Microsoft Word S?BN?M s docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
17 - birja və bank pozuntuları; - ətraf mühitə zərər vuran pozuntular; - çirkli pulların yuyulması. Klinard və Kuini iqtisadi cinayətlərin strukturunda məşğulluq növlərinə görə cinayətkarlığı və korporasiyaların cinayətkarlığını fərqləndirərək onun daha geniş təsnifatını aşağıdakı sxem şəklində vermişlər. Sxem 1.2 qtisadi cinayətlərin təsnifatı Marşal Klaynard və Peter Nigerin təsnifatına görə korporasiyaların cinayətlərinin aşağıdakı 6 növü var : - inzibati aktların və qətnamələrin pozulması; - təbiətin qorunması üzrə qanunvericiliyin pozulması (havanın və suyun çirkləndirilməsi, ərazilərin neft-kimya məhsullar ilə çirkləndirilməsi və s.); qtisadi cinayətkarlıq Korporasiyaların cinayətkarlığı Məşğulluğun növünə görə Şə xsi fayda əldə etmək məqsədilə törədilən cinayətlər Korporasiyanın məqsədləri naminə idarə heyyəti üzvlərinin törətdiyi cinayətlər Sahibkarlar əleyhinə törədilən cinayətlər Bütövlükdə korporasiyaların cinayətkarlığı Digər korporasiyalar ə leyhinə stehlakçılar əleyhinə Dövlət iqtisadiyyatı ə leyhinə 18 - maliyyə pozuntuları (siyasi təşkilatlara subsidiyaların qanunsuz olaraq verilməsi, siyasətçilərin ələ alınması, valyuta əməliyyatları üzrə qanunvericiliyin pozulması və s.); - əməyin qorunması və təhlükəsizliyi haqqında qanunvericiliyin pozulması (dininə, cinsinə, irqi əlamətlərinə görə muzdlu işçilərin diskriminasiyası); - “istehsal cinayətləri” (zəruri keyfiyyət və təhlükəsizlik tələblərinə cavab verməyən, istehlakçıların sağlamlığına zərər vura bilən əmtəələrin istehsalı və satışı və s.) - “haqsız ticarət təcrübəsi” (rəqabət şərtlərinin pozulması, razılaşma qiymətlərinin təyini, bazarın qeyri-qanuni bölüşdürülməsi və s.) E.E. Demetyeva bazar iqtisadiyyatlı ölkələrin iqtisadi cinayətkarlığının əsasını təşkil edən korporativ cinayətlər üzrə tədqiqatının nəticələrini ümumiləşdirərək onun növlərinin aşağıdakı fərqli təsnifatını verir: − kapital qoyuluşlarından sui-istifadə nəticəsində partnyorlara, səhmdarlara və s. zərər vurulması üzrə cinayətlər (mühasibat sənədləri, səhmlər üzrə müxtəlif maxinasiyaların həyata keçirilməsi); − depozit kapitalının sui-istifadəsi nəticəsində kreditorlara, qarantlara zərərin vurulmasından ibarət olan cinayətlər (kreditorlara zərər vuran saxta müflisləşmə, sığorta sahəsində dələduzluq, subsidiyalarla əlaqədar maxinasiyalar); − azad rəqabət qaydalarının pozulması ilə əlaqədar cinayətlər (sənaye cəsusluğu,qiymətlərin süni artırılması və azaldılması, saxta reklam); − istehlakçıların hüquqlarının pozulmasından ibarət cinayətlər (istehlakçılara fiziki və eləcə də maddi zərər vura bilən keyfiyyətsiz məhsulun istehsalı); − dövlətin maliyyə sisteminə qəsd edən cinayətlər (gəlirin gizlədilməsi, vergi ödəməkdən yayınma, istehsal və ticarətə nəzarətin pozulması); − təbiətin qanunsuz istifadəsi və ətraf mühitə zərər vurulması ilə əlaqədar olan cinayətlər; − sosial sığorta və pensiya təminatı sahəsində maxinasiyaların həyata keçirilməsi üzrə cinayətlər, o cümlədən işçilərə və qulluqçulara həm fiziki, həm də 19 maddi zərər vurulmasına səbəb olan texniki təhlükəsizlik qaydalarının qəsdən pozulması ilə əlaqədar cinayətlər; − rüşvət alma; − kompüter cinayətləri (kibercinayətlər). Yuxarıda qeyd olunan təsnifatlardan göründüyü kimi iqtisadi cinayətlərin bir növü də məhz son dövrlər daha böyük təhlükə hesab olunan kibercinayətlərdir. qtisadi cinayətkarlığın xüsusi forması kimi kibercinayətkarlığın mahiyyəti, xarakter və xüsusiyyətləri növbəti paraqrafda geniş izah olunacaq. 1.2 Kibercinayətkarlığın mahiyyəti və xarakterik xüsusiyyətləri Cəmiyyətin kompüterləşməsinin ən ciddi mənfi nəticəsi məhz kibercinayətlər hesab olunur. Kompüter sistemlərinin geniş yayılması, onların kommunikasiya sistemləri vasitəsilə əlaqələndirilməsi, bu sistemlərə elektron müdaxilə imkanını artırır. Bu cür cinayətlərin ənənəvi tipli cinayətlərdən tutmuş yüksək riyazi və texniki hazırlıq tələb edən cinayətlərə qədər çox geniş əhatə dairəsi mövcuddur. Fərdi kompüterlərin sayının sürətli artımı və inkişaf etmiş kommunikasiya sisteminin mövcudluğu hətta həvəskar-cinayətkarların belə kompüter sistemlərinə daxil olmasına imkan yaradır. Ə ksər ölkələrdə mövcud olan cinayət qanunvericilikləri bu tip cinayətlərin təsnifləşdirilməsi baxımından kifayət qədər elastik olsalar da, sosial və texniki dəyişikliklər bu hüquq sistemi çərçivəsindən kənarda qalan yeni-yeni problemlər yaradır. Çünki dünya təcrübəsində mövcud olan bəzi kompüter cinayətlərinə cinayət qanunvericiliyi təsir göstərə bilmir. Belə ki, hüquqi baxımdan bu əməllər cinayət hesab edilə bilməz. Burada EHM-in bəzi əməliyyatlarının kriminallaşması problemi nəzərdə tutulur. “Kibercinayətkarlıq” termini hazırkı dövrdə “kompüter cinayətkarlığı” termini ilə yanaşı işlədilərək, bəzi hallarda hətta sinonim anlayışlar kimi qəbul edilir. Rus Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|