
edirdi və hər dəfə Bakıya gələndə etdiyi kimi sarayında çox mühüm,
amma mənim üçün hələ də tam aydın olmayan bir rol oynadığı böyük
Nəsrəddin şahın zəmanəsindən bəhs edirdi. Əmim sözünə davam edib
dedi:
- ”Tam otuz il Şahən-şahın göz bəbəyi idim. Əlahəzrət üç dəfə Avropa
səyahətinə çıxarkən məni də özü ilə aparmışdı. Bu səyahətlər zamanı mən,
kafirlərin dünyası ilə hamıdan yaxşı tanış oldum. Biz kralların, kayzerlərin
saraylarını və zamanın ən tanınmış xristianlarını ziyarət etdik. Qərblilərin
dünyası qəribə bir dünyadır. Hamısından qəribəsi qadınlarına olan
münasibət idi. Qadınlar, hətta kralların, kanslerlərin arvadları belə
saraylarda çıl-çılpaq gəzirdilər. Onlara kimsə bir söz demirdi. Bəlkə
xristianlar əsl mənada kişi deyillər, bəlkə də bunun daha bir başqa səbəbi
vardır. Allah bilir səbəb nədir?
Əhəmiyyətsiz şeylər bu kafirləri qəzəbləndirirdi. Bir dəfə Şahənşah
həzrətləri çarın sarayındakı bir ziyafətə dəvət edilmişdi. Çariça da onun
yanında əyləşmişdi. Şahənşahın boşqabında yaxşı bir toyuq budu vardı.
Əlahəzrət o gözəl, yağlı toyuq budunu üç barmağı ilə çox zərif bir şəkildə
tutaraq qaldırdı və çariçanın boşqabına qoydu: Çariçanın rəngi birdən-birə
dəyişdi və qorxudan öskürməyə başladı. Sonradan Şahənşahın göstərdiyi
bu nəzakət çar sarayındakı bir çox prinsi və böyük rütbəyə malik olan
şəxsləri çaşdırdı. O gecəki ziyafətdən sonra fransız səfiri, çarın arvadını
qolları arasına alıb eybəcər müsiqi müşayiəti ilə böyük ziyafət salonunda
rəqs edirdi. Çarın özü və onun bir çox mühafizə zabitləri bu səhnəyə
tamaşa edirdilər. Lakin onların heç biri çarın namusunu, şərəfini qorumağa
qalxmadı... Berlində isə daha bir qəribə şeyin şahidi olduq. Bizi “Afrikalı
qadın” operasına dəvət etdilər. Səhnəyə bir kök qadın çıxıb, eybəcər
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Dostları ilə paylaş: |