Microsoft Word Tural dissertasiya docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
13
3. Prinsipial innovasiya.Böyük ixtiralar və elmi-texniki təkliflərlə nəticələnir ki, bunların da bazasında texnikanın yenisi ilə əvəz edilməsi, fundamental elmi prinsipin saxlanması şərti ilə yeni texnologiya yaranır. 4. Təkmilləşdirilmiş innovasiya.Mövcud texnologiyanın, obyektlərin, məhsulun və texnikanın təkmilləşdirilməsinə yönəldilmiş innovasiyadır.Bunun nəticəsində yeni ixtiralar meydana çıxır ki, onlar da buraxılan məhsulun əsas texniki-iqtisadi göstəricilərinin yaxşılaşmasına nail olur. 5. Sadə innovasiya.Bunun vasitəsilə istehsalda istifadə edilən texnika və texnologiyanın texniki-iqtisadi parametrlərinin bir müddət saxlanmasına nail olunur. nnovasiyanın belə siniflərə bölünməsi dünya bazarında liderliyi əldən verməmək, kapitalın investisiya riskini azaltmaq və elmi-texniki inkişafın idarə olunması strategiyasının formalaşması zamanı
istifadə etmək
üçün lazımdır.Yenilikləri əsasən iki qrupa bölmək olar: Maddi-texniki yeniliklər: a)texnika (avadanlıqlar, cihazlar, EHM və s.); b) texnologiya (istehsal prosesləri); c) sənaye materialları (xammal və son məhsul) aid edilir. Sosial yeniliklər: a) iqtisadi (yeni vergilər sistemi, qiymətləndirmə, əmək haqqı sistemi, göstəricilər və s.); b) təşkilati-idarəetmə (yeni təşkilati strukturlar, qərarların hazırlanması və onların yerinə yetirilməsinə nəzarət və s.); c) sosial idarəetmə (icra, səhmdar cəmiyyətin fəaliyyətində dəyişikliklər, tərbiyə işi, rəhbərin seçilməsi və s.); d) hüquqi (əsasən təsərrüfat qanunvericiliyində baş verən dəyişikliklər); e) pedaqoji (tədris metodları, tərbiyə metodları) aid edilir. Maddi–texniki və sosial yeniliklər arasında qarşılıqlı əvəzetmələr vardır.Belə ki, müəssisədə əmək məhsuldarlığı yeni texnikanın və texnologiyanın tətbiqi vasitəsilə
14
və həmçinin əməyin təşkili və stimullaşdırılmasının mütərəqqi formalarının tətbiqi sayəsində yüksələ bilər.Bir sıra hallarda ikinci yol daha əlverişli və ucuz başa gəlir. Beləliklə, nnovasiya fəaliyyəti deyərkən istehsal, kommersiya, idarə etmə və sosial proseslərin səmərəliyini artıran elmi tədqiqatların və təcrübi–konstruktor işlərinin (ETTK ) nəticələrinin praktiki tətbiqi nəzərdə tutulur. nnovasiya prosesi nəticəsində yeni və ya təkmilləşmiş məhsul, xidmət təklif olunur.Eyni zamanda innovasiya texnoloji prosesləri, idarə və təşkil etmə proseslərində tətbiq oluna bilər.Daha dəqiq ifadə etsəm, innovasiya fəaliyyəti cəmiyyətin intellektual fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsinə yönələn nəticədir. Biliklərin artırılması özündə investisiya və innovasiyanı – yeni təkmil maşın və avadanlıqları, enerji mənbələrini və s. təcəssüm etməsə iqtisadi və ya digər effektin əldə olunmasına gətirb çıxarmayacaq. Ona görə də onlar bütün mərhələləri - elmi ideyanın yaranmasından, ixtiraların rəsmiləşdirilməsindən emi-texniki və texnoloji modifikasiya əsasında texnoloji inkişaf və innovasiyaya qədər olan mərhələni əhatə etməlidir.Bildiyimiz kimi ETT ayrı-ayrı sahələrdə, regionlarda, ölkələrdə müxtəlif elmi–texniki istiqamətlərdə qeyri-bərabər olaraq həyata keçirilir. Bunlardan bəziləri texnoloji inkişaf lokomotivində liderliyi ələ keçirir, bəziləri isə əksinə olaraq “kölgə” altında qalaraq öz mövqelərini əldən verirlər. Liderliyin dəyişilməsi əsasən texnoloji inqilablar dövründə texnoloji inkişafın xüsusiyyətləri ilə müəyyən olunur. Bu barədə XX əsrin ikinci yarısı və XXI əsrin birinci yarısına olan texnoloji inkişaf göstəricilərinə nəzər salmaq yerinə düşərdi. (Cədvəl 1) Göründüyü kimi texnoloji inkişafın IV mərhələsi 1929-1933 il maliyyə böhranından sonra yaranmağa başlayıb. lk əvvələr bu hərbi xarakter daşısa da sonralar, 50-ci illərdən başlayaraq dinc yolla–EHM–lərin tərtibi, atom enerjisindən istifadə, “Yaşıl nqilab” , kosmosun tətqiqi ilə davam edib. 70–ci illərin ortalarında baş verən dərin enerji və texnologiya böhranı texnoloji inkişafın Vmərhələsi üçün böyük təkan vermiş oldu. Bunun əsasında mikroelektronika, personal kompyuter, biotexnologiya, gen mühəndisliyi, internet şəbəkəsi dayanırdı. Həmin dövrün lider ölkələrinə ABŞ, Yaponiya, Q.Avropa və keçmiş SSR daxil idi. Lakin XXI əsrin
15
əvvələrində artıq Vmərhələnin başa çatdığı aydın görünməyə başladı. Belə ki 2001- 2002–ci illər böhranı ilk dünya informasiya böhranı sayılırdı. Və bununla da VI texnoloji inkişaf mərhələsinə keçidin əsası qoyuldu. Bir qrup mütəxəssislərin fikrincə bu period XXI əsrin 20-50-ci illərini əhatə edəcək. Eyni zamanda istehsalın postindustrial texnoloji üsulu humanit xarakter daşıyaraq yaxın 200 ildə bütün planetin texnoloji simasını dəyişəcəkdir.
Elmi texnoloji inkişafın VI mərhələsinin başlıca elmi-texniki istiqamətlərini nanotexnologiya, gen mühəndisliyi, qlobal informasiya şəbəkəsi, ekoloji təhlükəsizlik, hidrogen və sair yanacaq növlərinin kəşfi, alternativ nəqliyyat növlərinin (elektron nəqliyyat) yaranması təşkil edir. Bu mərhələdə lider ölkələrə ABŞ, Q.Avropa, Yaponiya daxildir. Çin, Hindistan, Braziliya və Rusiya kimi ölkələr isə ikinci qrup ölkələr hesab edilir. Texnoloji inkişaf mərhələləri IV V
Əhatə dövrü 1935-1980 1981-2020 2021-2060 Əsas texniki istiqamətlər EHM, atom enerjisi, raket
mühərrikləri, kosmik
tədqiqatlar, neft-kimya sənayesi Mikroelektronika, biotexnologiya,informatika, neft-qaz sənayesi, kosmik texnologiya. Nanotexnologiya , gen
mühəndisliyi, qlobal
informasiya şəbəkəsi, alternativ enerji mənbələri. Aparıcı sahələr
Cihazqayırma, atom
maşınqayırması, radioelektronika, kima,telekommunikasiya. nformasiya və telekommunikasiya texnologiyası, neft-qaz və kimya sənayesi. Nanomaterial istehsalı,biotexnologiya, alternativ nəqliyyat və hidrogen yanacağı Liderlik edən ölkələr
ABŞ, Yaponiya, SSR , Q.Avropa. ABŞ, Q.Avropa, Yaponiya və yeni sənaye ölkələri. ABŞ, Q.Avropa, Çin,
Yaponiya, Hindistan, Braziliya, Rusiya.
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|