Microsoft Word Sadi Gulustan doc



Yüklə 4,55 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə53/53
tarix24.12.2017
ölçüsü4,55 Kb.
#17900
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   53

 
260
                                                                                                                            
чатмасы  вя  икинъи  мисрада  Маэедонийалы  Искяндярин  дя 
ахтарыб  тапа  билмядийи  ябяди  дирилик  суйунун  зцлмятдя 
олдугуну фярз едян гядим яфсаня нязярдя тутулур. 
31
  Хаъя – Аьа,  ъянаб.  Бурада  дцнйанын  дярдлярини, 
эяляъяйин ишлярини нязяря алмайан гайьысыз дювлятли адам 
назярдя тутулур. 
32
  Гарун – Муса  Пейьямбярин  ады  иля  баглы  яфсаняви  бир 
варлы  образыдыр.  Вар-дювлятин  чохлуьундан  юзцнц  щамыдан 
йухары  щесаб  едиб,  пейгямбяря  табе  олмазмыш.  Эуйа  буна 
эюря дя бцтцн вар дювляти иля бирликда йеря батмышдыр. 
33
  Ямр  Лейс  –  Сяффариляр  сцлалясиндян  икинъи  щюкмдар 
олуб.  Йягуб  ибн  Лейсин  гардашы  иди. 900-ъц  илдя  Ямир 
Исмайыл  Самани  тяряфиндан  ясир  едилнб  Баьдада  Аббаси 
хялифяляриндян  Мютязилбиллащын  щцзуруна  эюндярилмиш  вя 
орада едам едилмишдир. 
34
 Зявзян – Щерат иля Нишапур арасында бир вилайятдир.  
35
  Кейхосров  –  Гядим  Иран  падшащларындан  Кяйанилор 
сцлалясинин  цчцнъц  щюкмдарыдыр.  Фирдовсинин  «Шащнамя» 
ясяриня  эюря  Сийавушун  оьлу  вя  Кейкавусун  нявясв  щесаб 
едилир. 
36
  Зцннуни-мисри  –  Ябцлфейз  Субан  ибн  Ибращим.  Дюврцнцн 
мяшщур  яряб  алими  вя  ядибляриндян  олмушдур. 859-ъу  илдя 
юлмцшдцр. 
37
  «Мян  бу  адамы  гурбан  байрамы  эцнц  Бясрядя  эюрмцшям». 
Мцсялман  аляминдя  щаъы  лягяби  Мяккяйя  эедиб  Кябяни 
зийарят  едян  адамлара  верилир.  Бу  зийарят  ися  щиъри 
гямяри  илинин  зилщцъъя  айынын 10-да,  гурбан  байрамы 
эцнцндя  иъра  олунур.  Буна  эюря  дя  гурбан  байрамы  эцнц 
Бясря шящяриндя олан адам орадан чох узагда олан Мяккядя 
байрам зийаряти мярасиминдя иштирак едя билмязди. 
38
 Мялятиййя– Фялястин йахынлыьында шящярдир. 
39
  Янвяри  (Овщядяддин)  –  Классик  фарс  шеринин  эюркямли 
нцмайяндяляриндян  биридир.  Тус  шащяри  йахынлыьында 
Ябивярд  гясябясиндя  доьулмушдур.  Хцсусан  гясидя  йазмагда 
бюйцк  шющряти  вардыр.  Сялъуг  щюкмдарларындан  Султан 
Сянъярин  яввялляр  щюрмятини  газанмыш,  сонралар  ися 
нуъума  даир  баш  верян  бир  щадися  нятиъясиндя  онун 
горхусундан  Бялхя  гачмыш, 1209-ъу  илдя  орада  вяфат 
етмишдир. 
40
  Кясра–  Цмумиййятля  Сасани  сцлаляси  падшащларына 
 
261
                                                                                                                            
верилян 
аддыр. 
Бурада 
ися 
Януширяван 
нязярдя 
тутулмушдур. 
41
  Щарунярряшид  -  Аббасиляр (750-1258) сцлалясинин  ян 
мяшщур  хялифяляриндяндир.  Онун  щаким  олдуьу 786–809-чу 
иллярдя хилафят чох гцдрятли олмушдур. 
42
  Сяхр  ъинни–  Яфсаняви  ясатири  див  образыдыр.  Эуйа 
Сцлейман  Пейьямбярин  цзцйцнц  оьурламышдыр.  Ейбяъярлик  вя 
бядщейбятлилик тимсалыдыр. 
43
 Мордад – Щиър шямсиййя илинин 6-ъы айы, 23 ийулдан 22 
августадяк давам едир.  
44
  Рямязан  –  Оруълуг  айы.  Щиъри  гямяри  илинин 9-ъу 
айыдыр. 
45
  Румлу  Исэяндяр  (Маэедонийалы  Исэяндяр) – Ераныздан 
яввял 330-ъу  илдя  Иран  шащы 1-ъи  Дараны  мяглуб  едиб, 
бцтцн  Йахын  Шярги  истила  етмишдир.  Низами  юлмяз 
«Хямся»синнн 
сон 
бюйцк 
поемасыны 
онун 
щаггында 
йазмышдыр. 
46
 Кябя – Ярябистанда Мяккя шящяриндя мцсялманларын бюйцк 
зийарятэаныдыр. 
47
  Ябдул  Гадир  Килани  –  Иранда  мяшщур  тяригят  башчысы 
олуб 1165-ъи илдя вяфат емишдир. 
48
  Мяьриб  дянизи  –  Аралыг  дянизи,  бязян  дя  Гара  дянизя 
дейирляр. 
49
 Ъябраил вя Микаил – Дини мювщуми мялаикя адларыдыр. 
50
  Щяфся  вя  Зейняб – Мящяммяд  Пейьямбярин  арвадларындан 
икисинин адларыдыр. 
51
  Шейх – Бюйцк  гябиля  вя  тяригят  башчыларына  дейилир. 
Шейх щям дини вя щям дя инзибати башчыдыр. 
52
   Бириси сорушду гоъа Йягубдан:  
Ей гялби нур сачан аьыллы инсан,  
Бир кюйняк ийини дуйдун Мисирдян  
Кянанда гуйуну эюрмядин нядян? 
Йягуб  мяшщур  «Йусиф  вя  Зулейха»  дастанынын  гящряманы 
Йусифин  атасыдыр.  Яфсанядя  дейилир  ки,  щяля  кичик  икян 
бюйук гардашлары пахыллыг едяряк (Кянанда) Йусифи гуйуйа 
салыб, аталарына юлдц хябярини эятирмишляр. Лакни, Йусиф 
гуйудан  хилас  едилиб  Мисря  апарылыр,  узун  изтираблы 
сярьцзяштдян  сонра  о,  Мисрин  щакими  олур.  Аълыг  илиндя 
тясадцфян  онун  йанына  ьялмиш  юз  гардашлары  васитяси  иля 


 
262
                                                                                                                            
кюйняйини атасына эюндярир. Кюйняйин гохусуну ьуйа Йягуб 
щаля карван Мисирдян чыхмамыш щисс етмишди.  
Бу  шердю  Пейьямбяр  «узагкюрянлийинин»  йалан  вя 
уйдурма  олдуьуна  астещза  едилир,  чцнкн  Йягуб  пейгямбяр 
Мисирдя  оьлувув  кюйняйинв  кюрдуйц  щалда,  йахыида  онун 
душдцйц гуйуда ону кюрмзмншди.  
53
  Бялбяк – Фялястиндя  гядим  шящяр  олмуш,  щазырда 
хярабяликляри галмышдыр.  
54
 «Вя нящну аграбу илейщв мин щяблил вярид». Гуранда бир 
айядир. Мянасы: «Мян онлара (инсанлара) бойунларынын шащ 
дамарындан да йахынам». 
55
  Вягф  малы – Мясъидя  вя  дини-хейриййя  идарясиня  мяхсус 
олан мал, мцлкиййят. 
56
 Куфя – Ирагда шящярдир. 
57
 Няхлейи-Мящмуд – Мяккянин йахынлыьында бир мянтягядир. 
XII яср Азярбайчан шаири Яфзяляддин Хагани ьясидаляринин 
бириндя онун адыны чякир.  
58
  Шейх  Ябцл  Фяряъ  Ибн  Ъювзи (1115-1201) – «Баьдад 
низамиййя» 
мядрясясинин 
мяшщур 
мцяллими 
олмушдур. 
Мцхтялиф елмляря аид ясярляри вар. 
59
 Щяняфи мясляки – Ислам дини тяригятляриндян биридир. 
Щаняфи  тярагяти VIII ясрдя  йашамыш,  ислам  дини  тяригят-
шцнасларындан 
бири 
олаи 
Ябу 
Щяняфи 
тяряфиндян 
йарадылмышдыр. 
60
  Бяни-Щилал – Мяккянин  йахынлыьында  вахтиля  кичик 
йашайыш мянтягяси олмушдур. 
61
   Бящрам яэяр эур овлайыб эюрцнся дя гящряман, 
О, зяифдир бир чяйирткя сцрцйан гарынъадан. 
Мяшщур «Сцлейман вя гарышга» тямсилиня ишарядир. Йяни 
бир эуру бцтюв шишя тахмасы иля шющрятлянян Бящрам, 
яслиндя юз бядянинин чякисиндаи чох-чох аьыр чяйирткя 
будуну эютцря билян гарышгадан гат-гат зяифдир. 
62
 Шам– Сурийа, Дямяшг 
63
  Ябу  Щуреqря – Мящяммяд  Пейьямбярин  йахын  адамларындан 
иди. Ясл ады Ябдцр-рящман ибн Сяхр Яздидир Пишикляря сон 
дяряъя  йахындан  гайгы  эюстярдийиндян  Мящаммяд  пейэямбяр 
тяряфиндан  Ябу  Щурейря,  йяни  пишиклярин  атасы  ляьябини 
алыб. Бу адла да мяшщур олмушдур. 694-ъц илдя 78 йашында 
юлмцшдур.  
 
263
                                                                                                                            
64
  Бейтцл - Мцгяддяс  чюлц  –  Фялястиндя  Йерусалим  шящяри 
ятрафындадыр.  
 
65
 Траблис – Ливанда шящярдир. 
66
  Мцршцд  вя  Мцрид  –  Кечмиш  вахтларда  орта  ясрлярдя 
ядяби-дини  тяригятлярин  башчысы  мцршцд  (бюйук),  табеляри 
ися мцрид адландырылырды. 
67
  Фигщ  елми – Шяриятин,  дини  гайдаларын  шярщиндян  бящс 
едир.  
68
  «Бир  йатмышы  башга  йатмыш  неъя  ойада  биляр?»  –  Сяди 
бурада XII яср  Шярг  классикляриндян  «щядигятцл-Щягаиг» 
адлы  ясярин  мцяллифи  мяшщур  суфи  Сянаини  нязярдя  тутур 
вя ону тянгид едир. 
69
  Ханягащ  –  Дяриншлярин  вя  онларын  шейхляринин 
топландыглары йер. 
70
  Сяфа  гардашлары  –  Орта  ясрлярдя  «Ихвани-сяфа»  адлы 
мяшщур 
тяригят 
мячлисинин 
адыдыр, 
гардашлыг 
вя 
бярабярлик онларын асас шцары иди. 
71
 Сяряндиб – Щиндистанын ъянубунда Сейлонда шящярдир. 
72
 Тягва – Аллащ хофу, ядалят, рящимдиллилик. Бурада дин, 
ийман нязярдя тутулур. 
73
   Гапындан йедди рянэ пярдя, эял, асма,  
Сянин ки, евиндя биръя щясир вар! 
Йяни  юз  дахили  хасиййят  вя  характерини  эизлятмяйя  ня 
гядяр сяй эюстярсян дя о йеня цзя чыхаъагдыр.  
74
  Щатями-Таи  –  Шярг  халглары  ядябиййатында  ян  сяхавятли 
вя гонагъыллыгда мисилсиз нцмуня эюстярян шяхс кими мядщ 
олунур.  Дейилдийиня  эюря,  Ярябистанын  Таи  гябилясиндян 
олдуьу цчцн щямин лягябля мяшщурдур. 
75
 Щяляб – Сурийада шящярдир.  
76
 Фироун вя Щаман – Гядим Мисрин яфсаняви щюкмдарыдыр. 
77
 Ярдяшир Бабякан (226– 240) – Сасани сцлалясинин баниси 
щесаб едилир. 
78
  Васит – Ирагда  шящярдир.  Дейилдийиня  ьюря  о,  Баьдадла 
Бясря  арасында  орта  мясафядя  олдуьундан  Васит  (вясят) 
йяни орта адыны алмышдыр. 
79
  Татар  мцщарибяси  –  XIII  ясрин  яввялляриндя  баш  верян 
Монгол щцъуму нязярдя тутулур. 


 
264
                                                                                                                            
80
 Исэяндяриййя Мисирдя шящярдир.  
81
  Муса  –  Дин  тарихиндя  мяшщур  Пейьямбярлярдян  биридир. 
«Тюврат»  адлы  шярият  китабы  эуйа  Аллащ  тяряфиндян  онун 
цчцн  эюйдян  енмишдир.  Миладидян  яввял 1571-ъи  илдя 
доьулуб, 1451-ъи  илдя  вяфат  етдийи  гейд  олунур. «Муса» 
сюзцнцн лцьяти мянасы Ибрани дилиндя «Судан хилас олмуш» 
демякдир. 
82
 Бясря – Иранда шящярдир.  
83
 Киш адасы – Фарс кюрфязиндя ададыр. 
84
 Рум – Бизанс. 
85
 ...Чяксян Эяйан каманыны фяляк тутуб сахлайар... 
Бурада  Кяйан  шащлары  ханяданы  нязярда  тутулур.  Ейни 
заманда Эяйан сюзц бюйцк мянасыны да ифадя едир. 
86
  Бякташ  –  аьа,  ъянаб  демякдир.  Хилбаш  ися  Саманиляр 
(875– 999) дюврцндя  вя  ондан  яввял  сарай  хидмятчиляри 
ичярисиндя вязифя дяряъяси иди.  
87
  Мцсялла – Ширазда  сяфалы  бир  йердир  ки,  мяшщур  Иран 
шаири Щафизин гябри дя орададыр. 
88
  Язцд-цд-дювля  мягбяряси  – «Эцлцстан»ын 1310-ъу  щиъри 
(шямси)  тарихли  Тещран  няшриндя  наширин  гейдиня  эюря, 
Язцд-цд-дювля Дейляминин тикдирдийи мягбяря олмалыдыр. 
89
  Суфи  –  дярвиш,  дцнйа  немятляриндян  ял  чякиб,  ябяди 
алям,  ахирят,  Аллаща  говушмаг  идейасы  иля  йашайан, 
тярки-дцнйа; суфиляр юз ягидяляри етибариля мцхтялифдир. 
90
 Щяким Ъалинус – Гядим Йунан философларындандыр. 
91
  Сящбани-Ваил  –  Исламиййятин  илк  дюврцндя  мяшщур  яряб 
натиги вя алимидир. 
92
  Щясян  Меймянди  (хаъя  Ящмяд  ибн  Щясян  Меймянди)  Султан 
Мащмуд Гязнявинин вязири иди. 
93
 Хятиб Ябцлфяварисин кобуд сяси чыханда  
Ангыртысы Истяхрдя гала йыхар бир анда  
«Ябцлфяварис»  яряб]я  ешшяйя  верилян  мяъази  аддыр,  атын 
атасы  демякдир.  Йери  эялдикдя  йухарыдакы  мязмунда  мясял 
чякилир.   
94
 Истяхр – Иранда шящярдир.  
95
 Синъар – Ирагда шящярдир.  
 
265
                                                                                                                            
96
 Айаз – Султан Мащмудун ян севимли гулу иди. 
97
 «...кябини цзцндян, чох гоъалмыш гайнанасы онун евиндя 
йашамалы  олду».  Шяриятя  ясасланан  кябин  яслинда  гадынын 
бир ямтяя малы кими алыныб-сатылмасыны рясмиляшдирян бир 
сяняддир.  Сюзцн  бурадакы  мянасы  Азярбайъан  дилиндя  мещр 
сюзц  иля  даща  чох  ифадя  олунур.  Евлянян  шяхс  кябин 
кясдирдикдя мцяййян мябляьдя (бу ясасян гызыл йахуд мал-
гара  иля  олур)  гадын  цчцн  мещр  вердийини  гейд  едирляр. 
Яэяр  о  арвады  бошаса,  щямин  вяд  олунмуш  мябляьи  йахуд 
мал-гараны гадына вермялидир. 
98
  Тямуз – Кечмиш  тягвимдя  ийул  айына  мцгабил,  йайын  ян 
исти айыдыр.  
99
  Мящямыяд  Харязмшащ  – XIII ясрин  яввялиндя  Орта  Асийа 
Харязм  шащ  дювлятинин  ахырынъы  щюкмдарыдыр.  Чинэиз 
гошуну иля гящряманъасына вурушмасы иля мяшщурдур. 
100
  Кашьяр  –  Гярби  Чиндя  шящярдир,  ейни  заманда  вилайят 
мяркязидир. 
101
 Зямяхшяри – Мяшщур яряб филологу (1075–1144).  
102
 Зейд вя Ямр – Яряб грамматика китабларында мисалларда 
чох ишлянян адлардыр. 
103
  Хяфаъя – Мяккя  зявварларына  тез-тез  басгын  едян 
кючяри яряб тайфаларындан бири. 
104
  Иддя  –  Гадынын  бошандыгдан  сонра 3 ай 10 эцн 
эюзлямяли  олдуьу  ялавя  вахт.  О,  анъаг  бу  мцддят 
гуртардыгдан сонра йенидян яря эедя биляр.  
105
  Сцщейл – Эюйун  ъянуб  даирясиндя  ян  парлаг  улдузун 
адыдыр. 
106
  Агуш  вя  Арслан – Мяшщур  гул  вя  ян  чох  йайылмыш  тцрк 
адларындандыр. 
107
  Ращиб  –  Бцтцн  щяйатыны  килсядя  гапалы  дини  хидмятя, 
ибадятя сярф едян кился хидмятчиляри. 
108
  Салещин  дявяси  вя  Дяъъалын  ешшяйи  –  Салещ  рявайятя 
эюря  кечмиш  пейгямбярлярдян  бириси  щесаб  едилир.  О 
ибадатя  чаьырдыьы  халгын  тяляби  цзря  ян  парлаг,  ялван 
рянэли  бир  дявя  зцщур  етдирмякля  мючцзя  эюстярмишдир. 
Дяъъал  ися  эуйа  гейб  олмуш XII имамын  зцщурундан  яввал 
ешшяк  белиндя  эяляъяк,  йаландан  юзцнц  Пейьямбяр  елан 
едяъякдир.  Салещин  дявяси  ня  гядяр  тямиз  вя  эюзял 
сайыларса,  Дяъъалын  ешшяйи  дя  о  гядяр  натямнз  вя  мурдар 


 
266
                                                                                                                            
щесаб едиляр.   
109
  Нущун  Туфаны – Эуйа  ян  гядим  дюврлярдя  пейгямбяр  Нущ 
юз 
тайфасыны 
йцз 
иллярля 
диня 
ъаьырмыш, 
гябул 
етмямишляр,  ахырда  бюйцк  бир  туфан  олмуш,  су  бцтцн 
дцнйаны  басыб  мящв  етмиш,  анъаг  Нущун  ъаьырышыны  гябул 
едиб онун бюйцк ьямисиня минянляр саламат галмышлар. 
110
  Биляган  йахуд  Бейляган  –  Агъабяди  йахынлыьында, 
хярабялийи щазырда мювчуд олан мяшщур Орянгала шящяринин 
кечмиш  адыдыр. V ясрдя  бинасы  гойулмуш, 1221-ъи  илдя 
Чинэиз  гошунлары  тяряфиндян  даьыдылараг,  ушагдан  бюйцйя 
бцтцн  явалиси  гылынъдан  кечирилмишдир. XV ясря  гадяр 
шящяр  там  вираня  щалында  галмышдыр.  Эюрцнцр  Сяди  бурада 
Монголлардан яввял шящярин абад вахтыида олмушдур. 
111
  Мярдяшт  (Мярвдяшт)  –  Иранда  йер  адыдыр.  Чини  габлар 
биширмяк цчцн йарарлы мядян торпаьы иля зяньиндир. 
112
  Ибращим  –  Мящяммяддан  яввялки  пейгямбярлярдян 
бирисинин  адыдыр.  О,  Мяккядя  исламиййятдян  яввял 
мцгяддяс  сайылан  бцтляри  гырмагда  вя  тящгир  етмякдя 
шющрят газанмышдыр. 
113
  Аби-щяйат  –  Дирилик  суйу,  эуйа  Зцлмят  сяфяриндя 
Исэяндяр  бу  суйу  ахтарыб  тапмамыш,  Хызр  адлы  Пейьямбяр 
ися ону тапыб ичмиш вя ябяди олараг йашайыр. 
114
  Имам  Мящяммяд  Газалы–  Зейняддин  Ябу  Щамид  Мящяммяд 
ибн  Ящмяд  Туси XII яср  фарс  рущани  алимляриндяндир 
(1058–1111).  Баьдадда  Мядрясейи-Низамиййядя  мцяллимлик 
етмишдир. 
115
  Аьаъ – Кечмишдя  Азярбайъанда  вя  еляъя  дя  бцтцн 
Гафгазда 7 километря бярабяр олан мясафя ващидидир. 
116
  Ъямшид  –  Гядим  Иран  тарихиндя  Пишдадиляр  сцлалясинин 
дюрдцнъц падшащы сайылыр. 

Yüklə 4,55 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə