Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik
51 Siyasi inkişaf zamanı fəaliyyət planı həm də ona görə tərtib edilir ki, siyasi hadisələrin mərkəzdən (mərkəzin nəzarətindən) hədsiz dərəcədə uzaqlaşmasının qarşısı alınsın. Siyasi hadisələrdə hərəkətlər mövcud olduğundan ola bilər mərkəzdən uzaqlaşma ilə müşahidə edilsin. Bu baxımdan da fəaliyyət planları siyasi hadisələrin mərkəzdən uzaqlaşmasının qarşısını almaq, nəzarət edilmək və iradəyə tabe etdirilmək üçün tərtib edilir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hərəkətlər sürətlə edildiyindən və bütün sahələri əhatə etidiyindən ola bilər ki, fəaliyyət planları baş və köməkçi planlara ayrılsın. Bu da onunla izah olunur ki, hərəkətləri tənzimləmək üçün bir fəaliyyət planı kifayət etmir. Mütləq şəkildə vasitəli və əlaqəli olan fəaliyyət planları tərtib edilir. Bu baxımdan da fəaliyyət planlarının qarşılıqlı sxematik əlaqələri meydana gəlir. Məsələn, bir-birinin ardınca qəbul edilən dövlət proqram- larının əlaqəli tətbiqini buna misal çəkmək olar. Planlar qarşılıqlı olaraq tərtib edilir. Siyasi fəaliyyət planları əsasən siyasi qurumlarda tərtib olunur. Mərkəzi idarəetmə qurumunda baş siyasi fəaliyyət planı, ixtisaslaşmış və yerli idarəetmə qurumlarında isə törəmə fəaliyyət planları tərtib edilir. Siyasi qurumlarda fəaliyyət planları həm ona görə tərtib edilir ki, siyasi inkişaf zamanı sürətli hərəkət mexanizmini tənzimləsinlər, siyasi hadisələr sistemli olaraq törədilsin, siyasi hadisələrə təkan verilsin, həm də sürətli hərəkət tempini saxlamaq imkanı olsun. Bu baxımdan əlaqəli fəaliyyət planları sürətli hərəkətin məqsədyönlü şəkildə istiqamətlənməsini təmin edir. Şaxələnmiş sahələri əhatə edən planlar həm də mərkəzi (baş) planın mövcudluğunu təmin edir.
52
trayektoriyasında siyasi hərəkətlərin qarşılıqlı törədilməsinin əsasları – siyasət subyektlərinin əlaqəli fəaliyyətinin təmin edilməsinin əsasları
Qeyd edildiyi kimi, siyasi inkişaf zamanı siyasi hərəkətlər sürətlə və qarşılıqlı şəkildə törədilir. Bu o deməkdir ki, siyasi inkişaf proseslərindən yaranan şərait siyasi hərəkətlərin ardıcıl olaraq törədilməsini tələb edir. Siyasi inkişaf vəziyyəti o deməkdir ki, burada siyasi hərəkət trayektoriyaları boyunca siyasi hadisələr sürətlə və bir-birinin ardınca törədilməlidir. Bir siyasi hərəkət törədildikdən sonra digər siyasi hərəkətlər əvvəlki siyasi hadisəyə cavab olaraq törədilməlidir. Siyasi hadisələr bir-biriləri ilə əlaqədar olduqlarından mütləq şəkildə siyasi trayektoriyanın uzun olması və dövriyyəli hərəkətlərin təmin edilməsi üçün növbəti (cavabverici) siyasi hadisələr törədilməlidir. Növbəti siyasi hadisələr ona görə törədilməlidir ki, əvvəlki siyasi hadisələrin təsirləri gücləndirilsin və yeni təsirlər meydana gəlsin. Yeni və ardıcıl olaraq enerji mühiti yaradılmalıdır ki, yaranmış enerji mühiti siyasi hadisələri daima törədilmə vəziyyətində saxlasın. Siyasi enerji mühiti isə öz enerji mənbəyini törədilən siyasi hadisələrdən toplayır. Siyasi hadisələr qarşılıqlı törədilmə xüsusiyyətlərinə malik olur. Belə ki, belə bir prinsipdən çıxış etmək olar ki, əvvəlki siyasi hadisələr növbəti siyasi hadisələr üçün törədilməlidir. Siyasi hadisələrin ardıcıl törədilməsindən meydana gələn trayektoriyalarda müxtəlif təsir dərəcəsinə malik olan siyasi aktlar, siyasi hadisələr ardıcıl düzülüş xüsusiyyətinə malik olaraq, zəncirvari düzülüş forması əmələ gətirir. Zəncirvari düzülüş forması isə siyasi sistemin işləmə istiqamətlərini müəyyən edir. Siyasi sistemin fəaliyyət mexanizminin bağlayıcı tellərini məhz siyasi hərəkət trayektoriyaları müəyyən edir. Siyasi hərəkət trayektoriyaları siyasi hərəkətləri meydana gətirən mənbələri bir- birilərinə sıx şəkildə bağlayır, şəbəkə əmələ gətirir. Bu mənbələr qismində isə siyasi qurumlar çıxış edirlər. Siyasi qurumların 53 fəaliyyət istiqamətləri məhz siyasi hərəkətlərin trayektoriyalarıdır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələr siyasi institutlar-siyasi qurumlar və siyasi şəxslər tərəfindən sürətlə hazırlanır və törədilir. Siyasi hərəkət trayektoriyasının birləşdirdiyi siyasi institutlarda siyasi hadisələr pilləli trayektoriyalarla sürətlə törədilir. Siyasət institutları siyasi maraq və tələbatlar üzərində siyasi hadisələrin törədilməsi üçün qurulan təsisatlardır. Təsisatların hər biri özünəməxsus funksiya həyata keçirirlər. Təsisatlar əsasən “piramida” trayektoriyası ilə düzülürlər və səlahiyyətləri formalaşır. Bu baxımdan da siyasət əhatə etdiyi sahələrə görə dərəcələnir. Elmi yanaşmalara görə siyasət bir neçə səviyyədə həyata keçirilə bilər: 1) aşağı səviyyə. O, yerli problemlərin (mənzil şəraiti, məktəb, universitet, ictimai nəqliyyat və s. həllini əhatə edir; bu səviyyədə siyasət əsasən ayrı-ayrı fərdlər tərəfindən həyata keçirilir, lakin məsələlərin bir hissəsi yerli assosiasiyalar tərəfindən həll oluna bilər; 2) lokal səviyyə dövlətin müdaxiləsini tələb edir; daha fəal surətdə siyasət regionun iqtisadi inkişafında maraqlı olan qruplar və assosiasiyalar tərəfindən həyata keçirilir; 3) siyasət nəzəriyyəsində milli səviyyə mərkəzi yer tutur ki, bu da dövlətin resurslarının bölüşdürülməsində əsas institut kimi tutduğu yeri ilə müəyyən olunur; 4) siyasi fəaliyyətin əsas subyektləri kimi suveren dövlətlərin çıxış etdiyi beynəlxalq səviyyə 1
Siyasi təsisatlar isə həyatın və marağın əhatə etdiyi bütün sahələr üzrə qurulur. Siyasi institutların da tərkibində struktur dəyişiklikləri baş verir. Bu onunla izah olunur ki, yeni-yeni meydana gələn və eləcə də dəyişən maraqların təmin edilməsi üçün siyasi hadisələrin də dəyişkən formada törədilməsi tələbə və zərurətə çevrilir. Bu baxımdan da siyasi hadisələrin idarə edilməsi üçün yeni siyasi qrupun meydana gəlməsi də zərurətə çevrilir. Siyasi inkişaf zamanı şəraitə müvafiq olaraq yeni-yeni siyasi
1 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası. Politologiya. Izahlı lüğət. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007, 352 səh., səh. 275.
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|