152
153
5. Hekayət
Həkim Calinus
90
gordü ki, bir nadai bir alimin yaxas
ından tutub
onu təhqir eləyir.
Dedi:
– Əgər o, alim olsayd
ı, nadanla işi bu dərəcəyə çatd
ırmazd
ı.
Şer
Ağ
ıll
ı olanlar heç vaxt vuruşmaz,
Alim nadanlara heç də baş qoşmaz.
Sözünü ac
ıqla söyləsə nadan,
Ağ
ıll
ı dindirər onu mehriban.
İki alim qoymaz bir tük q
ır
ıls
ın,
İstəməzlər sülhə zəncir vurulsun.
Hər iki sözləşən olarsa çahil,
Ehtiram zəncirin tez q
ırarlar bil
Birinə bir nadan çirkin söz dedi.
O biri təmkinlə belə söylədi:
Sən məndə çox eyib axtarma hədər.
Bilməzsən eybimi mən bilən qədər!
6. Hekayət
Səhbani-Vail
91
fəsahətlə dan
ışmaqda misilsiz idi. Belə ki, bütün
il boyu dan
ışsayd
ı, onun sözlərində təkrar görməzdin. Əgər bir sözü
ikinci
dəfə deməyə məçbur olsaydı, başqa ibarələrlə ifadə edərdi.
Bunu da deyim ki, saray xadimlərinə layiq xasiyyətlərdən biri də
məhz bundan ibarətdir.
Şer
Əgər söz olarsa incə və şirin,
O sözü eşidən deyər afərin.
Bir dəfə dedinmi, təkrar etmə sən,
Xoş olar halvan
ı bir kərə yesən.
154
7. Hekayət
Eşitmişəm ki, alimlərdə demişdir:
–Başqas
ın
ın sözünü kəsib dan
ıışmaq, öz qanmazl
ığ
ın
ı etiraf
etmək deməkdir.
Şer
Hər sözün ey alim, baş–ayağ
ı var,
Sözün
aras
ına söz qatma zinhar.
Ağ
ıll
ı sakitlik
görməsə bir an,
Dil aç
ıb bir söz də söyləməz inan.
8. Hekayət
Sültan Mahmudun xidmətçilərindən bir neçəsi Həsən Meymən-
didən
92
soruşdu:
Sultan hans
ı məsələ haqq
ıda səninlə məsləhət edirdi?
Həsən Meyməndi cavab verdi:
–Məncə o məsələdən sizin də xəbəriniz var.
Dedilər:
–Sultan sənə dediyini bizə demir.
Dedi:
–Ona görə ki, başqas
ına deməyəcəyimə arxay
ınd
ır. Bəs nə üçün
məndən soruşursunuz?
Beyt
Bildiyi hər sözü söyləməz insan,
Verməz şah sirrinə baş
ın
ı qurban.
9. Hekayət
Bir evi almaq üçün beh verməkdə tərəddüd edirdim. Bu zaman
bir cühüd dedi ki, mən bu məhəllənin böyüklərindənəm, o evi mən-
dən soruş,
heç bir eybi yoxdur, al!
Dedi: – Sənin qonşuluğundan başqa!
155
Şer
Bu evin ki, sənin kimi qonşusu var, şübhəsiz,
O ev dəyməz onca dirəm sikkəsi qəlp pula həm.
Ümid etmək olar ki, sən ölüb getsən dünyadan,
O binan
ın qiyməti də bəlkə ola min dirəm.
10. Hekayət
Bir
şair oğrubaş
ın
ın yan
ına gedib onu təriflədi. Oqrubaş
ı
şairi soyundurub kənddən qovmağ
ı əmr etdi. Yaz
ıq ç
ılpaq halda
şaxtada gedərkən itlər dal
ınca düşüb hürməyə başlad
ılar. İtləri
qovmaq üçün yerdən bir daş götürmək istədi, yer don olduğuna görə
daş
ı qopara bilmədi. Dedi:
–Bu necə haramzada camaatd
ır ki, iti aç
ıb, daş
ı bağlay
ıblar!
Oğrubaş
ı eyvandan bunu görüb şairin
sözünü eşitdikdə güldü, onu
yan
ına çağ
ır
ıb dedi:
–Könlün nə istəyir, məndən tələb et!
Dedi:
–Öz paltarlar
ım
ı mənə bağ
ışla, səndən ənam almaqdansa, baş
götürüb qaçmaq yaxş
ıd
ır.
Beyt
Başqas
ın
ın xeyrinə çal
ışar comərd olan,
Səndən xeyir ummuram, ancaq yetirmə ziyan.
Oğrubaş
ın
ın ona yaz
ığ
ı gəlib paltarlar
ın
ı qaytard
ı, bir kürk, bir
qədər pul verib sevindirdi və evinə raz
ı yola sald
ı.
11. Hekayət
Bir münəccim evə gəldikdə arvad
ın
ın yad bir
kişi ilə oturduğunu
gerdü. Söyüş söydü, təhqir etdi, hay–küy sald
ı, dava-dalaş başlad
ı.
Bu hadisənin şahidi olan arif bir adam dedi:
Beyt
156
Hardan bildin göylərin üst qat
ında nə vard
ır,
Bilmirsən öz evində belə biganə vard
ır?
12. Hekayət
Pis səsli bir vaizin öz səsindən xoşu gəlirdi, elə boş-boş
q
ışq
ır
ırd
ı ki, elə bil, qarğa qar
ılday
ır, yaxud ulaq anq
ır
ırd
ı.
Beyt
Xətib Əbülfəvarisin
93
kobud səsi ç
ıxanda,
Anq
ırt
ıs
ı İstəxridə
94
qala y
ıxar bir anda.
Vaiz şan–şöhrət sahibi olduğundan
qəsəbənin sakinləri onun pis
səsinə dözür, könlünə dəyməyi məsləhət görmürdülər.
Onunla gizli ədavəti olan başqa bir vaiz bir gün onun görüşünə
gəlmişdi, dedi:
–Xeyr olsun, səni yuxuda görmüşəm!
Dedi:
–Necə görmüsən?
Dedi:
–Yuxuda görmüşəm ki, sənin xoş səsin var, camaat da sənin
səsindən həzz al
ır.
Vaiz bir qədər fikrə getdi, sonra dedi:
–Yaxş
ı oldu ki, belə bir yuxu görüb eybimi mənə anlatd
ın.
Məlum olur ki, mənim səsim pisdir, camaat ucadan oxumağ
ımdan
əziyyət çəkir. Söz verirəm ki, bu gündən etibarən uca səslə oxuma-
y
ım.
Şer
Dostlardan
həmişə şikayətim var,
Ki, yaxş
ı deyirlər pisimə onlar
Eybimi görərlər bir hünər kimi,
Gül hesab edərlər hər tikanəmi
Hardad
ır həyas
ız, rəzil düşmənim
Ki, aç
ıb göstərsin eybimi mənim?!
157
13. Hekayət
Bir nəfər Sincar
95
məscidində zöhlə tökən bir səslə azan verərdi.
Məscidin sahibi ədalətli və xoş təbiətli bir əmir idi, onun könlünü
s
ınd
ırmaq istəmirdi, ona görə dedi:
–Ay kişi, bu məscidin qədimdən bəri xüsusi azanc
ılar
ı var, hər
birisi
məndən beş dinar alır. Sən on binar verərəm, bu şərtlə ki, gedib
başqa məsciddə azan versən.
Onlar raz
ılaşd
ılar. O getdi, və bir müddət sonra buradan
keçərkən əmirin yan
ına gəlib dedi:
–Ey hökmdar, on dinar verib məsciddən ç
ıxartmaqda mənə zülm
edibsən; getdiyim yerdə başqa məscidə köçmək üçün 20 dinar verirlr,
qəbul etmirəm.
Əmir qəşş edincə güldü və dedi:
–Ay
ıq ol, əlli dinara raz
ı olmay
ınca getmə!
Beyt
B
ıçaq ilə şüşə üstdən can s
ıxar gil qaş
ımaq;
Kobud səsin daha bətər qaş
ıyar hər könlü bax
14. Hekayət
Pis səsli bir şəxs ucadan Quran oxuyurdu. Onun yan
ından keçən
bir arif soruşdu:
–Bu
Quran oxumağın üçün sənə nə qədər verirlər?
Dedi:
–Heç nə qədər.
Dedi:
–Bəs nə üçün özünə əziyyət verirsən?
Dedi:
–Allah xatirinə oxuyuram.
Dedi:
–Allah xatirinə, oxuma!
Şer
Bu avazla oxusan Quran yəqin,
Apararsan müsəlmanl
ıq rövnəqin.