Microsoft Word turkane dissertasiya11111111111111. docx
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bilik iqtisadiyyatı
7
G R Ş
“Bilik iqtisadiyyatı” termini elmi dövriyyəyə avstroamerikalı mütəxəssis Frits Maxlup tərəfindən iqtisadiyyat sektorlarından birində tətbiq olunmuşdur. Hazırki dövrdə bu terminlə yanaşı “ nnovasiya iqtisadiyyatı”, ”Yüksək texnologiyalı sivilizasiya”, ”Bilik cəmiyyəti”, ” nformasiya cəmiyyəti”, “ nformasiya və biliklər cəmiyyəti” kimi terminlər geniş istifadə olunur. Nəzəri aspekdən yanaşmadan demək olar ki, ”Bilik iqtisadiyyatı” istehsalatın elə bir üsuludur ki, biliklərin istehsalı, yayılması, istifadəsi, generasiyasında böyük rol oynayan intelektual varlığın yaradılmasına təkan verir. Bilik iqtisadiyyatı biliyin bütün tip və növlərinin sislemli istifadəsinə zəmin yaradır. nformasiya cəmiyyətinin formalaşması, iqtisadi münasibətlərin daha da qloballaşması müasir dövrün xarakterik xüsusiyyətlərindəndir. Qloballaşma və informasiyalaşma isəöz növbəsində yeni innovativ iqtisadiyyatın sürətli inkişafına təsir göstərir. nformasiya iqtisadiyyatı iqtisadi inkişafın növbəti mərhələsi kimi nəzərdən keçirilir. Texnoloji inkişaf və innovasiyalar iqtisadi artımın uzunmüddətli hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir. nformasiya və bilik müasir cəmiyyətin əsas inkişaf faktoruna çevrilir. Sənaye inkişaf mərhələsindən postsənaye mərhələsinə keçən ölkələrin inkişafı və rəqabətədavamlılığında bilik və informasiya məhsulları istehsalı sahələri son dərəcə böyük rol oynayır. Başqa sözlə, müasir dövrdə ölkələrin inkişafı elmtutumlu sahələrin, o cümlədən texnoloji innovasiyaların, yeni texnologiyaların inkişafından çox asılıdır. qtisadi artım üçün texnologiyanın vacibliyi artıq çoxdan öz təsdiqini tapmışdır. Yaponiya, Cənubi Koreya, Sinqapur və s. kimi inkişaf etmiş ölkələrdə iqtisadi inkişaf və məhsuldarlıq KT məhsullarının istehsalının və tətbiqinin genişlənməsi ilə bağlıdır. nkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi KT-nin inkişaf və tətbiq səviyyəsi ilə iqtisadi inkişafın arasında birbaşa əlaqənin olmasını göstərir. Buna baxmayaraq, KT-nin ümümi iqtisadi artıma təsirinin qiymətləndirilməsi və digər istehsal faktorları ilə ə laqəsinin tədqiqi hələ də lazımı səviyyədə həyata keçirilməyib və bu aktual məsələ olaraq qalmaqdadır. 8
Bilik iqtisadiyyatı, sənaye iqtisadiyyatı və innovasiya iqtisadiyyatının yüksək mərhələsidir. nnovasiya layihələrinin realizasiyası, ekspertizasiyası yüksək həyat keyfiyyətli effektiv dövlət institutlarının əsas inkişaf istiqamətlərindəndir. Yüksək keyfiyyətli insan kapitalı bilik iqtisadiyyatının formalaşmasının və inkişafının əsas faktorlarındandır.
9
I Fəsil. Bilik iqtisadiyyatının tədqiqinin nəzəri-metodoloji aspektləri 1.1. Bilik iqtisadiyyatının formalaşmasının konseptual əsasları “Bilik iqtisadiyyatı” termini elmi dövriyyəyə avstroamerikalı mütəxəssis Frits Maxlup tərəfindən iqtisadiyyat sektorlarından birində tətbiq olunmuşdur. Hazırki dövrdə bu terminlə yanaşı “ nnovasiya iqtisadiyyatı”, ”Yüksək texnologiyalı sivilizasiya”, ”Bilik cəmiyyəti”, ” nformasiya cəmiyyəti”, “ nformasiya və biliklər cəmiyyəti” kimi terminlər geniş istifadə olunur. Nəzəri aspekdən yanaşmadan demək olar ki, ”Bilik iqtisadiyyatı” istehsalatın elə bir üsuludur ki, biliklərin istehsalı, yayılması, istifadəsi, generasiyasında böyük rol oynayan intelektual varlığın yaradılmasına təkan verir. Bilik iqtisadiyyatı biliyin bütün tip və növlərinin sislemli istifadəsinə zəmin yaradır. Bilik iqtisadiyyatı, sənaye iqtisadiyyatının və innovasiya iqtisadiyyatının yüksək mərhələsidir. Bilik iqtisadiyyatı məhz innovasiya xüsusiyyətilə fərqli bir iqtisadiyyatdır. qtisadçılar çox vaxt bilik iqtisadiyyatının sinonimi kimi innovasiya iqtisadiyyatı terminini işlədirlər. nnovasiyalı bilik iqtisadiyyatının əsas infrastrukturuna aşağıdakılar daxildir:[1]. Bilik iqtisadiyyatı
Yüksək həyat keyfiyyətli effektiv dövlət institutları Effektiv fundamental elm Yüksək keyfiyyətli insan kapitalı Biliyin istehsalı və yüksək texnologiyalar nformasiya və biliklər cəmiyyəti Effektiv elmi - texniki vençur biznesi Yüksək keyfiyyətli təhsil deyaların realizasiyası və transferi infrastrukturu Sxem. Bilik iqtisadiyyatının infrastrukturu, müəllif tərəfindən tərtib olunub 10
nnovasiya layihələrinin realizasiyası, ekspertizasiyası yüksək həyat keyfiyyətli effektiv dövlət institutlarının əsas inkişaf istiqamətlərindəndir. Yüksək keyfiyyətli insan kapitalı bilik iqtisadiyyatının formalaşmasının və inkişafının əsas faktorlarındandır. Belə ki, son illər iqtisadi fəal əhalinin tərkibində ali təhsillilərin xüsusi çəkisi müntəzəm artmaqdadır, müasir iqtisadiyyatda vəzifəsi informasiyanı ə ldə etmək, təkmilləşdirmək və təhlil etməkdən ibarət olan “bilik işçiləri” getdikcə çoxalır. Bu bir faktdır ki, son illər açılan iş yerlərinin 60 faizindən çoxu sırf informasiya ilə çalışmaqla bağlıdır, getdikcə daha çox iş sahələri və ixtisaslar yeni innovativ texnologiyalarla çalışmaqla bağlıdır. Hazırki dövrdə hər yeni gün, hər açılan səhər texnoloji konsepsiyaların inqilabı və kəşflərin meydana çıxması ilə yaddaşa yazılır. Dünya təsərrüfatı yarımsistemlərinin iqtisadi fəaliyyətinin öyrənilməsi göstərir ki, son onilliklərdə biliyə, insanın hərtərəfli inkişafına diqqət artmışdır.Xüsusən də inkişaf etmiş ölkələrdə bu məsələ daha qabarıq şəkildə həll olunmaqdadır. Əldə edilən nəticələr heyrətamizdir. Bu gün ABŞ kimi nəhəng bir dövlətin ÜDM –nın 20%-dən çoxu elmtutumlu məhsullar hesab edilən informasiya, onun texnologiyası, kompüter, elektronika kimi məhsulların payına düşür. ABŞ, Yaponiya, Almaniya və s. bu kimi inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, insanın inkişafına,beyinlərin məhsulunun istifadəsinə yönəldilən kapital xərclərinin səmərəsi digər ənənəvi istiqamətlərə yönəldilən kapitalın səmərəliliyindən qat-qat yüksək olur. Bu gün dünya iqtisadiyyatının liderlərindən biri olan Yaponiya kimi bir dövlətin əldə etdiyi müvəfəqiyyətlər əslində biliyə, insan zəkasına verilən düzgün qiymətin nəticəsidir. Bilik ən sərfəli və ən çox səmərə verən resursdur. kinci dünya müharibəsində min cür mənfi təsirlərə məruz qalan, torpağında nüvə silahı partladılan, 1945-1953-cü ilə qədər kənar qüvvələr tərəfindən idarə olunan Yaponiya sərbəstlik əldə etdikdən sonra iqtisadiyyatının inkişafını biliyə, insan amilinə bağladı və hamıya məlum dünya miqyaslı inkişafa nail oldu. Bu misal dir daha göstərir ki, insan resurslarından dünya Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|