Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 öz vəzifə və səlahiyyətlərini sürətlə icra etsinlər və qısa zaman ərzində çoxlu sayda siyasi hadisələr törətsinlər, aktlar həyata keçirsinlər. Siyasi hərəkətləri sürətləndirən əsas amillər içərisində siyasi şəraitlər də mühüm rol oynayır. Hər bir siyasi şərait siyasi subyektlərdə maraq doğurduğu üçün siyasi subyektlər də yaranmış siyasi şəraitdən səmərəli istifadə etməyə çalışırlar. Bu zaman subyektlər arasında və vahid-ümumi marağın birgə və tez təmin edilməsi üçün gücün birləşdirilməsi siyasəti həyata keçirilir. Birgə mübarizə siyasi hərəkətlərin sürətini artırır və siyasi aktların ardıcıl olaraq sürətlə törədilməsini zəruri edir. Sürətli hərəkət nəticəsində siyasi hadisələrin trayektoriyalarının sayı da artırılır. Çünki maraqlar törəmə xassələrinə malik olduğundan müxtəlif sahələrdə meydana gəlir. Müxtəlif sahəli maraqlar müxtəlif trayektoriyaların yaranmasını zəruri edir.
Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələr ardıcıl olaraq sürətlə törədilir. Siyasətin subyektləri də sürətli hərəkət vəziyyətində olurlar. Siyasət institutlarının daxil olduğu siyasi sistemin mexanizmi də sürətli fəaliyyət göstərir. Siyasi inkişaf siyasi hadisələrin sistematik olaraq törədilməsini tələb edən bir vəziyyətdir. Siyasi inkişaf zamanı siyasətin subyektləri arasında münasibətlər də sistemli şəkildə qurulur. Siyasi inkişaf tələb edir ki, siyasi hadisələr qanunauyğunluqlara, təcrübələrə əsasən sürətlə və ardıcıl olaraq törədilsin. Siyasi inkişafda siyasi vasitələrin sürətli hərəkət dövriyyəsinə ehtiyac duyulur. Ümumiyyətlə, siyasi inkişaf zamanı siyasi hərəkətlər sistemli mexanizmə əsasən törədilir. Siyasi inkişaf zamanı bütün hərəkətlərin qarşılıqlı tənzimlənməsini, qanunauyğunluqların müəyyən edilməsini, siyasi hərəkətlərin elmi prinsiplərinin müəyyən edilməsini, real siyasi şəraitin öyrənilməsini, tədqiq edilməsini, mövcud vəziyyətin araşdırılmasını, qarşıya çıxan problemlərin həlli yollarının araşdırılmasını, maraq yollarının müəyyən edilməsini, maraqların tərkibinin müəyyən edilməsini təmin etmək məqsədilə
49 siyasi planların, siyasi hərəkət planlarının-siyasi strategiyanın müəyyən edilməsi zərurətə çevrilir. Siyasi planlarda siyasi maraqların təmin edilməsi arasında mövcud olan məsafələr, zaman amili, maraqların təmin edilməsi üçün hərəkət istiqamətləri öz əksini tapır. Siyasi planlar əsasən siyasi hərəkətlərin vahid mərkəzdən və şaxələnmiş mərkəz mənbələrindən idarə edilməsini yüksək səviyyədə təmin etmək üçün qurulur, tərtib edilir. Siyasi planlarda siyasi hadisələrin törədilməsi vaxtları və siyasi hadisələrin təsir dərəcələri də tədqiq edilir. Siyasi planlar siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələrin törədilməsinin sürət tempinə də nəzarət etmək məqsədilə də tərtib edilir, siyasi strategiya müəyyən edilir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi mühitdə aktivlik müşahidə olunduğundan ola bilər ki, siyasi hadisələr öz məqsədyönlü törədilmə trayektoriyalarından kənara çıxsın. Çünki elə bir siyasi hadisə törədilə bilər və bu hadisə özündən sonra gələcək növbəti hadisəyə elə bir təsir edə bilər ki, təsirin gücü ilə növbəti hadisə öz trayektoriyasından kənara çıxa bilər. Belə olan halda, siyasi hadisələrin törədilmə trayektoriyasında ardıcıllıq pozula bilər, qanunauyğunluq olmaya bilər və nəticədə trayektoriyaların istiqaməti də dəyişə bilər. Ümumilikdə siyasi mühitdə, siyasi sistemdə hərəkət mexanizmi və siyasi subyektlərin qarşılıqlı hərəkət münasibətləri pozula bilər. Bu baxımdan siyasi strategiyanın müəyyən edilməsi, siyasi hadisələrin törədilməsi zamanı sürət ritminin müvafiq tələbata və şəraitə uyğun olaraq saxlanılması məsələləri zərurətə çevrilir. Siyasi strategiya, fəaliyyət planı bir növ siyasi hərəkətlər üçün istiqamətverici və sərhədlərini müəyyənedici rol oynayır. Siyasi planlar həmçinin siyasi hadisələrin törədilməsinin qısa, orta və uzun müddətə törədilməsinin əsaslarını müəyyən edir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələrin təsir dərəcələri dəyişən xüsusiyyətlərə malik olur. Məsələn, bir siyasi hadisə öz ardınca nisbətən böyük təsir və əhəmiyyətə malik olan hadisənin törədilməsini zəruri edir. Siyasi inkişaf zamanı sürət amili siyasi hadisələrin törədilmə dərəcələrinə də təsir göstərir və bu baxımdan da təsir dərəcələri də
50 artır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələrin bir-birilərinə keçidləri də sürətlənir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisənin trayektoriyadakı ardıcıl düzülüşündə yeri dəyişdirilə bilər. Məsələn, onuncu olaraq törədilən hadisə beşinci də törədilə bilər. Bu hər şeydən öncə siyasi vasitələrin gücündən asılı olur. Bu zaman siyasi vasitələrin gücü, siyasi kapital tələb edir ki, siyasi hadisələr öz trayektorik məkanını dəyişsin. Məhz bu baxımdan da siyasi inkişaf zamanı siyasi fəaliyyət planında da müəyyən dəyişikliklər etmək olar. Siyasi inkişaf zamanı siyasi maraqların da tərkib dəyişiklikləri baş verə bilər. Siyasi inkişaf zamanı elə güclü siyasi hadisələr törədilə bilər ki, ümumilikdə siyasi mühitin əksər hərəkət trayektoriyasına təsir etmək imkanına malik olsun. Məsələn, dünya iqtisadiyyatının lokomotivi hesab edilən neft və qazın qiymətinin qaldırılması bütün sahələrdəki siyasi hadisələrə, eyni zamanda dövlətin xarici və daxili siyasət fəaliyyətindəki hadisələrə təsir edir. Belə siyasi hadisələrə əsas, ümumi təsiredici hadisələr demək olar. Eləcə də büdcənin artırılması bütün sahələrdəki siyasi hadisələrə təsirini göstərə bilir. Elə siyasi hadisələr də olur ki, daha çox trayektoriyada özündən sonra gələn siyasi hadisəyə təkan verə bilir. Digər trayektoriyadakı hadisələrə isə qismən təsir edə bilir. Bu hadisələr içərisində konkret təsiredici faktları göstərmək olar. Ümumiyyətlə isə siyasi hadisələr daha çox müəyyən mənbələrdən həmin mənbələrin təsirləri ilə törədilir. Bu bir növ şarlarla dolu olan bir kisənin ağzının açılaraq, şarların boş bir məkanda yerə tökülməsi mənzərəsini xatırladır. Şarlar kisənin ağzı açılaraq boş məkanda yerə boşaldılan zaman ayrı-ayrı və ya eyni istiqamətlərdə diyirlənməyə başlayırlar. Şarların diyirlənməsi tamamilə bir-birinə oxşamır, bir-birinin ardınca eyni sürətdə getmir. Siyasi hadisələr də trayektoriyalar üzrə törədilir, lakin eyni sürətlə törədilmir. Burada fərq ondan ibarətdir ki, siyasi hadisələrin trayektoriyaları siyasi sistemlə müəyyən edilir. Siyasi sistemin fəaliyyət istiqamətləri siyasi hadisələrin törədilməsi trayektoriyalarıdır. Siyasi hadisələr siyasi şəraitin tələbləri əsasında da törədilir.
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|