Microsoft Word Radiobiologiya d?rs v?saiti sixilmish doc
Yüklə 36,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
129 Yosunların da dəniz suyundan 210 Po izotopunu toplama əmsalının çox böyük olması müəyyən edilmişdir. Məsələn, qırmızı yosunların Porphyra umbilicalis növu üçün bu göstərici 1000 ‐ ə bərabərdir. 210 Po izotopunun yüksək konsentrasiyası bir çox digər hidrobiontlarda da müşahidə olunmuşdur. Məsələn, balıq və molyuskalarda onun miqdarının 0.7 – 20 Bk/kq həddində olması müəyyən edilmişdir. İnsan orqanizminə bu radionuklidlər əsasən qidadan, bilavasitə havadan (nəfəsalma zamanı) və siqaret çəkənlər üçün isə həm də tüstüdən daxil olur. 210 Pb və 210 Po radioaktiv elementlərinin insan orqanizminə daxilolma yolları və onların ayrı ‐ ayrı orqanlarda miqdarına dair nəticələr cədvəl 5.13 –də öz əksini tapmışdır. Cədvəl 5.13. 210 Pb və 210 Po izotoplarının insan orqanizmində miqdarına dair göstəricilər Göstərici 210 Pb 210 Po Qidada normal miqdatı Qida ilə daxil olma, 10 ‐2 Bk/sut 5.18 ‐22.9 4.8‐17.0 Siqaret çəkməyənlərdə miqdarı, Bk/kq: sümük toxumalarında yumşaq toxumalarda 3 0.14‐0.2 2.4 0.1‐0.2 Siqaret çəkənlərdə miqdarı, Bk/kq: sümük toxumalarında yumşaq toxumalarda 4.81 0.22‐0.33 3.7 0.18‐0.33 Qidada yüksək miqdatı Dəniz məhsulları vasitəsilə daxil olma, 10 ‐2 Bk/sut 62.9 ‐ Karib və şimal marallarının əti vasitəsilə daxil olma, 10 ‐2 Bk/sut 13.3‐162 222‐1272 Sümük toxumalarında miqdarı, Bk/kq 9.25 7.4 Yumşaq toxumalarda miqdarı, Bk/kq 0.44‐0.55 1.33‐2.66 210 Pb izotopu, osteotrop element olaraq, əsasən sümük toxumalarında toplana bilir. 210 Po izotopu da, onu yaradan 210 Pb izotopu kimi, sümük toxumalarında müşahidə olunur. Yumşaq toxumalara 210 Po hava və qidadan daxil olur və onun miqdarı bu zaman daha çox qara ciyər və böyrəklərdə qeydə alınır. c) Torium və onun parçalanma məhsulları. Urandan sonra təbiətdə ən geniş yayılmış təbii radionuklid torium ‐ 232 izotopudur ( 232 Th ). Bu radionuklid, adətən, özünün az yaşama müddətli çoxsaylı parçalanma məhsulları ilə tarazlıqda olur. 1.4∙10 10 il ‐ə bərabər yarımparçalanma perioduna malik təmiz 232 Th izotopunun yalnız 3.95 – 4.05 MeV enerjili α – şüalanma yaratmasına baxmayaraq, onun yayıldığı ərazilərdə təbii radiasiya fonu həm də parçalanma məhsullarının yaratdığı 130 0.05 – 2.26 MeV enerjili β ‐şüalanmanın və 0.2 – 2.6 MeV enerjili γ ‐ şüalanmanın hesabına yüksək olur. Toriumun parçalanma məhsulları sırasına 5.8 il ‐ə bərabər yarımparçalanma perioduna malik, β ‐şüalanma yaradan mezotorium (radium ‐ 238), 1.1 il ‐ə bərabər yarımparçalanma periodlu, həm α ‐, həm də β ‐ şüalanma mənbəyi olan radiotorium (torium ‐ 228), α ‐ və γ – şüalanma mənbəyi kimi 3.64 sutka yarımparçalanma periodlu torium X (radium ‐ 224) izotoplarını aid etmək olar. Torium da, uran kimi, böyük yataqlara malik olmaqla yanaşı, həm də kiçik dispers halında bütün torpaq süxurlarında və müxtəlif sularda mövcud ola bilir. Braziliyada böyük torium ehtiyatlarına malik yataqlar vardır. Məsələn, Morro de Ferro əyalətində yüksək Poqos‐de‐Kaldas düzənliyində onun miqdarı 20000 ‐ 30000 t həddində qiymətləndirilir. Hesab edilir ki, bunun yalnız 100 ton ‐u uranın payına düşür (Campos M.J., 1986). Dağ süxurlarında toriumun böyük miqdarda olması erroziya və yuyulma hesabına onun ətraf ərazilərin səth sularına daxil olmasına səbəb olur. Səth sularında toriumun miqdarı, adətən, 120 mBk/l həddində ola bilir. Adı çəkilən regionun əsas drenaj sistemində toriumun konsentrasiyasının 59 ± 37 mBk / l qədər olması müəyyən edilmişdir (bu ölkə üçün norma 14 ± 9 mBk / l ‐ dir) (Penna – Franca E., Julia C.M..,1984). Qeyd edək ki, Braziliyanın Atlantik okeanın sahili boyunca uzanan iki böyük Espiritu Santu və Rio‐de‐Janeyro ştatları monasit qumsallıqlarda yerləşir ki, bunun da ~ 6‐8 % ‐ ni torium təşkil edir. Hindistanın əksər sahilyani ərazilərində də toriumla zəngin mineral yataqlara rast gəlmək olur. Məsələn, Kerala və Tamil ‐ Hadu ştatlarının geniş yaşayış ərazilərində monasit çöküntülər mövcuddur ki, bunlarda da toriumun miqdarı 8.0 ‐ 10.5 % həddinə çatır. Tailandda da 6 % ‐ə qədər torium tərkibli monasit qumlu ərazilər mövcuddur. Toriumun yüksək miqdarı Fransanın, Nigeriyanın, İranın, İtaliyanın, Madaqaskarın bir çox dağlıq ərazilərində də müşahidə olunur. Çinin Quanqdonq əyalətində toriumun səth suxurlarında və torpaqda konsentrasiyası onun üçün orta qiymətdən 6‐7 dəfə yüksəkdir (Luxin Wei., 1981). Yüksək torium‐222 tərkibli ərazi Norveçin dağlıq Fan əyalətində də aşkar edilmişdir. Bu ərazidə toriumun aktivliyi 4000 Bk/kq həddinə çatır (Erling S. , 1984). Torium və onun parçalanma məhsullarına kiçik dispers halında, həmçinin dağ süxurlarında və müxtəlif torpaqlarda rast gəlmək olur (cədvəl 5.14). Turş vulkanik lavalarda toriumun miqdarı 550 Bk / kq qədər olur. ABŞ ‐ın 33 ştatının torpaqlarında toriumun miqdarı 3.7 –125.8 Bk/ kq intervalında dəyişir. Kiçik Qafqazın və Azərbaycanın torpaqları 4.8 Bk/kq qədər toriuma malikdir ki, bunun da ~ 1 % ‐ i mübadiləolunabilən formanın payına düşür (Алиев Д. А. и др., 1984). Qeyd edək ki, kifayyət qədər az miqdarda toriuma malik ərazilər də mövcuddur. Məsələn, Dnestrovsko ‐ Prutski çayarası ərazi torpaqlarında torium ‐ 232 izotopunun miqdarının (5.79 – 9.91) ∙10 ‐ 4 % həddində olması müəyyən edilmişdir (Карабаджак И.Г. , 1976). Yüklə 36,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|