Microsoft Word yerqurulushunun elmi esaslari doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
149 sovxozlar mövcud olduğu dövrdən saxlanılmış doqquz növ vergi və ödənclər verirdilər. Bu səbəbdən əksər hallarda kənd təsərrüfatı məh- sulları istehsalı ziyanla başa gəlirdi. Nəticədə bir sıra kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının azalması müşahidə olunmuş, kənd əhalisi arasında işsizlik yüksəlmişdi. 22 mart 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Aqrar bölmədə islahatın sürətləndirilməsinə dair bəzi tədbirlər” adlı fərmanı verildi. Bu fərman qəbul edildikdən sonra mövcud problemlərin elmi təhlili aparılmış və islahatın ikinci mərhələsini təmin etmək üçün proqram hazırlanmışdır. Bu proqram aqrar bölmə üçün planlaşdırılmış maliyyə və kreditin müdafiəsinə, bank fəaliyyətinə, vergilərə və daxili bazar qiymətlərinə dair tədbirlərdən ibarət olmuşdur. Bu fərmandan sonra Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarını 5 il müddətinə, torpaq vergisi istisna olmaqla, bütün vergilərdən azad etdi və bu vergilər üzrə keçmiş borclarını ləğv etdi. Aqrar sektorun, xüsusilə fermer təsərrüfatlarının inkişafını təmin etmək üçün buraya əlavə kredit resursları yönəldildi. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına neft məhsullarının güzəştli satışı təşkil olundu. Aqrar islahatların gələcəkdə dərinləşməsinin əsas istiqamə- tini müəyyən etmək, sahibkarlığın inkişafı və onların iqtisadi maraqlarının müdafiəsi mexanizminin formalaşması məqsədilə “1999-2000 –ci illərdə Azərbaycan Respublikasının kənd təsərrüfatında aqrar islahatların dərinləşməsinə və sahibkarlığın inkişafına kömək göstərmək haqqında Dövlət proqramı” qəbul edildi. Proqram ölkədə aqrar islahatların dərin- ləşməsi üçün dövlət himayəçiliyinin aşağıdakı əsas istiqamətlərini nəzərdə tuturdu: aqrar bölmədə əmlakın özəlləşdirilməsini başa çatdırmaq; torpaq islahatını yekunlaşdırmaq; meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində islahatı sürətləndirmək; aqrar bölmədə sahibkarlığın inkişafına dövlət yardımı; aqrar sahədə idarəetmə sisteminin islahatı; kəndin sosial inkişafı; aqrar bölmənin elmi, normativ-hüquqi təminatı və kadr hazırlığı; aqrar sahənin məlumat təminatı. Respublikada bütünlüklə torpaq münasibətlərini, həmçinin onunla bağlı olan mülkiyyət münasibətlərini tənzimləyən yeni Torpaq Kodeksi qəbul olundu. Azərbaycan Respublikasının yeni Torpaq Kodeksi torpaq sahələri ilə mülki qanunçuluğun mümkün saydığı hər cür əqdlərin həyata keçirilməsinə icazə verir. Buraya alqı-satqı, bağışlama, dəyişmə, girov, 150 icarə, irsi ötürmə daxildir. Bu hüquqi rejim kənd təsərrüfatı müəssisələ- rinin yeni təşkilati formalara çevrilməsi zamanı əldə edilən torpaq paylarına da şamil edilir. Azərbaycan Respublikasının Torpaq Kodeksi konsepsiyası onu nəzərə alır ki, torpaq kənd təsərrüfatında əsas istehsal vasitəsi olmaqla yanaşı, həmçinin mülkiyyət obyektidir. Eyni zamanda Kodeksdə qeyd edilir ki, bu mülkiyyət dövriyyəyə daxil edilir və daşınmaz əmlakın xüsusi növüdür. Daşınmaz əmlakın digər növlərindən fərqli olaraq xüsusi mülkiyyətçilər tərəfindən torpaq sahələri alınan zaman onun miqdarına (sahəsinə) məhdudiyyətlər qoyulur. Daşınmaz əmlakın digər növləri üçün bu məhdudiyyət nəzərdə tutulmayıb. Xaricilər, vətəndaşlığı olmayan şəxslər, xarici hüquqi şəxslər, beynəl- xalq birliklər və təşkilatlar, həmçinin xarici dövlətlər Azərbaycan Respublikası qanunçuluğunda nəzərdə tutulmuş qaydada dövlət müəssisələrini özəlləşdirmək hüququna malikdirlər. Bu hüquqi və fiziki şəxslər torpaq sahələrini yalnız icarə hüququ əsasında əldə edə bilərlər. “Özəlləşdirilən dövlət müəssisə və obyektlərinin yerləşdiyi torpaq sahələrinin satışı qaydaları haqqında” Əsasnamədə göstərilir ki, vətəndaşlığı olmayan xarici fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən dövlət müəssisə və obyektləri özəlləşdirilən zaman onların yerləşdiyi torpaq sahələri dövlətin və yaxud müvafiq bələdiyyələrin mülkiyyətində qalır, qanunda göstərilmiş qaydada həmin şəxslərə almaq hüququ olmadan icarəyə verilir. Kənd təsərrüfatında torpaqların gələcək mülkiyyətçilərindən peşəkar hazırlıqların olması tələb olunur, hansı ki, digər daşınmaz əmlak üzrə əqdlər zamanı bu tələb olunmur. Azərbaycan Respublikasının “Kəndli (fermer) təsərrüfatı haqqında” Qanununun 4-cü maddəsində göstərilir ki, kəndli təsərrüfatı yaratmaq üçün torpaq sahəsinin alınmasında üstünlük hüququ ilk növbədə bu ərazidə daim yaşayan, kənd təsərrüfatı işlərində peşəkarlığa və üç ildən artıq təcrübəyə malik olan vətəndaşlara verilir. Digər mülki-hüquqi əqdlərdən fərqli olaraq burada kənd təsərrüfatı torpaqlarının onların təyinatlarına uyğun istifadə olunmasının mütləq tələbi mövcuddur. Bazar torpaq münasibətlərinin tənzimlənməsində dövlətin rolu kifa- yət qədər yüksək olaraq qalır. Ona görə ki, dövlət torpaqların səmərəli istifadəsində maraqlıdır. Bu səbəbdən kənd təsərrüfatı torpaqlarının istifadəsinin səmərəliliyi dövlət tərəfindən daima nəzarət altında saxlanılmalıdır. Torpaqlardan səmərəli istifadə qaydalarının pozulması 151 mülkiyyətçinin, sahibkarın, istifadəçinin yaxud icarəçinin əlindən torpaq sahəsinin alınması üçün əsas ola bilər. Torpaq üzərində xüsusi mülkiyyət hüququnun yaranması və torpaq mülkiyyətinin müxtəlif formalarının mövcudluğu, həmçinin torpaq üzərində müxtəlif əqdlərin aparılmasının mümkünlüyü torpaq münasibət- lərinin dəyişdirilməsinin başlanğıcını qoydu və respublikada torpaq bazarının yaranmasına səbəb oldu. 7 may 1999-cu il tarixdə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının “Torpaq bazarı haqqında” qanununda torpaq-bazar münasibətlərinin bütün aspektləri-torpaq bazarı haqqında qanunçuluğun məqsəd və məzmunu, torpaq bazarının təşkili və tənzimlənməsi, torpaq bazarında yaranan hüquqi əqdlərin rəsmiləşdirilməsi, qanunçuluğun pozulmasına görə məsuliyyət, münasibətlərin həlli və s. suallar öz əksini tapmışdır. Hüquqi şəxslər və Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları qanuna görə torpaq bazarında mülkiyyətçilər, istifadəçilər, icarədarlar, girovqo- yanlar, girovsaxlayanlar, həmçinin alqı-satqı və digər əqdlərin iştirakçıları kimi çıxış edə bilərlər. Yeni ictimai münasibətlər şəraitində təşkil olunmuş torpaq bazarı torpaq ehtiyatlarının daha səmərəli istifadə edən subyektlərin əlinə keçməsinə şərait yaradır. Torpaq bazarını təşkil etməklə ölkə iqtisadiyyatı yalnız torpağın satışından, torpaq vergisindən və digər torpaqla bağlı əməliyyatlardan vəsait əldə etmir, hər şeydən əvvəl o, torpağın əsl sahibinin tapılmasına şərait yaradır. Xaricilər, vətəndaşlığı olmayan şəxslər, xarici hüquqi şəxslər, bey- nəlxalq birliklər, təşkilatlar və xarici dövlətlər öz səlahiyyətləri çərçivəsində qanunla müəyyən edilmiş qaydada, torpaq bazarında tor- pağın xüsusi mülkiyyətə alınması əqdləri istisna olmaqla digər əqdlərdə iştirak edə bilərlər. İcra hakimiyyəti və bələdiyyələrin müvafiq orqanları qanunçuluqla onlara verilmiş hüquqlar çərçivəsində torpaq bazarında iştirak edirlər. Ölkənin yeni torpaq siyasətinin ilkin nəticələri göstərir ki, Azərbaycanda normal fəaliyyət göstərən torpaq bazarı təşkil etməklə ölkə iqtisadiyyatının sabit və davamlı inkişafına nail olunmuş, həmçinin kənd təsərrüfatı istehsalına investisiya qoyuluşu güclənmişdir. Respublikada hər yerdə torpaq sahələrinin alqı-satqısı üzrə əməliyyatlar həyata keçirilir. Bu proses şəhərlərdə və digər yaşayış məntəqələrində daha intensiv, aqrar sahədə isə zəif həyata keçirilir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|