158
V FƏSİL
EŞQ VƏ ÇAVANLIQ HAQQINDA
1.
Hekayət
Həsən Meyməndidən soruşdular:
–Sultan Mahmudun hər biri dünya gözəli adland
ır
ıla biləcək bu
qədər qulam
ı olduğu halda, nə üçün Ayaz
ı
96
ham
ıs
ından çox istəyir,
halbuki, Ayaz o qədər də yaraş
ıql
ı deyildir.
Dedi: – Ürəyə yatan, gözə də xoş dəyər.
Şer
Padişah hər kəsə eləsə hörmət.
Pis iş də tutsa, hey tərif olunar.
Şah
kimdən azacıq bədgüman olsa.
Ən yax
ın adam
ı ç
ıxmaz havadar.
Şer
Kim nəyə baxarsa inkar gözüylə,
Yusif hüsnünə də çirkindir deyər.
Lakin məhəbbətlə o, divə baxsa,
Gözünə misilsiz mələk görünər.
2.
Hekayət
Deyirlər bir xacənin çox gözəl bir qulu var idi və xacə onunla
dostluq büsat
ı qurmaq istəyirdi. Dostlar
ından birinə dedi: – heyif bu
boy-buxundan, bu gözəllikdən ki, özü kobud, dili uzundur.
Dedi:
–
Qardaş
ım, eyş–işrət keçirdiyin adamdan hörmət
gözləmə, aşiq–məşuqluq
ortaya çıxanda, hakim–məhkumluq aradan
qalxar
Beyt
Xacə bir nazənin bir pərisifət –
Qul
ilə oynarkən gülərsə üzü,
159
Təəccüb deyildir qulu naz etsə,
Naz çəksə həvəslə xacənin özü...
3. Hekayət
Gördüm bir zahid eşq içində yan
ır, nə səbr edə bilir, nə dərdin
aç
ır.
Çox əziyyət çəkir, çox məzəmmət eşidir, lakin fikirindən
dönməyir və deyirdi:
Şer
Əlimi üzmərəm mən ətəyindən,
Bir iti q
ıl
ıncla vursan da məni.
Ax
ı səndən başqa ümidim yoxdur,
Qaçsan bil taparam yenə də səni –
Bir
dəfə onu danlay
ıb dedim:
–Səlis əqlinə nə olmuşdur ki, xəsis nəfsin ona üstün gəldi? Bir az
fikrə getdi, sonra dedi:
Şer
Haraya girərsə eşqan sultan
ı,
Alar iradədən tabü–təvan
ı.
Çirkaba qərq olan biçarə məgər,
Dünyada heç təmiz yaşaya bilər?
4.
Hekayət
Birisi
gönlünü
vermiş, can
ından keçmişdi. Lakin göz dikdiyi yer
qorxulu, getmək istədiyi yer təhlükəli idi: haz
ır kükə deyildi ki, əl
at
ıb götürsün, xam cücə deyildi ki, tez tora düşsün.
Beyt
Puluna baxmazsa nazənin dilbər,
Q
ız
ıl
ın torpaqla olar bərabər.
Yenə nəsihət edərək ona dedilər: – Bu sevdadan əl çək, çoxlar
ı
bu
xam xəyala düşmüş, lakin gör necə olmuş, nə hala düşmüşlər?!
160
Nalə çəkib dedi:
Şer
A dostlar etməyin mənə nəsihət,
Ki, mənim gözlərim ondad
ır fəqət,
Cəngavər məhv edər zorla düşməni,
Yar isə naz ilə öldürür məni.
O necə məhəbbətdir ki, can qorxusundan canandan əl çəkəsən?!
Şer
Sən əgər özünü unutmam
ışsan,
Sənin aşiqliyin yaland
ır demək.
Dost
ilə birləşmək mümkün deyilsə,
Onun arzusuyla öləsən gərək.
Beyt
İmkan tapsam tutaram ətəyindən nigar
ın,
Yoxsa gedib ölərəm, qap
ıs
ında o yar
ın.
Onun
işləri ilə maraqlanan, qayğ
ı göstərib səhhətinin hay
ına
qalan yax
ın adamlar
ı çox səy göstərdilar, öyüd verdilər, yalvard
ılar,
yaxard
ılar, xeyri olmad
ı.
Beyt
Təbibim deyir ki, səbr eylə, dayan,
Bu həris nəfs isə dözməyir bir an.
Şer
Bilirsənmi nazl
ı dilbər
bir gecə,
Aşiqanə p
ıç
ıldad
ı gizlicə.
Belə diqqət verirkən sən özünə,
Heç qiymətim görünərmi gözünə?
Nağ
ıl edirlər ki, onun aşiq olduğu şahzadəyə xəbər çatd
ırd
ılar ki,
161
çoxdand
ır xoş təbiətli, şirindil bir cavan bu tərəflərə gəlib–gedir,
gözəl sözlər dan
ış
ır, mənal
ı söhbətlər edir. Deyəsən qəlbində bir
məhəbbət, baş
ında bir sevda var.
Şahzadə başa düşdü ki, cavan
ın
gönlünü çalmış, onu öz bəla
girdab
ına salm
ışd
ır. Tez ata minib o tərəfə getdi. Cavan uzaqdan
şahzadənin gəldiyini gördükdə ağlayaraq dedi:
Beyt
Qatilim yenə də gəlib dayand
ı,
Sanki qurban
ına ürəyi yand
ı.
Şahzadə cavan
ı xoş dindirdi, kefini soruşdu, ad
ı, yeri, sənətilə
maraqland
ı, çavan dostluq dəryas
ına elə qərq olmuşdu ki, nəfəs
almağa taqəti, cavab verməyə qüdrəti olmad
ı.
Beyt
Əzbərdən
bilsən də Quranı inan,
Çaşsan əlif, bey də ç
ıxar yad
ından.
Şahzadə dedi: –Nə üçün mənimlə dan
ışm
ırsan mən də dərvişəm,
dərvişlərlə oturub–duranam, hətta onlara qulağ
ı s
ırğal
ı bir qulam. Bu
zaman məhbubunun nəvazişindən qüvvət alan cavan baş
ın
ı dostluq
dəryas
ın
ın dalğalar
ı aras
ından ç
ıxararaq dedi:
Beyt
Səninlə bir məkanda olmaq bir əmri–mahal,
Sən sözə dil açanda olar mənim dilim lal.
Bunu dedi, bərkdən bir nərə çəkdi və can
ın
ı haqqa təslim etdi...
5. Hekayət
Son
dərəcə gözəl
bir şagird var idi, insan taiəti gözəlliyə meyl
etdiyi üçün müəllim də ona mail olmuşdu.
Ona
görə başqa şagirdlərə etdiyi əziyyət və tənbehi ona rəva