Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Medya ve Tüketim Sosyolojisi
, Ayraç Kitap, Ankara 2010, s.292 36 dört saatlik zaman dilimiyle sınırlandırmaktır. Ancak, piyasa ve ağır iş koşulları, boş zamanı oluşturmaya izin vermez bir durumdadır. Boş zaman olsa da bu gündelik yaşamda tüketime ayrılan ve gündelik telâştan ayrı, ama gündeliğe dâhil olan bir sistem yaratmıştır. Nitekim Lefebvre, “boş zaman kazanmak için çalışırız ve boş zamanın tek bir anlamı vardır: İşten, yani cehennemi döngüden uzaklaşma”dır. 77 Çalışarak kazanılmış zaman olan boş zamanda modern insan, üretilen metalara ya da popüler kültürün eğlencesine yönelir. Bu bir kaçıştır, fakat yine de insan, sistemin, yani gündelik kısır döngünün içindedir. Çünkü ‘kasa her zaman kazanır’ mantığıyla, üretilenlerin tüketilmesi için tüketicilere zaman verilmelidir, boş zaman bunun için vardır. Batının (Avrupa’nın) tarihinde önemi tartışılmaz olan Aydınlanma ve modernitenin oluşturduğu toplum ve insan modeli bütün iyimser alt yapısına, akıl ve bilim gibi iki dünyevî özelliğine karşın, hayal kırıklıklarına yol açan bir serüvendir. Tâbiiki Batı bu serüvene tek başına çıkmamıştır. Kendisiyle beraber bütün dünya insanlarını ve toplumlarını da sürüklemiştir, gönüllü olmayanları bile. Sonuçta; modernitenin hedeflediği insan ve toplum sıkıntılarla doludur. Modern insan ve toplum: bireysel açıdan psikolojik anlamda yorgun, siyasal anlamda kararsız( ya da umutsuz) ve ekonomik anlamda asgarî düzeyde kalan bir insandır; toplum açısından, teknikleşmiş ve uzmanlaşmış, ama duygusuz, üretilen malların çokluğuna karşın yoksulluğun çok olduğu, işsizliğin yüksek olduğu, hukukî açıdan vatandaşların gücü oranında adalet sağlayan, eşitliksiz ve değersiz bir toplum yaratmıştır. Rönesans ve Reform hareketlerinin devamında 16. ve 17. yüzyıllarda ortaya çıkan modern akıl ve bilim, doğaya ve insana bakışta yeni fikirler doğurmuş, takip eden süreçte Simmel’in deyişiyle, “18. yüzyıl insanları, devlette ve dinde, ahlâkta ve ekonomide tarihsel olarak gelişmiş bütün bağlardan kurtulma çağrısında bulunmuştur: Kökeninde iyi ve bütün insanlarda ortak olan insan doğası, dizginsizce gelişsin diye. 19. yüzyılsa, daha çok özgürlüğün yanı sıra, insanın ve işinin uzmanlaştırmasını gerektirmiştir: Bu uzmanlaşma, her bireyi diğerleriyle karşılaştırılamaz hale getirip 77 Lefebvre’den Akt. Köse, s. 294. 37 vazgeçilmez kılacak, ama aynı zamanda onun başkalarının etkinliklerine daha bağımlı olmasına neden olacaktır.” 78 Nihaî olarak; Modern toplumun asıl portresi yirminci yüzyılda apaçık bir şekilde sergilenmeye başlanır. İki dünya savaşı ve savaşlar arasında yaşanan ekonomik krizler modern toplumu soluksuz bırakır. Bir yandan kapitalizm, diğer yandan faşizm ve sosyalist deneyim bu yüzyılın sayfalarına acı ve umutsuzluk eklemiştir. Kapitalist dünya fabrikasyon üretimde hızlanmış ve enerji kaynaklarını elde etmeye başlamış; faşizmin ayak sesleri tüm Avrupa’yı sarsarak milyonlarca insanın ölmesine ve sakat kalmasına yol açmış; sosyalist Rusya, Stalin egemenliğinde rayından çıkarak açlık, yoksulluk ve şiddet getiren bir deneyime dönüşmüştür. İkinci Dünya Savaşının sonunda dünya, iki kutuplu (liberal-kapitalist, sosyalist blok) bir çatışma-soğuk savaş- havasıyla dönmeye devam etmiştir. Bu yüzyılın ilk yarısı, modern toplum ve insan sorunsalını daha tartışmalı hale getirmiştir. Bu dönemde barbarlığın, çağdaş, teknik silâhlarla donanmış, bürokratik bir oyunu olarak sergilendiğini söyleyebiliriz. Nitekim; bu sürece ‘bunalım çağı’ denilirken, aslında, çağın aklını yitirmiş olmasından ya da artık araçsal akılcılığın sonucundan dolayı ortaya çıkan bir ‘uygar barbarlık’ anlatılır. 78 Simmel, s. 85. |