Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəlsəfə ensiklopedik lüğəti. Baş redaktor. İsmayıl Vəliyev. Müəllif kollektivi.
45 dəyişikliyə məruz qalır. Siyasi proseslər artan-azalan templə cərəyan edir. Siyasətin subyektləri siyasi vasitələrin (siyasi sənədlərin) hazırlanmasını və icrasını sürətlə yerinə yetirirlər. Sənədlərin siyasi qurumlarda dövriyyəli hərəkəti sürətlənir. Eləcə də siyasi sistemin işləmə mexanizmi sürətlənir. Bu zaman siyasətin subyektləri arasında münasibətlərin qurulması, təkmilləşməsi prosesləri də sürətlənir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi qərarların hazırlanması prosesləri sürətləndiyindən siyasi sənədləri hazırlayan subyektlərin də aralarında münasibətlər və əlaqələr sürətlə qurulur. Bu zaman əvvəlki münasibətlərdə də dəyişiklik əmələ gəlir. Siyasətin subyektləri arasında münasibətlərin genişlənməsi kimi proseslər baş verir. Bəzi anlarda isə münasibətlər daralmağa başlayır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi münasibətlər zamanı
siyasi idarəetmə güclənir. Siyasi
münasibətlər tənzimlənir və nəzarətə alınır. Siyasət subyektləri aralarında münasibətlər “şaxəli” trayektoriyalar üzrə tələbkarlıq və “şaxəli” öhdəlik prinsipi üzrə qurulur. Siyasi inkişaf siyasi sistemlə həyata keçirildiyindən, məqsədyönlü şəkildə idarəedilən proses olduğundan münasibətlər də siyasi sistemin forma- laşmasına xidmət edir. Münasibətlər bir növ nəzarətə alınır. Siyasətin subyektləri arasında münasibətlər siyasi sistemin prinsipial tələblərinə, təcrübəyə əsaslanaraq qurulur və münasibətlər ilk növbədə siyasi hərəkətlərin məqsədyönlü şəkildə istiqamətlənməsinə əsaslanır. Tələblər, məruzələr və hesabatlar üzərində qurulan münasibətlər siyasətin subyektlərinin qarşlıqlı hərəkət formalarını və məzmununu müəyyən edir. Siyasi inkişaf zamanı siyasətin subyektləri aralarında baş verən qarşılıqlı təsir prosesləri və subyektlərın obyektlərə təsiri əsasən dialektikanın əsas qanunlarından biri olan inkarı inkar qanunu ilə müəyyən edilir. (Qeyd: İnkar-1) materialist dialektikada inkar inkişafın
46
Hegelin idealist sistemində formula edilmişdir. İnkarı inkar qanunu yeninin köhnə ilə varisliyini, əlaqəsini, inkişafın yüksək mərhələsində aşağı mərhələnin bir sıra xassələrinin hazır- lanmasını ifadə edir, inkişafın mütərəqqi xarakterini əsaslandırır. Dialektikada inkar bir predmetin digər predmetə elə çevrilməsidir ki, bu zaman eyni vaxtda birinci predmetin “məhvi” baş verir. Lakin bu elə bir “məhvdir” ki, o, gələcək inkişaf üçün meydan açır və keçmiş pillələrin bütün müsbət məzmununun saxlanılması şərtilə əlaqə cəhəti kimi çıxış edir. Obyektin özünün inkişafı bu obyektə daxilən xas olan ziddiyyətlərdən (əksliklərin vəhdəti və mübarizəsi qanunu), bu obyektədə özünün xüsusi inkarının olmasından doğur. Obyekti doğurmuş olan şərait və ilkin şərtlər həmin obyektin inkişafı ilə yox olub aradan çıxmır, bu obyekt tərəfindən yenidən canlandırılır 1
Siyasi inkişafa nail olmaq üçün siyasi hərəkətlərin sürətlərinin artırılmasının əsasları Siyasi inkişaf zamanı siyasi hərəkətləri sürətləndirən əsas amillər içərisində tələbat və maraq amillərini qeyd etmək olar. Sürətli hərəkət nəticəsində cansız siyasi vasitələr dəyişikliyə məruz qalır. Yeni siyasi vasitələr yaranır və yaxud da mövcud sənədlərdə dəyişiklik zərurəti meydana gəlir. Dövlət tərəfindən ardıcıl olaraq tez-tez qəbul edilən yeni qanunvericilik sənədlərini və mövcud sənədlərdə olan dəyişiklikləri buna misal çəkmək olar. Sürətli dəyişikliklər yeni-yeni maraqları üzə çıxardığı üçün siyasi vasitələr də məcbur olurlar ki, yeni maraqların təmini uğrunda tez- tez hərəkət etsinlər. Yeni maraqlar tələb edir ki, siyasi vasitələr siyasi
hərəkətləri sürətləndirən və hərəkət
mexanizmini tənzimləyən siyasi sənədlərin hazırlanmasını sürətləndirsinlər və icraya yönəltsinlər. Yeni maraqlar yeni tənzimləyici normaların
1 Fəlsəfə ensiklopedik lüğəti. Baş redaktor. İsmayıl Vəliyev. Müəllif kollektivi. “Azərbaycan Ensiklopediyası”. Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi. B., 1997, 520 səh., səh. 182.
47 qəbul edilməsini zəruri edir. Eyni zamanda yeni sənədlərin siyasi sistemlərin əksər siyasi qurumlarında dövriyyəli hərəkət etdirilməsinin sürətləndirilməsi zərurətə çevrilir. Dövriyyəli hərəkət etdirilmə yeni sənədlərin qəbul edilməsi zərurətini ortaya çıxarır. Belə ki, hər bir yeni sənəd öz təsir qüvvəsi sayəsində mövcud olan obyektlərə təsir edir, onların fəaliyyətini istiqamətləndirir, münasibətlər prinsipini müəyyən edir. Proses- lərin ardıcıllığı sayəsində obyektlərin forma və fəaliyyət məzmunu dəyişir, nəticədə yeni forma və məzmunlu obyektlər meydana gəlir, təzə iş prinsipləri yaranır. Struktur islahatlarını və şəraitə müvafiq olaraq zəruri olan yeni iş qaydalarını buna nümunə göstərmək olar. Yeni forma və məzmunlu obyektlərin idarə edilməsi və istifadəni tənzimləmək məqsədilə yeni normaların yaradılması zərurətə çevrilir. Burada norma normaları yaradır prinsipi də öz əksini tapır. Siyasi inkişaf tələb edir ki, dövriyyəli hərəkət zamanı siyasi təsirə məruz qalan obyektlərin sayı çoxaldılsın və yeni yaradılmış obyektlərə təsir imkanları da genişləndirilsin. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hərəkətlərin sayı sürətləndirilir, siyasi sənədlərin dövriyyəli hərəkət etdirilməsi sürətləndirilir və yeni törəmə normaların meydana gəlməsi prosesləri də sürətləndirilir. Dövriyyəli hərəkətin sürətləndirilməsi proseslərində zaman amili də qısalır. Qısa zamanda dövriyyəli hərəkətlərin sayı çoxalır və çoxlu sayda təsirə məruz qalan obyektlər meydana gəlir. Obyektlərin çoxluğu və bu obyektlərin qarşılıqlı fəaliyyəti ümumilikdə siyasi sistemin fəaliyyətini sürətləndirir və cəmiyyət inkişafa məruz qalır. Siyasi inkişaf vəziyyətində siyasi vasitələr cansız siyasi vasitələri daima olaraq təsir vəziyyətində saxlayırlar. Cansız siyasi vasitələrdən istifadə edərək obyektlərə təsir edirlər. Siyasi inkişaf daima təsiretmə vəziyyətini zəruri edir və ardıcıl təsir vəziyyətləri siyasi subyektləri hərəkətə gətirirlər. Siyasi subyektlər siyasi inkişaf zamanı öz aralarındakı münasibətləri vəzifə öhdəlikləri və səlahiyyətləri ilə müəyyən- ləşdirirlər. Münasibətlərin tərzi-həddi, çərçivəsi vəzifə və öhdəliklərlə müəyyən edilir. Siyasi subyektlərdən tələb olunur ki, Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|