57
Dövlətin
dini mərkəzlə və idarələrlə, o cümlədən Azərbaycan
Respublikasının hüdudlarından kənarda olan dini mərkəzlərlə və
idarələrlə qanunla tənzimlənməyən münasibətləri onların öz
aralarında və dövlət orqanları ilə razılaşmalara müvafiq surətdə
nizamlanır.
Dini mərkəz və idarələr öz nizamnamələrində
(əsasnamələrində) nəzərdə tutulmuş qaydada ibadətgahlar,
ziyarətgahlar, dini tədris müəssisələri və dini qardaşlıqlar
yarada
bilərlər.
Din xadimləri və dini ixtisaslar üzrə digər kadrlar hazırlanması
üçün dini tədris müəssisələri yalnız dini mərkəz və idarələr yarada
bilərlər. Dini mərkəz və idarələr birdən çox ali dini tədris
müəssisəsi yarada bilməz. Dini tədris müəssisələri ilə dini mərkəz
və ya idarələr arasında münasibətlər təsis sənədləri ilə müəyyən
edilir.
Əyani alı və orta dini tədris müəssisələrində təhsil alanlar dövlət
tədris müəssisələrində təhsil alanlar
üçün müəyyən olunmuş hüquq
və güzəştlərdən istifadə edirlər.
Dini icmanın dövlət qeydiyyatına alınması üçün onu yaratmış azı on
nəfər yetkin yaşlı şəxs icmanın təsis protokolu və nizamnaməsi
(əsasnaməsi) əlavə olunmuş ərizə ilə dini mərkəzə və ya idarəyə
müraciət edir. Dini mərkəz və ya idarə 15 gün ərzində həmin
sənədləri öz təqdimatı ilə birlikdə dini işlər üzrə müvafiq icra
hakimiyyəti orqanına göndərir.
Dini mərkəzin, dini idarələrin,
dini tədris müəssisələrinin, dini
qardaşlıqların dövlət qeydiyyatına alınması üçün dini işlər üzrə
müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təsis sənədi və nizamnamə
(əsasnamə) təqdim edilir.
Dini işlər üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 15 gün ərzində
həmin sənədləri öz rəyi ilə birlikdə hüquqi şəxslərin dövlət
qeydiyyatı orqanına göndərir.
Dini qurumların dövlət qeydiyyatına alınması, dövlət
qeydiyyatından imtina
edilməsi, mübahisəli məsələlərin həlli və
məhkəməyə müraciət etmək hüququ Azərbaycan Respublikasının
müvafiq qanunvericiliyinə uyğun həyata keçirilir.
58
Dini qurumlar ibadətlər və dini yığıncaqlar üçün onlara
münasib yerlərə, habelə bu və ya digər dində müqəddəs sayılan
ziyarətgahlara himayədarlıq edib, onları saxlamaq və onlardan
istifadə etmək hüququna malikdirlər.
İbadətlər, dini ayinlər və mərasimlər ibadətgahlarda və onlara
məxsus ərazidə, ziyarətgahlarda, qəbristanlıqlarda, dini qurumların
idarələrində, vətəndaşların mənzillərində və evlərində maneəsiz
keçirilir.
Qoşun hissələrinin komandanlığı (müstəsna hallardan başqa)
hərbi qulluqçuların boş vaxtlarında ibadət etmələrinə və dini
ayinləri yerinə yetirmələrinə mane ola bilməz. Əsgəri
bölmələrdə
hərbi rəhbərliyin razılığı ilə ruhanilərin fəaliyyətinə yol verilir.
Xəstəxanalarda, qospitallarda, qocalar və əlillər evlərində,
yataqxanalarda, ibtidai həbs yerlərində ibadətlər və dini ayinlər
orada olan şəxslərin xahişi ilə keçirilir. Həmin idarələrin
müdiriyyəti ruhanilərin dəvət olunmasına yardım göstərir, ibadətin,
ayinin və ya mərasimin keçirilməsi vaxtının və başqa şərtlərinin
müəyyənləşdirilməsində iştirak edir. Digər hallarda açıq ibadətlər,
dini ayinlər və mərasimlər yığıncaq, mitinq, nümayiş və yürüşlərin
keçirilməsi üçün müəyyən edilmiş qaydada icra olunur.
Dini
qurumlar xəstəxanalarda, qospitallarda, qocalar və əlillər
evlərində, yataqxanalarda, islah-əmək müəssisələrində olan
vətəndaşlara ibadətlər keçirilməsi üzrə təkliflərlə müraciət etmək
hüququna malikdirlər.
Vətəndaşlar və dini qurumlar istədikləri dildə dini ədəbiyyat,
eləcə də dini təyinatlı başqa əşya və materiallar əldə edə və
bunlardan istifadə edə bilərlər.
Dini qurumlar dini işlər üzrə müvafiq icra hakimiyyəti
orqanının razılığı ilə dini təyinatlı ədəbiyyatı, əşyaları və dini
məzmunlu başqa məlumat materiallarını istehsal, idxal edə və
sərbəst yaya bilərlər.
Dini
qurumlar həm müstəqil, həm də ictimai fondlar vasitəsi ilə
və ya digər formada mədəni-maarif fəaliyyəti göstərirlər.
59
Vətəndaşlar və dini qurumlar tək və ya qrup halında beynəlxalq
dini tədbirlərdə, xaricdə keçirilən dini mərasimlərdə iştirak edə,
ziyarətlərə gedə bilərlər.
Vətəndaşların dini tədris müəssisələrində təhsil almaq üçün
xaricə göndərilməsi, qəbulu və din
xadimlərinin mübadiləsi dini
mərkəz və ya dini idarələr tərəfindən həyata keçirilir.
Dini etiqad azadlığı haqqında qanunvericiliyin pozulmasında
günahkar olan vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada
məsuliyyət daşıyırlar.
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
müdafiəsi haqqında Konvensiya:
Maddə 10. İfadə etmək (ekspression) azadlığı.
1.
Hər kəs ifadə etmək azadlığı hüququna malikdir. Bu hüquqa öz
rəyində qalmaq azadlığı, dövlət hakimiyyəti orqanları tərəfindən hər
hansı maneçilik olmadan və dövlət sərhədlərindən asılı olmayaraq,
məlumat və ideyaları almaq və yaymaq azadlığı daxildir. Bu
maddə dövlətlərin radioyayım, televiziya və kinematoqrafiya
müəssisələrinə lisenziya tələbi qoymasına mane olmur.
2. Bu azadlıqların həyata keçirilməsi milli təhlükəsizlik, ərazi
bütövlüyü və ya ictimai asayiş maraqları naminə, iğtişaşın və ya
cinayətin qarşısını almaq üçün, sağlamlığın, yaxud mənəviyyatın
mühafızəsi üçün, digər şəxsin nüfuzu və hüquqlarının müdafiəsi
üçün gizli əldə edilmiş məlumatların açıqlanmasının qarşısını
almaq üçün və ya ədalət mühakiməsinin nüfuz və qərəzsizliyini
təmin etmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik
cəmiyyətdə
zəruri olan müəyyən formallıqlara,
şərtlərə,
məhdudiyyətlərə və ya sanksiyalara məruz qala bilər.
Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sistemi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 47-ci maddəsinin I
bəndinə əsasən, hər kəsin fıkir və söz azadlığı vardır.