Microsoft Word Tural dissertasiya docx

34 

 

aid  olma  əsasında  qəbul  olunmasının  (siyasiləşmənin)  müəyyən  edilməsi  tədqiqatın 

əsas  suallarından  biri  olmuşdur.  SB R–in  ABŞ  Konqresinə  təqdim  etdiyi 

hesabatlardan  məlum  olmuşdur  ki,  vəsaitlərin  40%–ə  qədəri  elm  və  texnologiyanın 

inkişaf etdiyi Kaliforniya və Massacusets ştatlarından olan müəssisələrə verilmişdir. 

1980–ci  illərin  əvvəlində  özəl  vencur  fondlarının  sayının  xeyli  artması  və  maliyyə 

bazarlarında  lazımi  dəstəyi  tapa  bilməyən  muəssisələrin  dövlət  qrantlarını  alması 

SB R proqramının səmərəliliyini azaldan amillərdən hesab olunur. 

Tədqiqatın digər nəticələri də tamamilə gözlənilməz olmuşdur: dövlət qrantları 

yüksək  texnologiyalı  və  inkişaf  etmiş  özəl  vencur  fondları  olan  ştatlarda  daha 

yaxşınəticələr verir. Vencur fondlarının inkişaf etmədiyi ştatlarda dovlət qrantlarının 

səmərəsi daha aşağı olmuşdur. 

Başqa 

sözlə, 

dövlət 

qrantları 

texnoloji 

cəhətdən 

zəif 

ərazilərdə 

yuksəktexnologiyalı  biznesin  inkişafına  təkan  verə  bilməmiş,  güclü  ərazilərdə  isə 

inkişafı daha da sürətləndirmişdir. SB R qrantları ozəl vencur  maliyyələşdirilməsini 

əvəz  etmir.  Bu  qrantlar  kicik  muəssisələrin  xususi  sərmayəcilər  ucun  maraqlı  olma 

səviyyəsinə çatması üçün “vitamin” rolunu oynayır.  

ABŞ–da yuksək texnologiyalı iqtisadiyyatın qurulmasında və inkişafında dovlət 

dəstəyi  ilə  bərabər  özəl  sektorun  təşəbbüskarlığı  da  əsas  rol  oynayır.  Yenilikçi 

muəssisənin  nizamnamə  fondunda  öz  vəsaitləri  ilə  iştirak  edən  şəxslər  -  “biznes-

inkubatorların” yeniliyin ikinci mərhələsində, müəllifin şəxsi vəsaitlərinin qurtardığı 

və yeniliyin vencur fondu ucun hələ maraqlı olmaması anında cəlb olunur və 50 min - 

1  milyon  dollar  intervalında  maliyyə  yatırımları  ilə  prosesə  qoşulurlar.  Adətən 

biznes-inkubator  rolunda  yenilikçi  müəssisələrin  idarə  edilməsində  təcrübəsi  olan 

kecmiş sahibkarlar cıxış edirlər. Yenilikçi  muəssisənin təsisçiləri sırasına daxil olan 

biznes–inkubatorlar yalnız maliyələşmədə deyil, həm də idarəetmədə səmərəli iştirak 

edir, bir cox hallarda isə müəssisəyə rəhbərlik edirlər [26]. 

Son dovrlərdə ABŞ-da daha bir meyil yaranmağa başlayıb: biznes-inkubatorlar 

passiv biznes-inkubatorların (muəssisənin idarə edilməsində iştirak etmək istəməyən, 

amma  maliyyə  vəsaitlərini  borc  verməyə  hazır  olan  sahibkarlar)  vəsaitlərini  cəlb 

---

35 

 

etmək  üçün  xüsusi  şəbəkələrdə  birləşirlər.  2007-ci  ildə  biznes–inkubatorların 

assosiasiyası  yaradılıb.  Bu  təşkilatın  əsas  vəzifəsi  səmərəli  maliyyələşdirmə 

usullarının tapılması və təcrübə mübadiləsinin təşkilindən ibarətdir. 

Biznes–inkubatorların  maliyyələşdirmə  üçün  prioritet  sahələri  onların 

biliklərinin, bacarıqlarının və əlaqələrinin yarandığı kecmiş iş yerləri ilə bağlı olur. 

ABŞ-da  biznes–sərmayələrin  əsas  hissəsi–44%-i  yüksək  texnologiyalı  sahələrə 

(proqram  təminatı,  səhiyyə  və  biotexnologiya)  yönəldilmişdir.  kinci  yeri  ənənəvi 

olan  sənaye  və  energetika  sahələri,  sonuncu  yerləri  isə  innovasiya  sahələrinə  aid 

olunması təəccüb doğuran ticarət və maliyyə sahələri tutur. 

Yeniliklərin maliyyələşdirilməsinin növbəti fazası vencur dövrü adlanır. ABŞ-da 

ilk vencur şirkətləri kicik biznesin maliyyələşdirilməsi barədə Aktın qəbul olunduğu 

1958-ci  ildə  yaradılmışdır.  1973-cu  ildə  vencur  kapitalının  Milli  Assosiasiyası 

yaradılmışdır.  Bu  təşkilatın  əsas  vəzifəsi  vencur  şirkətlərinin  maraqlarını  təmsil 

etməklə  bərabər  fondun  fəaliyyətinin  korporativ  standartlarının  hazırlanmasından 

ibarətdir.  Vencur  fondlarının  səlahiyyətlərinə  aşağıdakılar  aid  edilir:  yuksək 

texnologiyalar  bazarında  perspektivli  muəssisələrin  axtarışı;  onların  nizamnamə 

fondlarında  iştirak;  belə  muəssisələrin  inkişafının  təmin  edilməsi.  Bu  vəzifələrin 

icrası  uğurlu  olduğu  halda  vencur  fondu  həmin  muəssisələrin  səhmlərindəki  payını 

mənfəətlə satmaq imkanını qazanır [27]. 

Vencur  fondu  yenilikçi  muəssisəyə  maliyə  dəstəyindən  əlavə  olaraq  strateji 

planlaşdırma,  menecment  metodlarının  secilməsi,  əməli  planlaşdırma,  muəssisənin 

potensial  alıcılara  və  təchizatçılara  təqdim  edilməsi,  idarəetmə  heyətinə  və 

mulkiyyətcilərə odənişlərlə bağlı sualların həlli məsələlərində də yardım gostərirlər. 

Avropa olkələrində yuksək texnologiyalara əsaslanan iqtisadi modelin qurulması 

prosesində aparıcı rol üç institusional quruma  məxsusdur: universitetlər və digər ali 

təhsil təşkilatları; biznes; elmi-tədqiqat muəssisələri. Avropa dovlətlərinin əksəriyyəti 

universitetlərin,  elmi–tədqiqat  müəssisələrinin  və  biznesdən  ibarət  mexanizmin 

dəstəklənməsi  üçün  tədqiqat  infrastrukturunun  inkişafına  xususi  diqqət  yetirir. 

Avropada tədqiqat infrastrukturunun inkişafında bir neçə meyli qeyd etmək olar [28]: 

---

36 

 

1.  Tədqiqat  infrastrukturu  zaman  keçdikcə  qeyri–maddi  xarakter  alır: 

tədqiqatların 

qloballaşması  və  muxtəlif  olkələrin  alimlərinin  birgə  fəaliyyət  gostərməsi 

zərurəti 

inkişaf  etmiş  informasiya  və  telekommunikasiya  şəbəkələrinin  movcudluğunu 

tələbedir. 

2.  Elmin  maliyyələşdirilməsi  mexanizmində  dövlətin  rolu  azalır,  özəl 

sektorunpayı  isə  artır:  elm  və  yeni  texnologiyaların  inkişafına  yonəldilən 

investisiyalarındaha dəqiq qiymətləndirilməsinə ehtiyac yaranır. 

3.  Tədqiqatlar  elmlərarası,  bir  neçə  elm  sahəsinin  birgə  tətbiqinə 

istiqamətlənir.s.  Fransa  dövlətinin  “qurşaqlar”  üçün  tətbiq  etdiyi  fiskal  guzəştlər 

aşağıdakılardanibarətdir [29]: 

- fəaliyyətin ilk üc ilində mənfəət vergisindən azad edilmə; 

-sonrakı iki ildə odənilməli olan mənfəət vergisinin 50%-nin bağışlanması; 

- bəzi hallarda əmlak vergisindən azad etmə və s. 

Fransa  hökuməti  bu  güzəştlərin  illik  ümumi  miqdarını  100  min  avro 

çərçivəsində  məhdudlaşdırmışdır.  “Rəqabətqabiliyyətlilik  qurşaqlarında”  həyata 

keçirilən layihələr dörd növə bölünür: 

 

fundamental  tədqiqatlar–  Elm  uzrə  Milli  Agentlik  tərəfindən  idarə 

olunur; 

 

sənayenin  inkişafı  layihələri–ayrı–ayrı  nazirliklərin  payları  ilə  yaranan 

fondlardan maliyyələşdirilir; 

 

kiçik  və  orta  biznesin  fərdi  yenilikci  layihələri  -  Kicik  və  Orta 

Muəssisələrin Dəstəklənməsi Agentliyi;  

 

iri  sənaye  layihələri  (büdcəsi  10  milyon  avrodan  çox  olan)–Sənaye 

nnovasiyaları Agentliyi tərəfindən koordinasiya edilir. 

Fransa  dövləti  fundamental  elmlərin  və  tətbiqi  tədqiqatların  dəstəklənməsinə 

xususi  diqqət  yetirir.  Universitetlərdən  və  elmi-tədqiqat  laboratoriyalarından 

cəlbedilmiş  peşəkar  mütəxəssislərin  Tədqiqat  Birliyinin  yaradılması  məhz  belə  

---