Microsoft Word turkane dissertasiya11111111111111. docx

53 

 

 

 

etdiyi  qərarların  optimallığını  əsaslı  şəkildə  yüksəldə  və  sövdələşmələrdəki 

mövqeyinə  müsbət  təsir  edə  bilər.  Belə  məlumatlar  gələcək  əkin  və  məhsullar 

haqqında  və  məhsulları  satmaq  üçün  ən  yaxşı  zaman  və  yer  haqqında  qərar  qəbul 

etmək  üçün  alətdir.  Bir  çox  ölkələrdə,  bu  məsələnin  həlli  üçün  təşəbbüslər  həyata 

keçirilir.  Kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  təklifi  və  onlara  olan  tələbi  qarşılaşdırmaq 

üçün  qurulan  sadə  internet  səhifələri  aqrar  məhsulların  daha  mürəkkəb  ticarət 

sistemlərinin  başlanğıcıdır.  Bu  saytlar  yerli  alqı-satqı  internet  səhifələrindən  və 

qiymətlər  haqqında  informasiya  sistemindən  marketinq  və  ticarət  funksiyaları  təklif 

edən  sistemlərə  doğru  inkişaf  edirlər.  Adətən,  qiymətlər  haqqında  informasiya  əsas 

regional  bazarlardan  toplanır  və  mərkəzi  məlumat  bazasında  saxlanılır.  Məlumat 

internet  səhifəsində  dərc  olunur  və  məlumat  mərkəzi  vasitəsilə  fermerlərə  çatdırılır. 

Daha geniş auditoriyaya çatdırılmaq üçün, məlumatlar yerli radiolar, televiziyalar və 

ya  mobil  telefonlar  vasitəsi  ilə  yayımlanır  və  beləliklə  regiondakı  istehsalçılar  və 

ticarətçilər  arasında  vahid  informasiya  platforması  yaradır.  Məsələn,  Şri-Lankada 

Qovi  Qana  layihəsi  əsas  bazarlarda  qiymətləri  işıq  lövhələrində  nümayiş  etdirir. 

Hazırda Amerikada aqrar sahənin informasiyalaşmasının təşkilinin mühüm istiqaməti 

kimi “Biliklərin yayılmasının kooperativ xidməti” adlı informasiya-məsləhət sistemi 

sürətlə  inkişaf  etdirilir.  Bu  sistem  kənd  təsərrüfatının  bütün  sahələrini,  ərzaq 

kompleksinin əsas sektorlarını əhatə etməklə, aqrar sahibkarların fəaliyyət mühitinin 

sosial-iqtisadi və ekoloji vəziyyəti barədə informasiya təminatını formalaşdırır. 

Azərbaycanda  orbitə  buraxılan  süni  peyklərin  imkanlarından  istifadə  edərək 

aqrar  informasiyaların  toplanması  və  ötürülməsi  üçün  müvafiq  infrastrukturun 

qurulması mümkündür. 

Son  illərdə  dünyanın  inkişaf  etmiş  ölkələri  öz  siyasətlərini  daha  çox  davamlı 

inkişafı  təmin  etmək  istiqamətində  qururlar.  qtisadi  tərəqqinin  bir  modeli  olan 

davamlı inkişafda əsas məqsəd modern texnologiyalardan yararlanmaqla ətraf mühiti 

qorumaq şərtilə mövcud resurslardan insanların ehtiyacları üçün istifadə olunmasını 

təmin  etməkdir.  Bu  mənada  enerji  hasilatının  modernizasiyası  enerji  səmərəliliyinə 

aparır  [42].  Davamlı  enerji  siyasəti  əsas  iki  istiqamətdən  ibarətdir.  Bunlardan  biri 

---

54 

 

 

 

alternativ  və  bərpaolunan  enerji  mənbələrindən  istifadənin  artırılması,  digəri  isə 

enerjiyə  qənaət  və  enerji  səmərəliliyinin  artırılması  siyasətləridir.  Ənənəvi  enerji 

resurslarının emalı nəticəsində ətraf mühitə verilən ziyan, bu resursların tükənməsi və 

ölkələrin  enerji  təhlükəsizliklərini  təmin  etmək  istəmələri  davamlı  enerji  siyasətinin 

hər iki  istiqaməti  ilə bağlı tədqiqatların  və  layihələrin  artmasına  gətirib çıxarmışdır. 

Ə

ksər neft-qaz ölkələrindən fərqli olaraq Azərbaycanda da son illərdə bu məsələlərə 

diqqət  artırılmışdır  və  bir  sıra  tədbirlər  həyata  keçirilmişdir.  Azərbaycan 

Respublikasının  Prezidenti  cənab  lham  Əliyevin  21  Oktyabr  2004-cü  ildə  təsdiq 

etdiyi “Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən 

istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı” və 2009-cu ildə Alternativ və Bərpa Olunan 

Enerji Mənbələri üzrə  Dövlət  Agentliyinin  yaradılması bu  istiqamətdə  aparılan  əsas 

işlərdəndir. 

Azərbaycan Respublikasında “Alternativ enerji mənbələrindən istifadə olunması 

üzrə milli proqram”ın həyata keçirilməsi üçün tədbirlər planında qeyd edilmişdir ki, 

sənaye, kənd təsərrüfatı və məişət tullantılarından bio maddələrin istehsalı və tətbiqi 

üzrə müasir teхnologiyaların işlənməsi həyata keçirilməli, habelə biokütlə ilə işləyən 

kiçik  elektrik  stansiyaları  layihələndirilməli və inşa edilməlidir.Texnoloji strukturun 

deqradasiyası ilə bağlı müvafıq olaraqmilli iqtisadiyyatda məşğul olanların strukturu 

dəyişmişdir.  Bütün90-cı  illər  boyunca  Azərbaycanda  nəinki  işsizlərin  sayı  həm 

böyümüşdür,onun keyfıyyət tərkibi artırdı, ixtisaslı və yüksək ixtisaslı işçilərin payı 

daha sürətlə artmışdır. Beləki 90-cı illərin ortalarındaali və orta ixtisas təhsilinə malik 

işsizlərin Azərbaycandaxüsusi çəkisi, ümumi sayın 39,2% təşkil etmişdir, bu zaman 

ibtidaitəhsilə malik olanların sayı artıq 2% təşkil etmişdir. Bu zamanölkənin iqtisadi 

cəhətdən  inkişaf  etmiş  bölgələrindəölkəüzrəbaş  verəndən  daha  intensiv  baş  verirdi. 

Moskvada  və  Sankt-Peterburqdaalivə  orta  ixtisaslı  təhsilli  şəxslərin  işsizlərin 

payımüvafıq olaraq 55% və 57,2%, ümumi orta 34,3% və 32,5%, ibtidaivə belə biri 

olmadan  cəmi  0,2%  və  0,7%.  90-cıillərin  birinciyarısında  XX  əsrin  əvvəlində 

Azərbaycan  iqtisadiyyatında  işləyənlərin2/3  işçilərlə  təmsil  olunmuş,  bu  zaman  isə 

ABŞ-da məşğullarındörddə birindən az deyil. 

---

55 

 

 

 

Beləliklə  dünya  tendensiyalarınınəksinə  olaraq  Azərbaycaniqtisadiyyatinda  daha 

yüksək təhsilli işçilərə tələbkarlıq olmuşdur,onların hazırlığına vəsait də xərclənmiş, 

sosial-iqtisadi  tərəqqitəmin  edilmişdır.  Bu  qlobal  yanaşma  mövqelərindən 

qeyrieffektiv və qeyri məntiqidir, bu 90-cıillərdəölkənin iqtisadi və 

ictimai  həyatında  baş  verən  proseslər  mövqelərindən  tam  izaholunandır:  texnoloji 

cəhətdən  deqradasiyaya  uğrayan  istehsalatözünün  adekvat  iş  gücü  ilə  təmin  edilir, 

bununla  daha  təhsillikadrlardan  imtina  edilirdi.80-cı  illərin  ortasında  formalaşmağa 

başlayan  və  müasir  mikroelektomika,informatika,  biotexnologiyanın,  elektron 

şə

bəkələrinnailiyyətlərinəəsaslanan  müasir  beşinci  texnoloji  quruluşAzərbaycanda 

çox  kiçik  təmsil  olunub.  Mütəxəssislərin  hesablamalarınagörə,  onun  payına  90-cı 

illərin ortalarında ümumdaxiliməhsulun cəmi 2% düşmüşdür.Bu quruluşun inkişafını 

təmin  edən  və  telekommunikasiya  vasitələrində,kompüter  şəbəkələrində,  peyk 

ə

laqəsində  təzahürünütapan  infrastruktura  ölkəmizdə  zəif  inkişaf  etmişdir,  daha 

doğrusubu  hələ  formalaşmağa  başlayır.  Azərbaycanın  dövlət  statistikakomitəsinin 

məlumatlarna  əsasən  1996-cı  ilin  əvvəlinə  müasiryüksək  sürətli  rəqəmsal  telefon 

stansiyalanın  payına  ATS-lərintutumunun  yalnız  15,5%  düşür,  Rabitə  sahəsində 

mütəxəssislərinfıkrincə rəqəmsal stansiyaların payı ATS-lərin ümumi sayının10-12% 

təşkil  edirdi,  onların  yeni  xidmətlərin  təqdim  olunmasıüzrəimkanları  zəif  istifadə 

olunur,  çünkü  stansiyalar  bir-biriiləbirləşməyib.  Hətta  Moskvada  müasir  rəqəmsal 

telefon şəbəkələrinintətbiqi səviyyəsi 1999-cu ilin əvvəlinə 12% az idi. Bu zamanisə 

S Ö  -də  telefon  şəbəkələri  praktiki  olaraq  rəqəmləşir.Azərbaycanın  həcm 

göstəricilərinə  görə  inkişaf  etmiş  lakin  köhnəanaloji  texnikasında  qurulmuş  rabitə 

qalmışdır. Nəzərə alsaqki, beynəlxalq rabitə kanalları ilə bizim ölkəmiz yaxın 10 ilə 

təminolunub, daxili xətlərdə analoji sistemlərinin rəqəmsal sistemlərlədəyişilməsi çox 

yavaş  gedir.  Miqyaslı  cəhətdən  bu  o  deməkdirki,  Azərbaycan  qlobal  informasiya 

cəmiyyətinə tam qoşulmağaçalışır. 

Kompüterlərlə  təmin  olunması  -  beşinci  texnolojı  quruluşa  dahaxarakterikdir  - 

1997-ci  ilin  sonuna  Azərbaycanda  müxtəlif  qiymətlərəgörə  hər  sakinə  25-dən  40 

vahidə qədər çatmışdır.ABŞ-da bu göstərici 1995-ci ildə 9 dəfə olmuşdur, real olaraq 

---