Microsoft Word Sadi Gulustan doc



Yüklə 4,55 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə52/53
tarix24.12.2017
ölçüsü4,55 Kb.
#17900
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   53

 
256
 
Ş Ə R H L Ə R 
 
                                                           
1
 
«Эцлцстан» 
ясяринин 
мцгяддимясиндя, 
Аллащын, 
Пейьямбярин  вя  Шираз  щюкмдары  Ябубякр  Сяд  ибн  Зянэинин 
тярифи вардыр.  
2
  Атабяй  Ябубякр  Сяд  ибн  Зянэи – Сядинин  дюврцндя 1195–
1226-чы  иллярдя  Ширазын  щакими  олмушдур.  Сяди  ондан 
щядиййя  эюрмцш,  юз  тяхяллцсцнц  онун  адындан  эютцрмякля, 
«Эцлцстан» ясярини она иттищаф етмишдир.  
3
  Сцнбцлинин  «Эяндистан»  ясяри  ялйазмасы  щалында  олуб 
Азярбайъан  Республика  ялйазмалары  фондунда  сахланылыр. 
Бу  ясяр  ейнян  Сядинин  «Эцлцстан»ы  кими  башлайыб  щязли 
мязмун  дашыйыр.  Буну  «Эцлцстан»а  бянзятмя  вя  йа  тящзил 
адландырмаг олар. Чапа лайиг ясяр дейилдир. 
4
  «Кячавядя  щямнишиним  вя  щцърядя  щямдямим»  ифадясиндян 
айдын  олур  ки,  Сядини  «Эцлцстан»  ясярини  йазмаьа  тяшвиг 
едян  шяхс,  онунла  бирликдя  сяйащятя  чыхыб,  мящрям 
сющбятляр  едян  юзц  кими  бир  шаир  олмушдур.  Тяяссцф  ки, 
Сяди бу достун адыны айдын сюйлямир. 
5
 Ордибещишт – Иран шямси тягвиминин икинчи айы олуб, 21 
апрел иля 21 май арасында давам едир. 
6
  Нягши  Яржянэи  йахуд  Яртянэи  –  Сасани (226 – 651) – 
щюкмдарларындан I Шапур вахтында (241–272) Иранда мяшщур 
олан  ряссам  Манинин  китабынын  адыдыр.  Орада  ян  эюзял, 
няфис шякилляр мювъуд иди. Бу ифадя алтында бязиляри Чин 
ряссамларынын ряссамлыг сянятини дя нязярдя тутурлар. 
7
 Бозоръмещр – Сасани падшащы Януширяванын (531-579) 
аьыллы вязири олмушдур. 
8
 Ялвянд даьы – Иранда щямядан шящяринин йахынлыьындадыр. 
9
  Кянан...  Бу  мисрада  «Йусиф  вя  Зцлейха»  поемасынын 
гящряманы  Йусифя  ишаря  едилир.  Гардашларынын  хяйанятиля 
гуйуйа  салынмыш,  гул  кими  сатылмыш,  она  ашиг  олан 
Зцлейханын  (аэасынын  арвады)  бющтаны  иля  йедди  ил 
зинданда галдыгдан сонра нящайят шащлыьа чатмышдыр. 
10
  Лоьман – Тарихи  шяхсиййят  олмасы  мялум  дейилдир. 
Кечмишдя  мцхтялиф  дюврлярдя  Ярябистан  вя  Йунаныстанда 
бир  нечя  Лоьман  адлы  щяким  вя  алим  шяхслярин  йашадыьы 
гейд олунур. Йахын Шярг халгларынын классик поезийасында 
 
257
                                                                                                                            
вя халг ядябиййатында бцтцн хястяликлярин чарясини билян 
бир щяким кими мяшщурдур.  
11
  Щекайят  – «Эцлцстан»  китабында  мцхтялиф  щячмли  вя 
мцхтялиф  мязмунлу,  ясасян  шерля  нясрин  гаршылыглы 
ялагяси  иля  йазылан  кичик  щикмятамиз  щекайяляр  беля 
адланыр. Бурада да ейни адла сахланылмышдыр. 
12
  Фридун – Яфсаняви  Пишдадийан  сцлалясиндян  алтынчы 
падшащ  щесаб  олунур.  Атасыны  залим  Зющщак  юлдцрмцш, 
анасы  ону  хилас  етмишдир.  Дямирчи  Эавя  Зющщакы  тахтдан 
салдыгдан сонра ону тахта яйляшдирмишдир.  
13
 Мащмуд Сябуктякин – Гязнявилярин ян мяшщур вя гцввятли 
щюкмдарларындандыр. 997–1030-чу 
илляр 
арасындакы 
щюкмранлыьы дюврцндя Иран, Тцркцстан вя Щиндистанын ясас 
щиссясини юз щакимиййяти алтында бирляшдирмишдир. 
14
  Нуширяван – Сасани  сцлалясинин  ян  мяшщур  щюкмдары 
олмушдур. 531–579-чу  иллярдя  щакимиййят  сцряряк  Иран  вя 
елячя  дя  бцтцн  Йахын  Шярг  ядябиййатында  ядалятли  бир 
щюкмдар  суряти  кими  мядщ  олунмушдур.  Эуйа  Мящяммяд 
Пейьямбяр  онун  заманында  доьулмасы  иля  фяхр  едирмиш. 
щягигятдя  ися  Нуширяван  чох  залым  олмуш  вя  азадихащ 
Мяздяк щярякатыны дагытмышдыр.  
15
 
Гур 
даьы – Гырмызы 
дянизин 
шималында 
Сина 
йарымадасында  бир  дагдыр.  Йящудилярин  Пейьямбяри  сайылан 
Муса  эуйа  Мисирдя  Пейьямбярлийя  чатдыгда  онун  динини 
гябул  етмяйян  Фироуну  бцтцн  гошуну  вя  ямлакиля  дянизя 
гярг  етмиш,  сонра  юз  тяряфдарлары  иля  Тур  дагына 
чякилмишдир.  Дини  рявайятя  эюря  эуйа  Аллащла  бу  дагын 
башында данышармыш.  
16
   Эюрдцйцн щяр мешя санма ки, бошдур. 
 
Бялкя дя йатмышдыр орада гаплан  
Бу ики мисранын фарсча ясли белядир: 
Щяр бише эяман мябяр ке, халист 
Шайяд ке, пялянэ хофте башяд. 
Бурада  «бише» (мешя)  вя  «хали» (бош)  сюзляринин  бир  дя 
«бися»  йяни  «халлы  даш»  вя  «хал»  кими  охунмасы  иля 
ялагядар  олараг,  тядгигатчылар  бунун  мянасыны  «щяр 
гаралтыны  халлы  даш  щесаб  етмя,  бялкя  о  йатмыш 
пялянэдир» кими дя изащ едирляр. 
17
   Дцнйадан йох олса эяр щцма гушу. 
 
Бир кимся сайябан етмяз байгушу. 
Щцма  гушу  гядим  нагыл  вя  яфсанялярдя  дювлят  гушу  кими 
тясвир  олунур.  Эуйа  бу  гуш  кимин  башы  цзяриндя  учуб 


 
258
                                                                                                                            
кюлэя  салса,  о  падшащ  олар.  Яслиндя  ися  беля  бир  гуш 
щяйатда  мювчуд  дейилдир.  Классик  ядябиййатда  мифик  щцма 
гушу ня гядяр дювлят вя сяадят символудурса, байгуш да о 
гядяр  фялакят  вя  бядбяхтлик  символу  кими  гялямя 
алынмышдыр. 
18
   Эцняши бцрцдц зил бир гаранлыг. 
 
Эуйа ки, Йуниси удмушдур балыг 
Дини яфсаняляря эюря гядим Исраил халгы Пейьямбяр Йуниси 
эуйа дярйайа атмыш, дярйада ися бир нагга балыг ону удуб 
гарнында  саламат  сахламыш  вя  сонра  ишыглы  дцнйайа 
бурахмышдыр. 
19
   Писляря йар олду Лутун арвады, 
 
Айрылды пейгямбяр ханяданындан.  
 
Итиня диггят ет Ясщаби-кящфин; 
 
Йахшыларла эетди олду бир инсан. 
Дини рявайятя эюря гядим Фялястиндя Пейьямбяр олан Лутун 
арвады  онун  динини  гябул  етмяйянляря  гошулуб  яриндян  цз 
дюндярмишдир. 
 
«Ясщаби-кящф»  ися  дини  яфсанялярдя  ады  чякилян 
«Маьара  сащибляридир» (ясщаб  сащибляр,  кящф-маьара). 
Щядислярдя  наьыл  олунур  ки,  гядим  Мисирдя  Дягйанус  адлы 
залым  бир  щюкмдарын 6 няфяр  сарай  хадими  онун  зцлмцндян 
гачыр,  йолда  бир  чобан  да  юз  ити  иля  онлара  гошулур. 
Кеъялядикляри  бир  маьарада  эуйа  Аллащ  онлара  гийамятя 
гядяр  ябяди  йуху  вермишдир,  онларын  щамысы,  о  ъцмлядян 
чобанын  ити  дя  эуйа  бещиштя  эедяъякдир  вя  о  дцнйада 
Ясщаби-кящфин  ити  иля  Лутун  арвадынын  дярисини  бир-
бириля дяйишяъякляр.   
20
   Зал бир эцн сюйляди оьлу Рцстямя... 
Зал  фарсларын  гядим  яфсаняви  гящряманы,  мисилсиз 
пящляван  Рцстямин  атасыдыр.  Онун  атасы  Сам,  анадан  аь 
тцклц  догулмуш,  буна  эюря  дя  она  гоъа  мянасы  верян  Зал 
адыны вермишдир. 
21
  Оьулмуш  –  Атабяй  Юзбяк  ибн  Мящяммяд  Ъащан  пящляванын 
йахын  адамларындан  вя  Султан  Ялаяддин  Мящяммяд  Харязм 
шащын  ямирляриндян  биридир.  Щямядан,  Рей  вя  Исфящанын 
алынмасында  Юзбяйя  кюмяк  етмиш  вя  щямин  йерляря  щаким 
тяйин  едилмиш,  нящайят 1217-ъи  илдя  Исмайили  фядаиляри 
тяряфиндян юлдцрцлмцшдцр.  
22
  Яъям – Ярябляр  яраб  олмайанлары,  тцркляр  ися 
иранлылары 
яъям 
йахуд 
яъями 
(йяни 
яъняби) 
адландырмышлар. 
 
259
                                                                                                                            
23
  «Шащнамя»  –  Ябцлгасим  Фирдовсинин (934–1020) мяшщур 
ясяридир. Фирдовси бу юлмяз епопейасында Ипанын ян гадим 
дюврляриндян  башламыш VII ясря  гядярки  щюкмдар  вя 
гящряманларыны, 
тарихи-яфсаняви 
щадисяляри 
нязмя 
чякмишдир. 
24
  Зющщак  –  Иранын  гядим  тарихиндя  яфсаняви  щюкмдардыр. 
Рявайятя  эюря  яряб  няслиндяндир.  Эуйа  Иблис  онун  щяр 
чийниндя  бир  илан  битирмиш  вя  бу  иланлара  щяр  эцн  ики 
ъаванын бейни верилирмиш. 
 
Бундан ъана дойан халг Дямирчи Эавянин башчылыьы иля 
цсйан  едиб,  Зющщакы  юлдцрмцш  вя  Ъямшидин  оьлу  Фридуну 
тахта отуртмушдур. 
25
   Ъяннят ящли бир ъящянням санар икян ерафы, 
 
Ъящяннямин ящли цчцн ераф юзц ъяннятдир. 
Дини  хцрафата  эюря  эуйа  ъяннят  иля  ъящянням  арасында 
аралыг бир сащя вар ки, «ераф» адланыр.  
26
 Касыб да, варлы да бу йердя гулдур,  
Даща дювлятлися, даща йохсулдур. 
Бу  бейтдя  тярки-дцнйалыг  вя  дцнйа  немятляриндян  ял 
чякмяк  кими  мистик  идейа  мцдафия  едилир.  Орта  яср 
мистикасына  эюря  дцнйа  инсан  цчцн  мцвяггяти  мянзилдир. 
Мал-дювлят  ися  инсаны  бу  мцвяггяти  алямя  даща  чох 
баглайыр,  гул  едир,  ону  о  дцнйайа,  ябяди  алямя  эетмякдя 
лянэидир. 
27
  Щяъъаъ  Йусиф  (Щяъъаъ-ибн  Йусиф  Яс-Сягяфи, 661-715). 
Ямяви  дювлятинин  ян  залым  щюкмдарларындан  биридир. 
Гяддарлыгда 
ады 
зярбцлмясял 
олмушдур. 20 иллик 
щакимиййяти  дюврцндя 120 мин  адамы  едам  етдирмиш  вя 54 
йашында  дящшятли  бир  хястяликдян  юлмцшдцр.  Бурада  «бу 
дуанын щям сяня, щям дя бцтцн мцсялманлара хейри вардыр» 
ъцмлясинин мянасы одур ки, яэяр сян тез юлсян даща халга 
зцлм  етмязсян,  о  дцнйа  цчцн  эцнащыи  нисбятян  азалар  вя 
мцсялманлар да сянин зцлмцндян гуртарар. 
28
  Щиъаз–  Ярябистанда  Мяккянин  дахил  олдуьу  вилайятин 
адыдыр. 
29
  Сащиб-Диван  –  Щцлаку  ханын (1217–1265) вязири 
Шямсяддин Ъцвейнинин лягябидир. 
30
   Дарыхма иш эюрцнся бир гаранлыг гуйуда 
 
Чцнки гаранлыгдадыр о дирилик суйу да. 
Биринъи  мисрада  Йягуб  пейгямбярин  кичик  оьлу  Йусифин 
гардашлары тяряфиндян гуйуйа салыныб сонра бюйцк сяадятя 


Yüklə 4,55 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə