Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
228 etmək, acıqlamaq, faş etmək... hədər yerə sərf olunan zəhmət kimi mənasız bir işdir, ümumən, bədii mətnə yanaşmanın özü elə olmalıdır ki, o, necə deyərlər, özü öz sirrini faş edib ortaya qoysun, yaxud belə bir vəziyyətə gəlsin. Bədii mətnə “tənqid” adında (təhlil, analiz, izah etmə...) qoşqu lazım deyildir, bədii mətni vurub (ötüb!) keçmək, ona “şaquli zaman boyu” - gə- ləcəkdən baxmaq gərəkdir“. C.Yusifliyə görə, yaradılan hər hansı əsər göz, işarələr sis- temi kimi doğulur. Buna görə də mövzu yaxud ideya ardinca qaçmaqdansa tənqidçi ilk növbədə “məna”ya enməli, alt qatda olan mahiyyəti oxucuya aşkarlamağa çalışmalıdır. Yəni, “oxu- cuya əsərdə yer alan informasiyanı çatdımağa lüzum yoxdur, tənqidçi məhz elə bir formal strukturu yaratmalıdır ki, bu əsərin bətnində “hələ heç kəsə məlum olmayan sirləri bəlləyə bilsin “. * * * Poeziya bu gün C.Yusiflinin inam və qətiyyətlə tədqiq etdiyi, az qala cərrah dəqiqliyi və həssaslığı ilə toxunub öyrən- məyə çalışdığı bir sahədir. O, bəhs etdiyi şairin hər misrasının məna qatını, gözlə görünməyən laylarını qaldırıb onları bütün spektləri ilə görükdürməyə nail olur. Müəllif şərhlərində sözü poeziyanın, şeirin özünə verir. Təhlil predmeti seçdiyi şeirin canını, əsl mənasını (yaxud mənasızlıgını!) üzə çıxarmağa çalı- şan tənqidçi bununla sanki meydandan geri çəkilir və üzə çı- xarılmış məna (yaxud mənasızlıq) bütün mətn boyu gəzişmələr edib, gerçəklik olduğunu isbatlamaqla özü məşğul olur. * * * C.Yusiflinin geniş kontekstdə tədqiq etdiyi sənətkarların təsadüfi secilməməsi qənaəti dəqiqdir. İstər ”Azərbaycan poeziyasında Əli Kərim mərhələsi“, istərsə də ”S.Rüstəmxanlı: yaddaşın poetikası “ əsərləri Əli Kərim, yaxud S.Rüstəmxanlı poeziyasını yeni formada təhlilə cəlb edən kitablar deyil, bunlar həm də poeziyaya yeni bir baxış tərzidir, bəlkə də çiyin- lərinə daha ağır yük götürmüş - ədəbiyyat tariximizin yenidən yazılması, “oxunması” üçün material verən manifest səciyyəli 229 əsərlərdir. Hər halda müəllif “gəlişin missiyası”nı açıqlarkən bildirir: “bu kitabın yazılmasının bir məqsədi də Əli Kərim və ümumən XX əsr Azərbaycan poeziyası haqqında monoqrafik tədqiqlərin yazılmasına yön verməkdir” və bu yolda ilk daşı qaldıranlardan olduğunu da nəzərə çatdırmağı unutmur:,,Bizə elə gəlir ki, Səməg Vurğun və Əli Kərim haqqında ən gözəl əsərlər bundan sonra yaranacaq... Bu kitab o həsrətlə yazıldı...” * * * Bu kitab da o həsrətlə yazıldı: “S.Rüstəmxanlı: yaddaşın poetikası”. “Mən Sabir Rüstəmxanlının ədəbi prosesdəki yerini belə görürəm - Nüşabə qalasının uçuq bürcü“ - yazır müəllif. Yox, bu şairə verilən təsadüfi təyin deyil. S.Rüstəmxanlı xalqın yaddaşına sadiq qaldığı və onun milli–mənəvi dəyərlərini yaşatdığı, öz sözü və kökü üzərində ucaldıgı üçün bu torpağın istənilən daşının, torpağının adı ilə adlanmağa haqqı çatır. O, bu obrazı öz “Qan yaddaşı” ilə formalaşdırıb. Amma “Nüşabə qalasının uçuq bürcü” C.Yusifli üçün “həm də yalnız (bəlkə də) xüsusi olaraq seçilən insanların ömür sürməyə göndərildiyi ilahi məskəndir”. Kimdir seçilən insan? Tanrıdan bir pay özündə yaşadan, kosmosla rabitəsini üzməyən, onunla daim ünsiyyətə can atan qeyri-adi varlıq. Əslində, şairliyin sirrini özündə kodlaşdıran qanundur bu. Axı şairlik “nəyəsə işarə edə bilmək “arzusuna çıxış xəttindən başlayır. Bu isə artıq poeziyanın etiraz etdiyi nəmənəliyin, məchulluğun dərki nami- nə dünyanın boz cevrəsindən təcrid olunub. İlahi gizlinlərinə vaqif olmaq deməkdir və gərək secilən insan olasan ki, hakimi– mütləq öz mübhəmliklərinin qapısını sənin üzünə açsın. Yoxsa, hər deyəndə “Ömür kitabı” hasilə gəlirmi? * * * Uşaq vaxtı atamın əlində tez-tez qara-göy üzlü bir kitab görərdim. Atam ədəbiyyat adamı olmasa da, mütaliəni çox sev- diyindən bədii ədəbiyyatsız bir gün də keçinəmmirdi. Göy üzlü kitaba atam nədənsə tez-tez müraciət edir, mütəmadi olaraq və- 230 rəqləyirdi. Sonralar, artıq onun kitabxanasının daimi üzvünə cevriləndən sonra o kitabın S.Rüstəmxanlının “Ömür kitabı“ ol- duğunu bildim, kitabla tanışlıqdan sonra isə çox şeyi dərk etdim. Atam uzaq keçmişdə qalan uşaqlığını, itirdiyi gəncliyini tapmış- dı bu kitabda. O, oxuduğu xatirələrin qanadında dünəninə dönə bilirdi. Bilirdim ki, onun müəllifi də atam üçün qopub ayrıldığı kəndin dağının, daşının bir parçası qədər əziz və sevimlidir. S.Rüstəmxanlı “Ömür kitabı“ ilə “oxucu yaddaşının son dərəcə həssas nöqtələrinə üz tutur”du. Ruhumuzun təzələnməyə ehtiyacı olduğu bir dövrdə bu missiyanı reallaşdırmaq əsl hünər idi. S.Rüstəmxanlı C.Yusifli ücün bu məqamda daha maraqlı, daha dəyərlidir. Təsadüfidirmi, tənqidçi əsərin “Şairin portreti“ adlanan hissəsində daha çox “Ömür kitabı”nın məhvərində fırlanır. Şairin portretini onun şeirlərində deyil, “Ömür kitabı”nın şeiriyyətində görükdürməyə çalışır. “Ömür kitabı” bizə “Anamın kitabı” qədər doğmadır, gərəklidir. Amma bu kitab C.Yusifli ücün bir də ona görə layiqlidir ki, orada vətənin, xalqın keçmişi, dünəni haqqında həqiqət var, səmimiyyət var: “Sabir bu kitaba ruhundan keçən taleyin yaddaşını köçürüb, ona görə də bu kitab həm tarix dir, həm də tarix haqda sözdür. ...Vicdanlı tarix yazmaq üçün ”Ömür kitabı”nı oxumaq gərəkdir.” * * * C.Yusiflinin kitablarını oxuyanda mənə elə gəlir ki, o, əslin- də tədqiq etdiyi predmeti o məqsədlə seçir ki, ondakı dəyərlərə istinadən dəyərsizliyə daha açıq meydan oxuya bilsin. O, yaxşını üzə çıxarmağı meyar edərkən ədəbi prosesdəki naqis meyllərin antitezasını yaratmış olur. Hələ bundan öncə çap olunmuş “Azərbaycan poeziyasında Əli Kərim mərhələsi” kitabında oxucu sözü gedən şairlə yanaşı, bütöv bir adlar sırası ilə üz-üzə durur: Füzuli, M.Müşfiq, S.Vurgun, R.Rza, N.Hik- mət, V.Mayakovski və.b. Yox, bu incələmələr Ə.Kərimi yalnız öz dövrü ədəbi mühiti içində öyrənmək, yaxud onlar arasındakı anoloji yanaşmaları üzə çıxarmaqdan ötrü edilmir. Müəllif bu şairləri də kitabın qəhrəmanlarına çevirir. Onların ədəbiyya- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|