Microsoft Word siyaset II cild rtf
partiyalar və kütləvi informasiya vasitələri ilə həyata keçirilir
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Z.T.Qolenkova, M.M.Akuliç, V.M.Kuznetsov. Professor Z.T.Qolenkovanın
- Həsən Şirəliyev, Əli Əhmədov. Politologiya. Ali məktəblər üçün dərslik. “Təbib” 1997, 416 səh. səh. 145.
- Yusif Rüstəmov. Fəlsəfənin əsasları (mühazirə kursu)-Bakı, “Azərbaycan
- İdarəedilən sürət (diqqətdə, nəzarətdə saxlanılan, iradəyə tabe edilən sürət)
60 partiyalar və kütləvi informasiya vasitələri ilə həyata keçirilir. Cəmiyyətin siyasi sistemində bunlardan hər birinin özünün spesifik funksiyaları vardır. Bu funksiyalardan da asılı olaraq bu və ya digər siyasi institutun strukturu yaradılır. Belə ki, siyasi institutların bütün fəaliyyəti cəmiyyətin siyasi həyatının normal fəaliyyətinin və inkişafının təmin edilməsinə, bütün sosial qrupların siyasi maraqlarının həyata keçirilməsinə yönəldil- mişdir. 1
cəmiyyətin sosial-siyasi təbiətini, mövcud siyasi münasibətlərini, təsisatların, hakimiyyətin norma və prinsiplərinin məzmununu obyektiv təhlil etmək və vasitə rolunu oynamaqdan ibarətdir. Amerikan alimi C.İstona görə siyasi sistem xaricdən daxil olan impulslara cavablar verən, özünütənzimləyən orqanizmdir. Bu onun səciyyəsidir. İstona görə, siyasi sistemə xaricdən, sosial və mədəni mühitdən müxtəlif impulslar daxil olur. Bunların bir qismi siyasi sistemə tələblərlə bağlıdır, digər qismi isə ona dəstək verməkdən ibarətdir. Siyasi sistemin bu impulslara cavab reaksiyası siyasi qərarlar, onların reallaşmasına yönəlmiş siyasi fəaliyyətidir. 2 İctimai inkişafın gedişində ictimai münasibətlərin və təsisatların müvafiq tiplərinin meydana gəlməsi və möhkəmlənməsi, öz növbəsində siyasi sistemdə dəyişikliklərə, onun yeni strukturlarının, mexanizmlərinin və qaydalarının meydana gəlməsinə səbəb olur. Nəticədə siyasi sistemin təsisatları və digər elementləri iqtisadiyyata, mədəniyyətə və ideologiyaya getdikcə daha çox təsir göstərir, bütövlükdə sosial sistemin normal fəaliyyət göstərməsini təmin edir. 3
Siyasi sitemin hər bir elementinin öz funksiyası mövcuddur ki, bu funksiya əsasında da öhdəliyə malikdir. (Element nisbətən
1 Z.T.Qolenkova, M.M.Akuliç, V.M.Kuznetsov. Professor Z.T.Qolenkovanın redaktorluğu ilə. Ümumi sosiologiya. Siyasətin sosiologiyası. Siyasi həyatın institusionallaşması. Tərcümə edəni: f.e.d., prof. İzzət Rüstəmov. Bakı, Diplomat.2007; 494 səh., səh.331.
2 Həsən Şirəliyev, Əli Əhmədov. Politologiya. Ali məktəblər üçün dərslik. “Təbib” 1997, 416 səh. səh. 145. 3 Yenə orada, səh. 146. 61
müəyyən başqa reallıqlarla qarşılıqlı əlaqədədir və onlarla birlikdə bütöv sistem təşkil edir. Sistemin elementləri arasındakı əlaqələrin müəyyən qaydası struktur adlanır. Struktur (lat.”struktura”-quruluş, nizam, əlaqə) obyektin bütövlüyünü təmin edən dayanıqlı əlaqələrin məcmuudur. Başqa sözlə, struktur-sistemin elementləri arasında qarşılıqlı əlaqə vasitəsidir, yəni sistemin elementləri arasındakı münasibətlərin cəmi, həmin elementlərin təşkil edilməsi, qaydaya salınmasıdır.) 1 Siyasi sistem hərəkətdə olan və bu baxımdan dinamik xüsusiyyətlərə malik olan birləşmədir, komponentlər cəmidir. Sistem müxtəlif forma və məzmunlu hərəkətləri əlaqələndirmək və istiqamətləndirmək üçün təşkil edilir. Sistemin hərəkətliliyi onun bütün strukturlarından mozaik formaların meydana gəlməsini zəruri edir. Elmi ədəbiyyatlarda da belə bir fikir mövcuddur ki, sistem öz komponentlərinə fəal təsir göstərir, öz təbiətinə uyğun olaraq onları dəyişdirir. Nəticədə başlanğıc komponentlər böyük dəyişikliyə məruz qalır, sistemə daxil olana qədər malik olduğu bəzi xüsusiyyətlərini itirir, yeni xassələri qazanır, qalan xasələr də dəyişməyə başlayır. Sistem yaranan vaxt çox hallarda əvvəllər olmayan yeni komponentlər yaranır. 2
Hər bir elementin özünəməxsus hadisə törətmək vəzifəsi və səlahiyyəti vardır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi sistemin hər bir ünsürü öz funksiyasına uyğun olaraq sürətli şəkildə hadisə törədir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi sistemə daxil olan siyasi qurumlar tərəfindən siyasi hərəkətlər sürətləndirilir. Siyasi hadisələrin törədilməsi mərkəzləri rolunda çlxış edən siyasi qurumlar qarşılıqlı olaraq sürət rejimi əsasında fəaliyyət göstərirlər. Siyasi sistemin sürətli işlək mexanizmi də sürətli hərəkətlərdən formalaşır. Siyasi sistem bütövlükdə siyasi mühiti əks etdirərək sürətli hərəkəti çərçivələrə salır və öz təyinatı üzrə siyasi
1 Yusif Rüstəmov. Fəlsəfənin əsasları (mühazirə kursu)-Bakı, “Azərbaycan Universiteti” nəşriyyatı, -2004, 499 səh., səh. 50.
2 Yenə orada, səh. 51.
62 hadisələrin törədilməsini təmin edir. Siyasi sistem bir növ siyasi hərəkətlərin istiqamətlənməsi proseslərini də təmin edir. Siyasi inkişaf sürətli siyasi proseslər cəmi və nəticələri olduğundan sürətli siyasi proseslər də siyasi sistemin tərkibinə aid olan siyasi qurumlar tərəfindən törədilir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi sistemlərin tərkib elementləri olan siyasi qurumlar qarşılıqlı maraq və tələbatı ödəmək prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərirlər. Siyasi sistemin tərkibinə aid olan siyasi qurumlarda siyasi hadisələrin
əsasında törədilməsi baş verir. Yəni bir siyasi qurum bir və ya bir neçə əsas hadisəni törədir və istiqaməti digər siyasi quruma yönəldir. Əlaqəli siyasi qurum da öz növbəsində cavab olaraq siyasi hadisəni törədir. Əlaqəli siyasi qurum siyasi hadisələrin təsirini möhkəmləndirici digər siyasi hadisələr törədir. Sonra isə əlaqəli siyasi qurumlar tərəfindən törədilən siyasi hadisələrin təsirlərini möhkəmləndirmək üçün başqa siyasi qurumlar tərəfindən də siyasi aktlar həyata keçirilir. Beləcə olaraq siyasi qurumlar qarşılıqlı surətdə, zəncirvari şəkildə siyasi hadisələr törədirlər. Siyasi inkişafı səciyyələndirən əsas cəhətlərdən biri də ondan ibarətdir ki, siyasi hadisələrin törədilməsi zamanı sürət rejiminə əməl edilir. İdarəedilən sürət (diqqətdə, nəzarətdə
Şəraitin tələb etdiyi anlarda qarşıdurmalara və toqquşmalara yol verməmək və vacib hadisələri qabaqlamaq üçün bəzi hadisələrin sürət tempi aşağı salınır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi qurumların fəaliyyəti əsasən ondan ibarətdir ki, burada siyasi hadisələr zamana görə tez-tez törədilir. Ola da bilər ki, siyasi qurumlar tərəfindən siyasi hadisələrin ötürücülüyü tez-tez həyata keçirilsin. Ola da bilər ki, bir siyasi hadisə səthi olaraq bir siyasi qurum, bir siyasi şəxs tərəfindən törədilsin və əsas siyasi hadisələrə xidmət göstərsin. Məsələn, dövlət rəhbərinin müəyyən istiqamətlər üzrə ümumi tapşırığı digər hadisələrin törənməsinə səbəb kimi mükəmməl təkan verə bilər. Siyasi inkişafın xüsusiyyətlərindən biri də ondan ibarətdir ki, burada siyasi hadisələrin tez-tez
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|