Microsoft Word Tural dissertasiya docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
10
Müxtəlif alimlər "innovasiya" anlayışını öz tədqiqat obyekti və predmetlərindən asılı olaraq təhlil edirlər: T.Ə.Quliyev göstərir ki, innovasiya yenilikdir, yeni fikrin məhsuludur (14, səh.438) A.Abbasova görə innovasiya idarəetmə obyektinin dəyişdirilməsi və iqtisadi, sosial, ekoloжi, elmi-texniki və digər növ effekin alınması məqsədilə yeniliklərin tətbiqinin son nəticəsidir (7, səh.88). M.C.Atakişiyev, Q.S.Süleymanovun fikrincə, innovasiya bazar iqtisadiyyatına uyğun elm və texnikanın nailiyyətləri əsasında istehlakçıların tələbatını ödəmək məqsədilə yeni əmək məhsullarını təklif etmək üzrə tədbirlər olub, investisiyanın keyfiyyət tərəfini xarakterizə edir (16, səh.8) T.Q.Evdokimova, Q.A.Maxovikova, N.F.Efimovaya görə innovasiya prosesini elmi biliyin innovasiya şəklinə düşməsi kimi yaxud ideyanın məhsul, texnologiya və ya xidmətə çevrilməsi prosesi kimi müəyyən etmək olar (18, səh.12-13). V.Q.Medınskiy innovasiya dedikdə, aparılmış elmi tədqiqat yaxud edilmiş kəşf nəticəsində istehsalata tətbiq olunun və özündən əvvvəlki analoqundan keyfiyyətcə daha yaxşı olan obyekti nəzərdə tutur (19, səh 5). Ümumiyyətlə, nnovasiya dedikdə, bütünlükdə yeniliklərə fərdi tələbi, eləcə də cəmiyyətin tələbatını ödəmək üçün yeni və yaxşılaşdırılmış məhsulların (xidmətlərin) və onların istehsalının yeni üsullarının alınması məqsədilə elmi, elmi-texniki və intellektual potensial tədbirləri sistemi başa düşülür. nnovasiyaya olan baxışlar müxtəlifdir. Odur ki, innovasiyaya müxtəlif təriflər verilmiş və o müxtəlif formada izah edilir.Bunlardan bəziləri: nnovasiya (yenilikşünaslıq)–istehsal orqanizminin ilkin strukturunda gedən dəyişikliklərdir, yəni onun daxili strukturunun yeni vəziyyətə keçirilməsidir; nnovasiya–yeni praktiki vasitələrin yaradılması, yayılması və istifadə edilməsinin kompleks prosesidir (insanların məlum tələblərinin daha yaxşı təmin edilməsi üçün yeniliklərdir);
11
nnovasiya–yeni texnoloji ideyaların, təkliflərin elmi-texniki qərarların praktiki tətbiq edilməsi və həyata keçirilməsidir; nnovasiya yeni texnologiya şəklində yeniliklərin, məhsul və xidmət növlərinin, istehsal, maliyyə, kommersiya və inzibati xarakterli təşkilati-texniki və sosial-iqtisadi qərarların mənfəətlə istifadə edilməsidir; nnovasiya–aparılmış elmi-tədqiqatların və xidməti kəşflərin istehsala tətbiq edilən (əvvəlki analoqlardan fərqli) obyektlərdir. Beləliklə, innovasiya müxtəlif sahələrdə yeniliklərin, yeni ideyaların, qaydaların yaradılması və təcrübədə istifadə edilməsi prosesidir. nnovasiya–praktiki fəaliyyətdə istifadə olunan yeni və ya mütərəqqi texnoloji proses, bazarda realizə edilən yeni və ya təkmilləşdirilmiş məhsul formasını almış innovasiya fəaliyyətinin son nəticəsidir (20, səh.5). Fraskati rəhbərliyinə əsaslanaraq, (OESP 1993-cü ildə Italiya şəhəri Fraskatidə qəbul olunub) innovasiya–bazara daxil edilmiş, praktiki fəaliyyətdə istifadə olunan yeni və ya təkmilləşdirilmiş proses və yaxud da ki, sosial xidmətlərə yeni yanaşma, həmçinin yeni və ya mütərəqqiləşdirilmiş məhsul şəklini alan fəaliyyətin son nəticəsi kimi müəyyən olunur. «Elmi–Texniki–Tərəqqi» lüğətində innovasiya yeni məmulat növlərinin, texnologiyaların, yeni təşkilati formaların tətbiqinə və işlənib hazırlanmasına, yaradılmasına yönəldilmiş yaradıcılıq fəaliyyətini ifadə edir. Beləliklə, innovasiyanın dərk edilməsinə müxtəlif yanaşmaların təhlili belə bir qənaətə gəlməyə imkan verir ki, innovasiyanın məxsusi məzmunu dəyişikliklərdən ibarətdir, innovasiya fəaliyyətinin və innovasiya menecmentinin əsas funksiyası dəyişiklikləri optimal idarə etməkdir. Y.Şumpeter bu cür dəyişikliklərin beş tipini fərqləndirirdi: 1) yeni texnika, yeni texnoloji proseslərdən və ya istehsalın yeni bazar təminatından istifadə edilməsini; 2) yeni xassələrə malik məhsulun tətbiqini; 3) yeni xammaldan istifadə edilməsini; 12
4) istehsalın təşkilində və onun material-texniki təminatında dəyişikliklər edilməsini; 5) yeni satış bazarının meydana çıxmasını. Professor T.Quliyev həmin dəyişikliklərin təsnifatını aşağıdakı kimi verir: 1. Intellektual sferada; 2. Məhsuldar qüvvələrin maddi ünsürlərində; 3. Milli iqtisadiyyatın innovasiya bazasında; 4. Ictimai əmək bölgüsündə; 5. Elmi potensialda; 6. Innovasiya fəaliyyətinin resurs təminatında; 7. Innovasiya fəaliyyətinin stimullaşdırılması sistemində; 8. Innovasiyanın investisiyalaşdırılmasında (14, səh.437) nnovasiya prosesi aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur: 1. yeni
növ məhsulun mənimsənilməsi və
buraxılan məhsulun modernləşdirilməsi; 2. yeni maşın, avadanlıq və materialların istehsala tətbiqi; 3. yeni texnologiyaların və məhsulun yeni istehsal üsullarından istifadə edilməsi; 4. istehsalın təşkili və idarəetmənin mütərəqqi metodları, vasitələri və qaydalarının tətbiqi. nnovasiya prosesi əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi, tədavül xərclərinin azaldılması və məhsul satışında keyfiyyət tələbatlarının yüksəldilməsi və qiymətin aşağı salınması ilə müşahidə olunur. Məhz yeniliklərin dəqiq mexanizminə arxalanaraq, şirkətlər öz məhsullarının rəqabətə davam gətirməsini təmin edir və tələbatın formalaşmasında təşəbbüsü əldə saxlayırlar. Professor A.Abbasovun fikrincə, elmi–texniki–tərəqqi və istehsalın inkişafı nöqteyi–nəzərindən innovasiya fəaliyyəti beş cür olur: 1. Böyük innovasiya.Bunların nəticəsində inqilabi yeniliklər həyata keçirilir ki, istehsal strukturunu, idarəetməni və iqtisadi inkişafın sürətini kökündən dəyişir. 2. Radikal innovasiya.Elmi ideyalar və ixtiralarla nəticələnir ki, bunların da əsasında texnoloji sistemlərin keyfiyyətinin kökündən dəyişdirilməsi və yeni istehsal sahələrinin yaranması mümkün olur. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|