Microsoft Word Tebrizden bashlanan dunya doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
18 Müəllifin şeir pərisi harada – şəhərdə, kənddə, səfərdə, düzdə, dəryada, qürbətdə, vüsal qoynunda qanad açsa da vətənin taleyini bircə an belə unutmur. Doğma diyarında yadların əli və hədə-qorxuları ilə yaranan vəziyyət qələminin başlıca covlangahı olmaq borcunu unutdurmur. Ümdə qayə isə ondan ibarətdir ki, ş air müşahidə etdiklərini sadəcə tərənnümlə kifayətlənmir. Bu heç də qəribə səslənmir. Təbrizinin bir şair kimi poetik kök- sündə yaradıcının ümdə borcu təzahürün batininə nüfuz etməyi bacaran, qələminin əsas vəzifəsi müşahidə edilən qüsurları dağ qarı kimi əritməyə qadir olan misralarını yanar məşələ çevir- məkdən ibarətdir. Aşağıdakı şeirin varlığında yuvalanan od-alo- va diqqət edək: Utanıram görməyə - Ac uşaqları. Bir halda ki, Məmləkətin Altı qara qızılla doludur (25, s. 94). Azacıq belə izaha ehtiyac yoxdur ki, “Bu qara qızılla dolu” xəzinə işıq, hərarət selinə çevrilərsə vətənin ağ günlərinin sorağını Yer Kürəsinin ən ucqar diyarlarına belə çatdırmağa qadir olar. Ş airin vətənə sevgisi, onun xoşbəxtlik nöqtəsinə qovuş- maq idealı zirvə tanımayan bir yüksəklikdir. Diqqətdən yayın- mayan belə bir ideyanın şairin vətən sevgisinin simvolu Təb- rizdən söz açanda yeni qol-qanad kəsb edir. Müəllifin lirikasının Təbrizin baharının gəlinə bənzəməsi məntiqinin arxasında sahillərinə sığmayan nəhəng bir məhəbbət nəhri qərar tutur. Təbrizin dağlarını, daşlarını dilləndirən, damarlarında cərəyan edən qanın, baş qaldıran çiçəklərin təbəssümünün başlıca qayəsi qışın buz nəfəsini, xalq üçün doğurduğu maddi və mənəvi məhrumiyyətləri unutdurmaqdır. Belə bir halkı vətəni bəxtəvər 19 sabaha aparan yollarda sönməz məşələ çevirən eşq olsun! - sözləri çox yaraşır: Bahar Təbrizin qiyamıdı, Ə sarət yuxusundan diksinişidir. Azadlıq eşqidi! (29, s. 15). Bu bir həqiqətdir ki, şair həm mənəvi, həm də fiziki baxımdan demək olar ki, dünyanın əksər ölkələrini gəzib dolaş- mışdır. Lakin professor o kəslərdən deyil ki, Londonun, Parisin, Dehlinin, Nyu-Yorkun təmtəraqlı saraylarını gördükdən sonra Təbrizinin hələ abadlaşmağa çox ehtiyacı olan məhəllərini uçu- rub dağıtmağı doğru qərar hesab etsin. Şair bu fikirdədir: Təbriz dünyanın elə cənnət guşələrindəndir ki, o qoynunda daha dəb- dəbəli binaların, sarayların ucaldılmasına laqeyd deyil. Amma, indiki halında da Təbrizin bir kasıb daxması şair üçün qərbin dəbdəbəli saraylarından əzizdir, doğmadır: Dəyişmərəm Təbrizin Bir palçıq evini Britaniyadakı sarayıma (25, s.116). Bir həqiqətə arxa çevirmək doğru olmazdı. Qulamrza Səbri Təbrizinin vətəndən olan həmkarlarının yolu ilə də get- məyə qabiliyyəti, qüdrəti çatardı. Yəni o da Abşeronun səfalı guşələrindən birində özü və övladları üçün villalar, kəhkəşanlar yarada bilərdi. Lakin yoxsul bir ailədən olan bir uşağın bu villalara həsrət ilə baxması dünyanı onun gözlərində əzab diyarı- na çevirə bilərdi: Azərbaycanın Sədəqəyə ehtiyacı yoxdur. Pula, yardıma ehtiyacı yoxdur. Torpağı, havası, suyu qızıldı 20 -Bu yurdun. Yalnız qeyrət gərək, Qeyrətlə bu rəzalət devriləcək (16, s.54). Az-çox poetik istedadı olan elə bir qələm sahibi tapmaq mümkün deyildir ki, o, bu və ya digər münasibətlə, bu və ya digər səviyyədə ana dili probleminə toxunmamış olsun. Hətta dövrün ictimai-siyasi durumunun hökmü ilə özgə dildə yazıb- yaradanlar belə ana dilinə sevgilərini bildirmək üçün yaranan azacıq imkandan belə istifadə etməyə çalışmışlar. Bu barədə geniş söhbət açmaq niyyətim yoxdur. Çünki ayrı-ayrı şair və tədqiqatçıların mövzuya münasibətinin orijinal nüanslarla şərt- lənən məqamları hədsiz dərəcədə çoxdur və onların üzərində ət- raflı şəkildə dayanılması imkan xaricindədir. Qulamrza Səbri Təbrizinin ana dilinə məhəbbəti heç bir mizam-tərəzi ilə ölçülə bilməz. Onun doğma dilinə münasibətini sətirlərə, misralara çevirən qələm məhsulları da saysız-hesab- sızdır. Mən tədqiqatımın imkan verdiyi çərçivədə onlardan bə- zilərinin üzərində dayanmaq istərdim. Tərəddüdə yol vermədən iddia edə bilərəm ki, o, yaxın və uzaq həmkarları kimi ana dilini insanın milli varlığının başlıca atributu hesab etmişdir. Sədi Şirazi demişkən: Əgər insanın danışan dili, fikir və təfəkkürünü, həyat və cəmiyyət haqqında düşüncələrini başqalarına çatdırmaq üçün nitqi olmasa onunla divarda nəqş olunmuş bir rəsm arasında nə fərq olardı? Dil insanın varlığının, düşüncə və mülahizələrinin başlıca nüma- yəndəsidir, ifadəçisidir. Bu həqiqəti bütün əzəməti ilə dərk edən şair Qulamrza Səbri Təbrizi yazır ki: Ə gər birinin stərsiniz Canını alasınız, ə n əvvəl dilini alın – 21 danışan dilini, ana dilini...(29, s.7). Ş air dil problemi ilə əlaqədar vətəndən olan qələm dost- larının həyatlarında baş verən hadisələrdən bir filosof, bir təd- qiqatçı, bir söz ustası kimi məharətlə bəhrələnir. Onun məqsədi heç də görkəmli qələm sahiblərinin rejim tərəfindən düçar edildikləri haqsızlıqları yada salmaq deyil. Onun ümdə qayəsini bu haqsızlıqların simasında dilin qüdsiyyətini və vətəndən olan yazarların tarixi haqsızqlıqlar qarşısında göstərdikləri müqavi- məti qiymətləndirməkdir. Bu hədəfinə çatmaq üçün rəngarəng haqsızlıqların simasını günəşdən qorxan yarasaların gözləri qar- ş ısında işıqlı aləmə çıxartmaqdır. Bu baxımdan Azərbaycanın görkəmli söz ustalarından olmuş Səməd Behrəngi və Qulam- hüseyn Saedinin həyatlarına söykənərək dil ilə əlaqədar rejimin törətdiyi cinayət xislətli qadağanın simasını açıb ortaya qoyur. Professor yazır: “Səməd Behrəngiyə, Qulamhüseynə sual veriblər ki, siz türkcə bilirsiniz niyə farsca yazırsınız. Onlar cavab vermişlər ki, ana dilində savadım, icazəm və yazdıqlarımı oxuyan olsa dəli deyiləm ki, gedib özgə dildə yazam... həm Pəhləvi dövləti, həm slam Cümhuriyyəti bu iki yazıçını yasaq ediblər. Onlar indi də gizli nəşr olunurlar” (30, s.19). Bu qəbil həyati faktlar şairə dil haqqında daha prinsipal mətləblər barədə öz rəyini açıqlamğa zəmin yaradır. Bu bir faktdır ki, hələ indi də Güneydə ana dilli bir məktəb belə fəaliyyət göstərmir. Bununla əlaqədar irəli sürülən “niyə” sualına Qulamrza Səbri Təbrizinin öz şəninə və sənətinin qüdsiyyətinə yaraşan cavabı vardır: “...Dilin azad olması, məktəb böyük bir mənəvi qüdrət- dir. Bu mənəvi qüdrət diktatorların saraylarını və cahil siyasət- lərini puça çıxardır, diktatorluğa, şovinizmə son qoya bilər”. Ş airin böyük müasiri ulu Şəhriyar bu mövzuda söhbət düşərkən öz baxışını aşağıdakı sözlərlə ifadə etmişdir: Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|