Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
184 28 fevral 2004). Yaxud bu kontekstdə daha operativ addımı bu günlərdə AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun əmək- daşları Azərbaycan ədəbiyyatının tarixini uydurma hesab edən E.Bişopa “Amerika aliminin qərəzli mövqeyi”nə qarşı atdı və haqq da etdi (“Ədəbiyyat” qəzeti, 30 yanvar 2004). Amma buradaca başqa bir bəyanatda əksini tapmış fikrə şərik olub, bir balaca şamil olunma dairəsini genişləndirməklə sual edək: “... bəs Füzulidən Mirzə Cəliləcən Azərbaycanın klassik və çağdaş yazıçıları mətbuat səhifələrində ən ağır təhqirlərə məruz qalanda” niyə ziyalı sözünün kəsəri dərhal boy göstərmədi?” (“Hələ gec deyil”, “Ədəbiyyat” qəzeti, 27 fevral 2004). Bəlkə buna görə yazıçı Elçin son müsahibəsində ədəbi prosesin məhz ziyalı mövqeyindən, ziyalı yanaşmasından xali olduğunu vur- ğulayıb onlardan bir qismini fəal müdaxiləyə çağırır: “Elə bir məqam çatıb ki, ədəbiyyatın taleyinə (keyfiyyət göstəricisinə!) biganə olmayan və ədəbiyyat haqqında söz demək iqtidarında olan qələm sahiblərinin hamısı əl-ələ verib ədəbiyyatın təəssü- bünü çəkməli, yəni ədəbiyyatı qeyri-ədəbiyyatdan, ədəbi maku- laturadan müdafiə etməlidir! (“Yazıçıların qurultayı ədəbiy- yatımıza və ədəbi prosesə sahib çıxmalıdır”. “525-ci qəzet”, 11 fevral 2004). Hələliksə, görünür, bu gün susmuş, zamanındasa ədəbi irsə sədaqət, ziyalı məramına riayət nümayiş etdirən o mətnlərə üz tutası olacağıq ki, orada “mütləq və sabit sənət mövqeyi”nin layiqli ifadəsi, ədəbiyyat üçün ömür “nisar etməyin” bariz nümunəsi var. Axı “... qurtaran, yox olan ömürdə ölümdən son- ra da nə isə qurtarmır, nə isə qalır və zamanın sonrakı axarına, sonrakı davamına daxil olur”. Biz bəlkə də elə bir mühit içində yaşayırıq ki, ölümdən sonrakı həyatın zamana qarışan sonsuzluğunda onun əbədi, fasiləsiz davam edən xidmətinin gücünü sezə bilmirik. Artıq bu zamanın yox, bizim günahımızdır. 185 USTAD DƏRSLƏRİ 186 “Ziyalının missiyası və rolu məqama xidmət etmək deyil, məqamlar arasında vəhdətə xidmət etməkdir, nəsillərlə əsrlər, yaxınlar və uzaqlar arasında da əlaqə və ahəng yaratmaqdır, işığı keçməyə, şamı sönməyə qoymamaqdır, ocaqdan- ocağa od daşımaqdır”. (Y.Qarayev) 187 YADLAŞMAYAN İRSİN ÜNVANI – KAMAL TALIBZADƏ “Nəsillərin əlaqəsi qırılanda tarixin yükü ağırlaşır. Mənim məramım elmin gücü, qəlbin və zəkanın enerjisi ilə milli vicda- nı oyatmaq, milli şüurun təkamülünə yol açmaq, milli mən- liyimizi amansız bir ehtirasla xalqı millətsizləşməyə sürükləyən məhdud tayfa psixologiyasının və ucuz baqqal əxlaqının mən- gənəsindən xilas etməkdir”. Bu sözləri professor Nizaməddin Şəmsizadə 90-cı illərdə, akademik Kamal Talıbzadəyə həsr etdiyi kitabında qələmə alıb. O dönəmdə ki, əsrlər və nəsillər, irslər və varislər bölünmüş za- manın o tay-bu tay hüdudlarında qalıb gen və qan, kök və mənşə yaddaşına olan cavabdehlik və mənəvi məsuliyyət his- sini eroziyaya uğradırdılar. Məhz növbəti yaddaşsızlıq və unut- qanlıq xətasının baş verməməsi, “xalq və mən” şüurunun yeni- dən (artıq neçənci dəfə!) təhlükə qarşısında qalması üçün millətin aydınlarına heç bir mərhələdə olmayacaq qədər qədir- şünaslıq etmək gərəkirdi. Keçmişi rekonstruksiya işi, dünəndən bu günə, sələfdən xələfə, nəhayət, ziyalıdan xalqa gələn əlaqə- lərin, üzvi və mənəvi bağlılığın orqanik tamlığına nail olmaq – yeni epoxanın təlqin etdiyi vəzifələr belə idi və ona aparan magistral yolda ən yaxşı (və dəfələrlə sınanmış) arsenal kimi xalqın milli-mənəvi dəyərlərinə, əxlaqi meyarlarına, o cümlə- dən düşüncə sahiblərinin irsinə iz tutulurdu. Belə ədəbi irsin layiqli daşıyıcısı olmaq prioritetini nümayiş etdirən Kamal Talıbzadənin yaradıcılığı yeni ovqat və statusda özünüifaya çalışan ziyalı məramının realizəsi, subordinasiyası pozulmuş cəmiyyətin əzəli harmoniyasının bərpası üçün ibrət nişanəsi idi. Əks halda əvvəldə gətirdiyimiz sitatın layiqli ünvanı olmaz, vəhdətə, bütövlüyə doğru getdiyimiz yolda karımıza gələn mənəviyyat timsalına çevrilməzdi. Azərbaycan humanitariasının ötən onilliklər ərzində qazan- dığı uğurlar, əldə etdiyi nailiyyətlər sırasında Kamal Talıbza- dənin yeri və rolu əlahiddə əhəmiyyət kəsb edir. Bu əlahiddəlik 188 yalnız sanballı elmi monoqrafiya və tədqiqat əsərlərinin səciy- yəsi ilə qapanmır, eyni zamanda onların hər birinin düşüncə sistemimizdə intəhasız iştirakı, fasiləsiz dövriyyəsi ilə tutum qazanır. Altmış ilə yaxın bir dövrün məhsulu sayılan sənət örnəklərinin effekti təsiri bir çox tendensiya və təmayüllərin, bədii-estetik meyarların formalaşmasında münbit zəmin, ori- yentir rolu oynayıb. Heç şübhəsiz, bu missiyanın bədii fikirdə permanent və sürəkli iştirakı daima davamını tapacaq, çağdaş və gələcək zamanın irəli sürdüyü problemlərin həlli və təhlili tələbatı bu əsrlərə yenidən, ardıcıl istinad etməyi, onları milli dəyərlər işığında “oxumağı” zəruri edəcəkdir. Kamal Talıbzadənin həyatı müştərək zaman və “mən”in qüt- bündə qərar tutub: iki əsrin müasirinə çevrilib, iki ziddiyyətli epoxanın iştirakçısı olub və ən əsası, eyni taleyi yaşamış atası Abdulla Şaiqin adını adında yaşamaqla iki ömrün nuruna sı- ğınıb, onun məsuliyyət və səviyyə yükünü əzm və ləyaqətlə da- şıyıb. Eyni sözləri alimin böyük tədqiqatlarla zəngin yaradıcılıq yoluna da şamil etmək olar: Abbas Səhhət haqqında ilk məz- munlu sözü ötən əsrin əvvəllərində Hüseyn Minasazovdan oxuyuruq, fəqət ilk konseptual, monoqrafik tədqiqat kontek- stində qiyməti isə Kamal Talıbzadə verib. Tənqid janrının milli ədəbiyyata gətirilməsinin, onun klassik nümunələrinin “baniyə- karı” Mirzə Fətəli Axundov olub. Eyni “baniyə-kar” rolunu Kamal Talıbzadə onun sistemli tarixini yaradanda həyata ke- çirib. Lakin yalnız “baniyə-kar” olaraq gördüyü xidmətlərin miqyas və vüsəti deyil, hər bir əsərində spesifik çalar kəsb edən mühüm məziyyətlər onlardan bəhs etməyə yetərincə əsas verir. Kamal Talıbzadənin elmə ilk töhfəsi onun namizədlik dis- sertasiyası kimi yazdığı “Abbas Səhhət” monoqrafiyasıdır. Bu monoqrafiyanı “Romantizmin Abbas Səhhət yaddaşı”nın bər- pası naminə atılan ilk addım hesab etmək olar. Tədqiqat əsərinin fundamentallığı, pozitiv xarakteri və özəlliyi də məhz bu cür yanaşma metodunun dominantlığı ilə şərtlənir. Abbas Səhhətin həyat və yaradıcılıq yolunu, onun məram-məslək çalışmalarını kompleks şəkildə tədqiqata cəlb edən müəllif bir Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|