Microsoft Word turkane dissertasiya11111111111111. docx
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
miqyasında səmərəli istifadə edilsəydi bir çox qlobal problemlər ya heç olmazdı, ya da heç olmazsa hazırki bəşər sivilizasiyasını məhv edə bilən səviyyəyə çatmazdı. Müsbət hal kimi, onu qeyd etmək olar ki, dünya təşkilatları bilik amilinə diqqəti artırmışlar. Ümumdünya Bankının 1988/1999-cu illərdə dünyanın inkişafı haqqında hesabat sənədlərində bu məsələyə xüsusi fikir verilmişdir. Dünya Bankının dünya inkişafı haqqında Hesabatının 21-ci buraxılışında iqtisadi və ictimai rifahın yaxşılaşmasında biliyin həlledici roluna xüsusi yer ayrılmış və buraxılışın özünə isə “Bilik inkişafın xidmətində” adı verilmişdir. Hesabatın müəllifləri göstərirlər ki, iqtisadiyyatın inkişafı təkcə fiziki kapital yığımı və professional bacarıqla təyin edilmir, o həm də informasiyanın dəqiq və vaxtında əldə edilməsindən, işlənilməsindən,ötürülməsindən, yeniliklərin öyrənilməsindən biliklərin mənimsənilməsindən asılıdır. Bilik həlledici əhəmiyyətə malikdir və buna görə də dünya miqyasında insanların və xüsusən də ən kasıb təbəqələrin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün biliyin yığılması, istifadəsi və ona mane olan amillər mexanizminin ayrı-ayrı adamlar(xüsusən də rəhbər kadrlar) və cəmiyyət tərəfindən dərk edilməsi çox zəruridir. Bu gün informasiya inqilabi şəraitində bilik və inkişaf arasında olan qarşılıqlı ə laqələri dərindən anlamaq və real həyatda onları nəzərə almaq və istifadə etmək xüsusi aktuallıq kəsb edir. Yeni informasiya texnologiyalarının meydana gəlməsi, kompüter texnikasının qiymətlərinin aşağı düşməsi fəza və vaxt arasında olan sərhədləri pozur, müddəti isə qısaldır. Hətta kiçik bir kənd “böyük” məlumatları çox qısa bir müddətdə və çox az xərclə əldə edə bilmək imkanına malik olur. “Məsafədən” öyrənməyin inkişafı isə milyon-milyon insanlar üçün təhsil almaq imkanı yaradıb.Bunlar hamısı yaxşıdır. Yaxşıdır, əgər həqiqətən də konkret götürülmüş bir dövlətdə biliyə və bilikli insanlara inkişafın başlıca amili kimi münasibət bəslənilir.Əks halda informasiya inqilabının yaratdığı yeni imkanlar istənilən səmərəni verə bilməz və hətta ölkə iqtisadiyyatının inkişafına mənfi təsir göstərər bilər.Məsələ burasındadır ki, ticarətin, maliyyənin, informasiyanın qloballaşdığı bir şəraitdə rəqabət güclənir və elmə, biliyə fikir verməyən, əhalisinin
12
savadlandırılması qayğısına qalmayan dövlətlərdə elmtutumlu məhsul istehsalını təmin edə bilmədikləri üçün iqtisadi gerilik daha da arta bilər.Bu cür halın baş verməməsi ehtimalı inkişafda olan ölkələrdə daha böyükdür. Dünya Bankı iqtisadi inkişafa təsir etməsi baxımından biliyin iki tərəfini fərqləndirir. Birinci tərəf “biliyin çatışmazlığı ” adlanır və bir çox cəhətdən texniki biliklərin qeyri-bərabər yayılması və əldə edilməsi nəticəsində meydana gəlir.Mahiyyəti ondadır ki, məsələn, sənayedə , kənd təsərrüfatında , səhiyyədə, mühasibat uçotunda və s.istifadə olunan texnika haqqında məlumat olsa da, müxtəlif səbəblərdən istehsalda tətbiq edilmir. kinci tərəf “informasiya problemi” adlanır və innovasiyalar haqqında məlumatların vaxtında ə ldə edilməməsi nəticəsində meydana çıxır. Bilik iqtisadiyyata və insanların həyat şəraitinə güclü təsir göstərir. Lakin bu təsirin əsas xüsusiyyəti ondadır ki, onu bilikli adamlar görə bilirlər.Deməli, biliyin bir mühüm və həlledici amil kimi iqtisadiyyata təsirini gücləndirmək üçün cəmiyyət üzvlərinin savadlılığını və hökumət orqanlarının isə bu sahədə məsuliyyətliliyini artırmaq lazımdır. Bilik çatışmazlığı istər ayrıca götürülmüş bir şəxsin, ailənin, müəssisənin və istərsə də bütövlükdə ölkənin iqtisadiyyatına güclü təsir göstərir və onun təsiretmə mexanizmi çox müxtəlifdir. Bu mexanizm fəaliyyətə subyekt və strukturların yaşamaq üçün həyata keçirdikləri “əməliyyatlardan” başlayır. Əməliyyatlarda iki tərəf iştirak edirsə və onlar bir-biri haqqında biliyə malik deyillərsə,sonda iqtisadiyyat zəifləyir. Sadə, lakin böyük iqtisadi əhəmiyyəti olan bir neçə misal gətirək.Bir neçə il bundan qabaq “Vahidbank” və digər bu tipli banklar haqqında həqiqi informasiyanın olmaması, yəni əhalinin bu sahədə biliklərinin zəif olması hər bir vətəndaşın və dövlətin iqtisadi vəziyyətinə güclü mənfi təsir göstərdi.Bazar iqtisadiyyatına tərəf addımlar atılarkən boğazlarından kəsdikləri “artıq” pullarını öz əlləri ilə fırıldaqçılara verdilər və dövlət orqanlarının da məsuliyyətsizliyi səbəbindən bir daha geri ala bilmədilər.Təkcə bu
biliksizliknəticəsindəAzərbaycan Respublikası iqtisadiyyatınamilyard dollarla zərər dəydi. Mağazalarda satılan ərzaq mallarının, dərman preparatlarının keyfiyyəti, saxlama müddəti, satış müddəti haqqında dəqiq 13
məlumatın olmaması əhalinin geniş təbəqəsinin vaxtı keçmiş ərzaqlarla qidalanmasına, sonradan xəstələnməsinə, müalicələrə coxlu pulların xərclənməsinə və deməli, həm fərdin (sahibkarın) və həm də ölkə iqtisadiyyatının zəifləməsinə səbəb olur.Düzgün qidalanma və sağlam həyat tərzi haqqında insanların biliyinin az olması da eyni mexanizm ilə iqtisadiyyatı zəiflədir. Bilik təsərrüfat münasibətlərini də işıqlandırır, tərəflərin üstünlüyünü və çatışmazlıqlarını ortaya çıxarır. nformasiyanın olmaması və yaxud da onun qıtlığı bazarların dağılmasına və yenilərinin yaradılmasına mane olur. Bazar iqtisadiyyatının səmərəliliyi bilavasitə malların keyfiyyəti haqqında, işçinin məsuliyyətsizliyi haqqında, firma və müəssislərin maliyyə vəziyyəti və kredit bacarıqları haqqında geniş və hərtərəfli məlumatın olmasını tələb edir. Bunlarsız elmdən, iqtisadi inkişafdan danışmaq doğru olmazdı. Ona görə ki, informasiyasızlıq və deməli, biliksizlik şəraitində ayrı-ayrı hesabat dövründə bir-iki göstəricinin yaxşılaşmasından söhbət gedə bilər, cəmiyyətin, ölkənin iqtisadi inkişafından, orta təbəqənin formalaşması haqqında isə məlumat əldə edilməz. Hərtərəfli bilik əldə etməklə inkişafa nail olmaq çoxlu səmərə verir. Bu səmərə birbaşa və dolayı yolla əldə oluna bilər.Xəstəliklər haqqında düzgün məlumat milyonlarla insanların həyatını xilas edər və səhiyyəyə çəkilən xərcləri azalda bilər. Ə traf mühitin təmizliyi haqqında və suyun,havanın,torpağın, məhsulların çirklənməsi haqqında məlumatlılıq yaşayış yerlərinin insan üçün təhlükəli olmasının qabağını ala bilər.Mikromaliyyələşmə proqramları və bu barədə insanların məlumatlılığı uşaqların gələcəyinin parlaq olmasına səbəb ola bilər. Bilik çatışmazlığının və informasiya qıtlığının olmasını dövlət dərk etməli və problemin həlli üçün ölçü götürməlidir. Lakin məhz bu məsələ inkişaf etməkdə olan ölkələrdə çox pis həll olunur. Bu da onların inkişaf etmiş ölkələrdən geriliyini daha da çoxaldır.Sonda onlar asılı ölkə olaraq qalırlar və dünya iqtisadiyyatının inkişaf sürətini zəiflədirlər. Dünya təcrübəsi göstərir ki, bu gün biliyin bütün istiqamətləri üzrə çatışmazlıqlara inkişaf etmiş ölkələrdə çox az,geri qalmış və inkişaf etməkdə olan Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|