~ 168 ~
lardan kitabın tarixiliyini və elmiliyini saxlamaqdan ötrü yeri
gəldikcə istifadə edilib. Kitaba marağın daha da artması və
oxucunu yormamaq məqsədilə xalqımızın şifahi xalq ədəbiy-
yatının poetik nümunəsi olan “Atalar sözü”nün duzlu-sözlü
ifadələrindən yeri gəldikcə işlədilməsi məqsədə uyğun sayılıb.
Bildirim ki, məktəbin yarandığı 1922-ci ildən 1950-ci ilə
kimi nə məktəbdə, nə də rayon Təhsil Şöbəsində arxiv sənəd-
ləri saxlanılmır. Rayon arxivində də həmin illərə dair sənəd
yoxdur. Ona görə də 1922-1950-ci illərə dair məktəbin tarixi
yuxarıda qeyd etdiyim kimi qəzet və jurnal məqalələri, eləcə
də vətəndaşlardan sorğu nəticəsində toplanan məlumatlar
əsasında qələmə alınmışdır.
Oxucuların bir daha nəzərinə çatdırım ki, mən bu kita-
bımda tarixi olduğu kimi, yəni təhrif olunmadan yazmağı
qərara aldım. Belə ki, Şabran (keçmiş Dəvəçi) şəhər
M.Nəzirov adına məktəb Pirəbədil (2014-cü il), Kilvar (2014-
cü il) 5-illik məktəbindən sonra rayonda açılmış üçüncü (1922-
ci il) 5-illik məktəbdir. Ancaq onu da qeyd edim ki, rayonu-
muzda olmasa da, Şabran (keçmiş Dəvəçibazarda, Dəvəçi
qəsəbəsində, Dəvəçi şəhərində) şəhərində bu məktəb
həqiqətən təhsilin beşiyi hesab olunmalıdır.
Məktəbin köhnə binası 1937-ci ildə,
keçmiş Kommunist,
indiki Heydər Əliyev prospekti tərəfdəki 3 əlavə sinif otağı isə
1974-1982-ci illərdə (2009-cu ildə təzə məktəbin binası inşa
olunarkən həmin otaqlar şəhərin interyerinə xələl gətirdiyinə
görə sökülmüşdür.) tikilib istifadəyə verilmişdir.
Regionların sosial-iqtisadi inkişafı layihəsi çərçivəsində
2009-cu ildə məktəb üçün 520 nəfər şagird yeri olan 27
sinif otağından ibarət yeni məktəb binası tikilmişdir. Mək-
təbin yeni binasında respublika Təhsil Nazirliyinin hesa-
bına 1 kimya, 1 fizika, 2 informatika və başqa fənn kabi-
netləri quraşdırılmışdır.
Son illərdə məktəbin maddi-texniki bazasının möhkəm-
~ 169 ~
lənməsində də xeyli işlər görülmüşdür.
Azəbaycan xalqı özünün məşhur bir atalar sözünü yaradıb:
“Gün var keçib gedər, gün var yadda qalar”. 95 yaşlı indiki
Şabran (keçmiş Dəvəçi) şəhər M.Nəzirov adına 4 saylı tam
orta məktəbin yola saldığı ötən günlər və illər öz tarixi
əhəmiyyətinə görə çox yaddaqalandır.
Araşdırmalarımıza görə indiki Şabran (keçmiş Dəvəçi)
şəhər M.Nəzirov adına 4 saylı tam orta məktəb keçən 95 il
ərzindəki pedaqoji fəaliyyətində 5 tarixi dövr yola salıb.
1922-ci ildən 31.08.1934-ci ilədək ibtidai məktəb
dövrü;
01.09.1934-cü ildən 31.08.1937-ci ilədək yeddillik
məktəb dövrü;
01.09.1937-ci ildən 31.08.1960-cı ilədək - orta məktəb
dövrü;
01.09.1960-cı ildən 31.08.1992-ci ilədək səkkizillik və
ya əsas (natamam orta) məktəb dövrü;
01.09.1992-ci ildən hal-hazıra kimi orta və ya tam
orta məktəb dövrü;
Məktəbin keçdiyi 95 illik tarixi yol (yarandığı vaxtdan bu
günədək) uzun illərin araşdırmaları əsas götürülməklə, topladı-
ğımız yazılı və şifahı materiallar əvvəlcə xronoloji ardıcıllıqla
ipə-sapa düzüldü. Oxucuların kitabdan istifadəsini asanlaş-
dırmaq məqsədilə məktəbin 95 illik tarixi dövrünü aşağıda
göstərilən 8 mərhələyə böldük:
1922-1950-ci illər
1951-1959-cə illər
1960-1970-ci illər
1971- 1980-cı illər
1981-1990- cı illər
1991-2000-ci illər
2001-2010-cu illər
2011-2016-cı illər
~ 170 ~
1922-1950-ci illər
1914-cü ilin sentyabr ayının 1-də Azərbaycanın ən
dibər guşəsi olan Dəvəçinin Pirəbədil və Kilvar kənd-
lərində 5-illik dünyəvi təhsil verən məktəblərin açılması bu
bölgənin tarixində görünməmiş bir hadisə oldu.
Lakin belə bir məktəbin Dəvəçibazarda da açılmasına
ciddi ehtiyac vardı.
1920-ci iliin aprel ayının 28-də Azərbaycanda sovet
hakimiyyəti quruldu. Bu tarixi hadisə Azərbaycanda məktəb
sistemində də bir sıra dəyişilik edilməsini zəruri hesab etdi.
1920-ci il may ayının 15-də Azərbaycan Xalq Maarif
Komissarlığı tərəfindən vicdan azadlığı haqqında dekret
verildi. Bu dekretə əsaslanaraq din məktəbdən ayrıldı. Artıq
dövlət proqramı əsasında ölkədə savadsızlığın ləğv edilməsinə
start verildi. Bu məqsədlə xüsusi kurslar təşkil edildi.
1922-ci idə Dəvəçibazarda – yəni indiki Şabran (keç-
miş Dəvəçi) şəhərində ikinci dərəcəli 5-illik dünyəvi təhsil
verən məktəb açılıb fəaliyyətə başladı.
1923-cü ildə Azərbaycan Xalq Komissarlar Soveti
yanında savadsızlıqla mübarizə aparmaq məqsədilə xüsusi
komitə təsis edildi. Bakıda və digər iri şəhərlərdə əvvəlki
illərdə fəaliyyət göstərən birdərəcəli 5- illik və ikidərəcəli
dördillik məktəblər orta məktəblərə çevrildilər.
Azərbaycan hökümətinin 28 iyul 1928-ci il tarixli
qərarı ilə respublikamızda əlifba islahatı (latın qrafikalı
Azərbaycan əlifbasına keçid) başa çatdı. 01 yanvar 1929-cu
ildən yeni əlifbaya keçid rəsmən elan olundu.
1929-cu ildə Azərbaycanda əlifba islahatı keçirildi.
Əlifba kökündən dəyişdirildi. Ərəb qrafikasından latın
qrafikasına keçildi. Bu dövrdə rayonda müəllim kadrlarına
tələbat daha da artdı. Latın əlifbası ilə yaxşı oxumağı və
yazmağı bacaran adamlardan müəllim kimi istifadə olunmağa
