Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

NEFT-QAZ YATAQLARININ İŞLƏNMƏSİNİN GEOFİZİKİ VERİLƏNLƏRİ ƏSASINDA 
GEOLOJİ MODELLƏŞDİRİLMƏSİ 
 
Babayeva E.N.
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 
E-mail: 
[e-mail]
 
 
Geoloji və geofiziki məlumatların inteqrasiyası geoloji kəşfiyyat prosesinin ayrılmaz hissəsidir və 
perspektivli zonaların müəyyənləşdirilməsi üçün bir texnologiyadır. Geoloji kəşfiyyatın optimallaşdırılması 
və səmərəliliyinin artırılması metodu kimi inteqrasiyaya maraq, öyrəndiyimiz obyektin struktur 
xüsusiyyətləri barədə məlumatın həcmi ilə tərs mütənasibdir. 

---

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
407 
Geoloji modelləşdirmə bir cismin geoloji quruluşunu, həndəsəsini, stratiqrafiyasını, su anbar 
təbəqələrinin litoloji və fasiyəvi xüsusiyyətlərini, effektiv qalınlıqları və rezervuar xüsusiyyətlərindəki 
dəyişikliklər – məsamə və keçiricilik, ayrı-ayrı təbəqələrin qaz və neftlə doyması, hidrogeoloji 
xüsusiyyətləri, neft və qaz ehtiyyatlarının dəyərini anlamaq üçün həyata keçirilir. Son 10 ildə 3 ölçülü (3D) 
modelləşdirmə neft və qaz şirkətlərində istehsal prosesinin ayrılmaz bir hissəsinə çevrilmişdir. 3D 
modelləşdirmə aşağıdakı mərhələlərdə aparılır: 
1. Lazımı məlumatların toplanması, təhlili, hazırlanması və məlumatların yüklənməsi; 
2. Struktur modelləşdirmə;
3. Bir şəbəkənin yaradılması (3D şəbəkə), quyu məlumatlarının şəbəkədə ötürülməsi; 
4. Litoloji modelləşdirmə;
5. Petrofiziki modelləşdirmə; 
6. Karbohidrogen ehtiyyatlarının hesablanması.
3D geoloji modellər aşağıdakılar üçün qurulur və inkişaf etdirilir: Yataqların ilkin geoloji 
ehtiyyatlarının hesablanması; Neft bərpa faktorunun texniki-iqtisadi əsaslandırılması (texniki-iqtisadi 
əsaslandırma) və bərpa olunan neft ehtiyyatlarının hesablanması; İnkişaf və əlavələrin texnoloji sxeminin 
tərtib edilməsi; Sınaq əməliyyatı layihələrinin hazırlanması; Pilot üçün texnoloji sxem tərtib etmək; İnkişaf 
təhlili. 
Sahələrin struktur geoloji modelləri hazırda karbohidrogen ehtiyyatlarının hesablanması, quyular və 
bu sahədəki mayelərin hərəkətinin modelləşdirilməsi üçün əsas şərtdir (hidrodinamik model). Hidrodinamik 
modellər yataqların işlənməsi və karbohidrogen amillərin əsaslandırılması üçün vacibdir. Karbohidrogen 
potensialının qiymətləndirilməsi və regional geoloji modellərin yaradılması əsas perspektivli sahələrin və 
kəşfiyyat işlərinin seçilməsində əsas rol oynayır.
Müasir geoloji modelləşdirmə metodları modeldə çatışmazlığın səbəb olduğu qeyri-müəyyənlikləri və 
süxurun quruluş və xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirir. Qeyri-müyyənlikləri qiymətləndirərkən geoloji 
modellərdə geostatik metodlardan istifadə olunur. Müəyyən olan hansısa bir neft və qaz yatağının geoloji 
quruluşunun xüsusiyyətləri hər hansı bir paylanmanın təbiəti ilə müəyyən edilir. Geoloji modellərin 
adekvatlıq dərəcəsi ilk növbədə, emprik məlumatların həcmi və dəqiqliyi, alqoritm metodları ilə müəyyən 
edilir.Hazırda əksər neft və qaz şirkətləri geoloji modellərin saxlanılması və yenilənməsi prinsiplərini tətbiq 
edir. İnkişafın davamlı izlənməsi üçün rəqamsal geoloji model müəyyən bir zamanda qalıcı olmalıdır. 
Geoloji modelin qiymətləndirilməsi sahənin müxtəlif yerlərində quyu qazılan zaman tətbiq edilmiş QGT 
kompleksinin məlumatlarının interpretasiyasından alınan nəticələr vasitəsilə qiymətləndirilir və alınmış 
xətalar modeldə nəzərə alınır. 
Nəticələr