Microsoft Word yadigar 55 4267227 yadigar- ?l?sg?r doc
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ələsgər Mirzəzadə 82 gördük...” Hadisədən bir neçə gün sonra məlum olur ki, Göytəpə körpüsündə doğranmış və elə oradaca, xüsusi tunel-quyuya tökülmüş cəsədlər Əlqasımlı kəndinin adamları imiş. Bu olayın kökü Üçtəpənın yerli rusları ilə qonşu Əlqasımlı kəndinin türkləri arasında anlaşıl- mazlıqdan baş verən hadisədən törəmişdi. 17 nəfər Əlqa- sımlını Prişib pristavlığına təhvil verən ruslar sonradan öyrəndilər ki, 17 nəfərin hamısı pristavlığın əsgərləri (əksəriy- yəti erməni əsgərləri olub) tərəfindən doğranaraq quyuya tökülüb. Yerli adamların məlumatına görə, sovet hökumə- tinin yarandığı ilk günlərdə pristavlığın belə “körpü üstü” əməliyyatları tez-tez olarmış. Belə hadisələr bölgəmizin hər tərəfində baş vermişdir. Bunları üzə çıxarıb yaddaşlara yaz- maqdansa, unuduruq deyəsən?! Vətənini, ailə-uşaqlarını qorumağa qalxan, “müsəlmandır!”, “türkdür!” deyə xalqım- ızın övladlarını qırıb tökən erməni liderlərinə, onlara havadar olan XI Qızıl Ordunun şərəfinə, vaxtilə çox təm-təraqlı abidələr ucaltdıq. Bu gün ölkəmizdə hələ də “23 fevral”ı bilmədən bayram edənlər var. Heç olmasa müasir gənc- lərimiz “20 Yanvar”ı, “Xocalı faciəsi”ni unutmasınlar! Əziz həmvətənlər, XX əsrin əvvəllərində öz mənfur niyyətlərini həyata keçirmək üçün erməni-daşnak və rus qüvvələri Azərbaycanın digər bölgələri ilə yanaşı Cəlilabad bölgə- sində də soyqırım etmiş, qətliamlar törətmişlər. Kəndlərdə və Prişib nahiyəsində baş verən hadisələr bunu sübut edir. Təkcə Göytəpə (keçmiş Prişib) çayının sahilindəki (hazırkı parkın çaya tərəf sahili) tunel-quyu tapılsa, günahsız insanların kütləvi məzarlığı aşkar olunar və onların şərəfinə bir “soyqırım” abidəsi ucalar. Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma 83 Muğanda sənətkarlıq və ticarət Maldarlıq, sənətkarlıq və ticarət üçün təbii sərvəti başdan aşan, qoyunçuluq, yunçuluq və əkinçilik üçün əl- verişli şəraiti hər zaman diqqəti cəlb edən Muğanın özünəməxsus məşğuliyyəti, həyat tərzi olub. Ev peşəsi, sə- nət və sənətkarlığın müxtəlif sahələri hələ qədim zaman- lardan muğanlıların məişətində vacib sayılıb və milli mədəniyyətimizin inkişafında özünəməxsus yer tutub. Orta əsr müəllifləri Muğanda müxtəlif sənət sahələrinin: dulusçuluğun, dəmirçiliyin, misgərliyin, çəkməçiliyin, toxuculuğun, boyaqçılığın, dabbaqlığın, xarratlığın və bənnalığın mövcudluğundan yazırlar. Muğan ölkəsinin Muğan, Bacrəvan, Bərzənd, Varsan kimi iri yaşayış sahələri (şəhərləri) peşələr üzrə məhəllələrə bölünürdü. Məsələn, boyaqçılar, dulusçular, xalçaçılar, dabbaqçılar və s. məhəlləsi. Hər bir peşə sahibi istehsal etdiyi malı öz sənətkar emalatxanasından satırdı. Yəni emalatxana həm də dükan rolunu oynayırdı. Bu gün Muğan düzündə arxeoloji qazıntı zamanı orta əsrlərə aid mədəni təbəqələrdən aşkar olunan rənglı saxsı məmulatlarınin, müxtəlif növ silah nümunələrinin (qılınc, xəncər, nizə, ox ucluqları, mancanağa aid daş mərmisi və s.), bəzək əşyalarınin və s.aşkar olunması burada mədəniyyətin nə qədər yüksək səviyyədə olduğunu sübut edir. Daşdan yonulmuş qəbirüstü daş Qoç fiqurları, üzərində müxtəlif işarələr işlənmiş (çərxi-fələk, nəbati, həndəsi və s.) baş daşları, qırmızı və bişmiş kərpiclərlə ucaldılmiş qala və bürclər öz əzəmətini saxlamaqdadır. Ələsgər Mirzəzadə 84 XII yüzillikdə şəhərlərdə əhalinin çoxalması nəticə- sində əkinçilik, maldarlıq və sənətkarlıq məhsullarına tələba- tın artması, əmtəə (bazar üçün istehsal olunan mal) – pul münasibətlərinin inkişafı və bir sıra mühüm karvan yolla- rının buradan keçməsi Azərbaycanda, o cümlədən Muğanda daxili və xarici ticarətin canlanmasına səbəb olmuşdu. Muğan elə bir coğrafi məkanda yerləşirdi ki, şərqlə qərbin, şimalla cənubun “qapısı” sayılırdı. Şimallı-cənublu Muğan düzünün şərqində yerləşən Xəzər dənizi bir cox ticarət- çilərin, işğalçı qoşunların, səyyahların azmaması üçün “xəritə” rolunu oynamışdır. Buradan gəlib-keçənlər Muğan şəhərlərini, Muğan camaatını “ziyarət” edərək keçmişlər. İstər ərəb və səlcuqların, istər Teymur sülalə- lərinin, istərsə də Avropa və şərq tacirlərinin bu yurdda izləri görünür. Tacirlər, səyyahlar, tarixçilər Azərbaycanın bu vilayəti haqqında maraqlı səlnamələr yazmış, öz izlərini qoyub getmişlər. Bütün maddi, mədəni sərvətlər içərisində Muğanın xalı - xalçası əvəzsiz gözəlliyi ilə məşhur olub. Muğan cinsli qoyunların yunundan toxunan xalça və xalça məmulatları quruluş və bədiiliyinə görə də özünəməx- susluğu ilə seçilib. Xalçaşünas-alim Lətif Kərimovun qeydlərində bildirilir ki, - "Muğan” XIX əsrin əvvələrinə qədər ayrıca bir müstəqil qrup olaraq tanınıb. Bəzən ərazi baxımından asılı olmayaraq "Muğan” xalçalarını səhvən Şirvan qrupuna da aid etmişlər”. Arxeoloqlar toxuculuğun tarixini e.ə VII-VI minillik- lərə aid etmişlər. Onlar Muğan, Qarabağ, Naxçıvan, Mingəçevir, Qazax və digər yerlərdə aparılan qazıntılar Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma 85 zamanı aşkar etdikləri alətlərdən tağaları, sümükdən düzəldilmiş biz və iyləri maddi dəlil kimi göstərməklə xalçaçılığın bu ərazilərdə yaranmasına şübhə yeri qoy- mamışlar. Miladdan öncə VI-V əsrlərə aid Pazırık kurqanın- dan tapılan ən qədim xalça nümunəsinin işarələri Azərbay- canın Muğan, Qarabağ və Qazax xalçalarının kodlaşmış motivləri ilə uyğunluq təşkil edərək bir çox tarixi həqiqətlərə işiq salır. Şərq xalqlarının və müəlliflərinin salnamələrində isə Azərbaycan – Muğan xalçalarının ecazkarlığı barəsində zəngin məlumatlar indi də araşdırıcıları düşünməyə vadar etməkdədir. X əsrin "Hüdud-ul-aləm” əsərində qeyd edilir ki, Muğanda toxunan xovlu, ya xovsuz xalçaların misli Muğan xalçaları və xurcunlar (Həməşərə - Cəlilabad) Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|