Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sülh prosesli bir vəziyyət olmaqla gərilməyən, kəskin toqquşmayan bir münasibətlər cəmidir.
- Sülh vasitələrin hərəkətlərindən asılı olaraq qısa, orta və uzun müddətə mövcud olan bir vəziyyətdir.
- Sülh bütün münasibətlərin normal inkişafı üçün təməl prinsipidir, qayda və bu baxımdan vasitəsidir.
- Sülh anlayışının, sülh təsəvvürünün (beynəlxalq və dövlət daxili)
- Мир (отсутствие войны).
- Beynəlxalq sülh
- (mübahisələrin dinc
568
vəziyyəti də mövcud olur. Beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlər aralarında münasibətlər mövcud olur və bu münasibətlərdə münaqişəli, gərgin, müharibəli və mübahisəli tərzlər (maraqlardan və maraqlar uğrunda hərəkətlərin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq) yaşanır. Eyni zamanda dövlətlər aralarında beynəlxalq hüququn prinsiplərinə müvafiq olaraq əməkdaşlıq, mehribançılıq, dostluq, gərgin olmayan, mübahisələrin (ərazi və sərhədlər üzrə, milli məsələlər üzrə və s.) mövcud olmadığı vəziyyətlər yaşanır. Sülh prosesli bir vəziyyət olmaqla gərilməyən, kəskin toqquşmayan bir münasibətlər cəmidir. Sülh zamanı tərəflərin hərəkətlərində kəskin çaşqınlıqlar, fikir müxtəlifliyi və maraqların kəskin toqquşması prosesləri baş vermir. Sülh zamanı vasitələrin maraqları müəyyən dərəcədə təmin olunmuş olur və vasitələr sabit vəziyyətdə (qeyri-gərgin və toqquşmasız, döyüş və
müharibələrsiz) münasibətlər yaradırlar.
Dövlətlərarası, eləcə də dövlət daxilində mövcud olan canlı vasitələr sülh zamanı öz maraqlarını sabit formada təmin edirlər. Qeyd edildiyi kimi, sülhdən keçid prosesləri də baş verir. Bu baxımdan sülh elə bir vəziyyətdir ki, bu şəraitdə maraqlar kəskin toqquşmalara səbəb ola bilər və sülh öz vəziyyətini müharibələr və silahlı qarşıdurmalarla, toqquşmalarla dəyişə bilər. Sülhün keçici olmasına təsir edən amillər siyasi vasitələrin hərəkətlər axınları, siyasi cərəyanlar və cərəyanların digər cərəyanlarla toqquşması, eləcə də kənar cərəyanların daxili cərəyanlara təsirləri və təsiredici ünsürləridir, anlarıdır, şəraitləridir. Sülh bütün
tərəflər, eləcə də dövlət hakimiyyəti və vətəndaşlar, dövlətlər və xalqlar aralarında münasibətlərdə siyasi uyğunlaşma, siyasi
aralarında eləcə də maraqlı tərəflərdə sülhün tapılması, müharibəli vəziyyətlərdən sülh vəziyyətlərinə keçmək üçün yolların axtarılması proseləri meydana gətirilir. Bunun üçün qarşılıqlı 569
razılığın əldə edilməsi məqsədilə daxili və beynəlxalq razılaşmalar, danışıqlar həyata keçirilir. Beynəlxalq danışıqlar sülhün əldə edilməsi istiqamətlərinin tapılmasına yardımlar üçündür. (Beynəlxalq danışıqları formulaların tərkibində qeyd etmək olar) Tərəflər aralarında sülhün əldə edilməsi üçün vasitəçilik üsullarından da istifadə edilir. Bu baxımdan tərəflər aralarında sülhün tapılması üçün müvafiq düsturlar (formulalar) mövcuddur. Sülh şəraitinin araşdırılması, sülhə gəlmək yollarının tapılması, sülh şərtlərinin müəyyən edilməsi, sülhün müddətinin müəyyən edilməsi və bu baxımdan tərəflərin maraqlarını təmin edəcək şərtərin müəyyən edilməsi, sülhün qorunması və bu kimi proseslər sülh düstürlarının (formulalarının) həll etdiyi, tapdığı məsələlərdir. Sülh düstürları münasibətlər düyününü açılmasına xidmət edir. Əksinə proseslər (düyünləmə) də baş verə bilər. Məsələn, münaqişələrin dondurulmasını buna misal çəkmək olar. Sülh formulası sülhün yollarının tapılmasına xidmət edən bir vasitədir. Sülh (sülh zamanı, sülh vaxtı) –istənilən dövlət və dövlətlər ittifaqının elə bir tarixi dövrüdür ki, hansı ki, bu dövr nəzərdə tutulan ərazidə yaşayan xalqlar arasında və digər xalqlar aralarında açıq hərbi münaqişələrin istisna olunması ilə işarə (ifadə) olunur. Sülh, həmçinin müqavilələrdə və tərəflər aralarında imzalanan istənilən sənədlərdə, tərəflərin milli maraqlarını nəzərə alaraq, dövlətlər aralarında qeyri-hərbi xarici siyasətə əsaslanır. 1
Sülh anlayışının, sülh təsəvvürünün (beynəlxalq və dövlət daxili) bəzi tərkib elementlərini və elementlərin xassələrini aşağıdakı şəkildə konkret fikirlərlə izah etmək olar: -sülh vasitələrin (tərəflərin) maraqlarının təmin edilməsini şərtləndirən və digər tərəflərin mənafelərini tapdalamadan, əsasən müsbət istiqamətdə, daha çox müsbət amillərin, müsbət məqamların üzə çıxması ilə müşahidə edilən hərəkət vəziyyətidir
1
http://ru.wikipedia.org/wiki%D0%9C%D0%B8%D1%80_(%D0%BE%D1%8 2%D1%81%D1%83%D1%82%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%B5_%D0% B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B.
570
və maraqların qeyri-müharibə şəraitində təmin olunduğu bir vəziyyətdir; -sülh tərəflər aralarında (dövlətlər və ya daxili siyasi qruplaşmalar, məsələn hakimiyyət uğrunda aparılan daxili müharibələrin, vətəndaş müharibələrinin, inqilabların tərəfləri) kəskin və açıq toqquşmalarla müşahidə edilən proseslərin- hadisələrin dayandırılaraq, əksinə, digər vəziyyətlərə-dinc, əmin amanlıq, mehribançılıq şəraitində əməkdaşlıq vəziyyətlərinə keçdiyini əks etdirən prosesli vəziyyətdir; -sülh tərəflərin maraqlarının təmin olunmasını və təmin olunması məqsədilə münasib şərait yaradılmasını və bu baxımdan müəyyən ərazi üzrə sabit və təhlükəsiz şəraitdə maraqların təmin olunması üçün müvafiq hərəkətlərin, hadisələrin vəziyyətini əks etdirən bir vəziyyətdir. Beynəlxalq sülh beynəlxalq münasibətlər subyektlərinin öz maraqları (milli) çərçivəsində qarşılıqlı əməkdaşlıq şəraitində fəaliyyət mövcudluğunu, münasibətlər qurmaq vəziyyətini əks etdirən bir prosesdir; -beynəlxalq sülh beynəlxalq siyasi cərəyanların coğrafi ərazilərdən və subyektlərdən (mənbələr və obyektlər) böyük maneələr olmadan keçməsini və manelər olarsa bu maneələrin dinc yolla aradan qaldırılmasını əks etdirən (mübahisələrin dinc yolla həlli) bir vəziyyətdir; -beynəlxalq sülh xalqlararası maraqların əhatə olunduğu bütün sahələrdə qarşılıqlı hörmət və hüquq normalarına əməl etməsini əks etdirən bir vəziyyətdir; -beynəlxalq sülh dövlətlərin suveren bərabərliyi prinsipi əsasında, qarşılıqlı olaraq bu prinsipə əməl olunmasını və dövlətlərin qarşılıqlı münasibətlər zamanı prinsipə yüksək səviyyədə əməl etmələrini və bu çərçivədə vəzifələrini əks etdirən bir vəziyyətdir; -beynəlxalq sülh zor işlətməmək və zor işlətməklə hədələməmək prinsipinə əməl olunaraq dövlətlərin qarşılıqlı şəkildə dinc şəraitdə, hədəsiz və zərbələrsiz hərəkətlərini əks etdirən və münasibətlərin normal axarını ifadə edən bir vəziyyətdir; Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|