Moliyaviy tahlil

5-jadval 
Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga oluvchi schyotlar 
(9000)ning bog’lanishi
35
 
№ 
Xo’jalik muomalalarining mazmuni 
Schyotlarning bog’lanishi
Debet
Kredet
1 
Junatilgan mahsulotlar, tovarlar, bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan 
xizmatlar uchun haridorlarga taqdim etilgan hisob-kitob 
xujjatlaridagi so’mmaga 
4010, 4020 
9010, 9020, 
9030 
2 
Mahsulotlar, tovarlar, bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlarni 
naqd pulga sotish 
5010, 5020 
9010, 9020, 
9030 
3 
Korxona xodimiga mahsulotlar, tovarlar, ishlar va xizmatlar 
(jumladan maxsus kiyimlar) sotildi 
4790 
9010, 9020, 
9030 
4 
Dividentlar mahsulotlar, tovarlar, bajarilgan ishlar va xizmatlar 
6610 
9010, 9020, 
34
O’zbekiston Respublikasining “Soliq Kodekisi” O’zRning 25.12.2007 yil O’zRQ-136-son 
Qonuni bilan tasdiqlangan 01.01.2008 yildan etiboran amalga kiritilgan. 
35
№21-BHMS “Xo’jalik yurituvchi subektlarning moliya xo’jalik faoliyati buxgalteriya hisobi 
schyotlar rejasi va uni qo’llash bo’yicha Yo’riqnoma” ma’lumotlari asosida tuzilgan. 

---

32 
bilan to’langandi 
9030 
5 
Vositachilik operatsiyalari bo’yicha komission mukofotlar 
so’mmasi
4010 
9010 
6 
Mahsulotlar, tovarlar, ishlar va xizmatlar shuba va qaram xo’jalik 
jamiyatlariga sotilsa 
4120 
9010, 9020, 
9030 
7 
Kechiktirilgan daromadlar so’mmasi ularga talluqli bo’lgan 
hisobot davri kelganda sotish hajmiga kiritilishi 
6230 
9010, 9020, 
9030 
8 
Sotilgan tovarlarning qiymati 
9040 
4010 
9 
Sotishdan va narxdan chegirmalar berish 
9050 
4010 
10 
Hisobot davri oxirida 9040-“sotilgan tovarlarning qaytishi” 
schyotining yopilishi
9010, 9020 
9040 
11 
Hisobot davri oxirida 9050-“xaridorlar va buyurtmachilarga 
berilgan chegirmalar” schyotini yopilishi 
9010, 9020, 
9030 
9050 
12 
Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga oluvchi 
schyotlarning yopilishi 
9010, 9020, 
9030 
9910 
“GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJda mahsulot yitkazib berish 
rejasining bajarilishini tezkor hisobga olish, axborit to’plash va junatish 
jarayonlarini boshqarish, turli istemolchilarga yil davomida maxsulot sotish uchun 
juda zarurdir. U xaridorlar va sotilayotgan mahsulot namenklaturasi bo’yicha 
tuziladigan, tayyor maxsulot jo’natish va sotish qaydnomalari bo’yicha yuritiladi. 
Agar mahsulot uning qiymati tyo’langunga qadar qaytarilsa, hisobda 
quydagi yozuvlar qayd etiladi.
36
-
Sotuv narxlari miqdoriga: 
-
9040 “sotilgan mahsulotlarning qaytarilishi” schyotining debeti; 
-
4010-“Xaridor 
va 
buyurtmachilardan 
olinadigan 
schyot 
(to’lov)lar”schyotining krediti 
-
Maxsulot (ish, xizmarlar0 ning haqiqiy tannarxi miqdoriga: 
-
2810-“Tayyor mahsulot” schyoti debeti; 
-
9110-“Sotilgan mahsulot (ish , xizmat)larning tannarxi” schyotining kredeti; 
-
Foyda yoki zarar so’mmalariningb hajmi esa 9910-“yakuniy moliyaviy 
natijalar” schyotida aniqlanadi
37
9010-“Tayyor 
mahsulotlarni 
sotishdan olingan daromadlar”schyoti 
debitlanadi; 
9910-“Yakuniy moliyaviy natija”schyoti krediti; 
9910-“Yakuniy moliyaviy natija”schyoti debiti; 
36
A.S. Sotivoldiev, Yu.M. Itkin. “Zamonaviy buxgalteriya hisobi: o’quv qo’llanma”-T: 
O’zbekiston buxgalterlar va auditorlar Milliy Assotsatsiyasi, 2002 1 tom. B-169. 
37
I. Ochilov, D. Azlarov, A.Avlaqulov, “moliyaviy hisob-2”o’quv qo’llanma-TMI. T-2004y. 
177-b. 

---

33 
9040-“Sotilgan tovarlarning qaytishi” schyotining kredeti; 
9110-“Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi”schyoting kreditidan; 
9910-“Yakuniy moliyaviy natija”schyoti debitiga o’tkaziladi. 
-
Haqiqiy tannarx miqdoriga: 
2810-“Tayyor mahsulot” schyoti debeti, 2010-“Asosiy ishlab chiqarish” 
schyotining debitga 2810-“Tayyor mahsulot” schyotining kreditidan o’tkaziladi. 
Agar mahsulot haqi hridor tomonidan to’langan bo’lsa, bu holda sanab o’tilgan 
buxgalteriya yozuvlaridan tashqari kelib tushgan pul mablag’lari so’mmasiga 
quydagi buxgalteriya o’tkazmasi amalga oshiriladi: 
6310- “Haridor va buyurtmachilardan olingan bo’naklar” schyotining debeti va 
4010-“ Haridor va buyurtmachilardan olingan to’lovlar” schyotining kredeti va 
qolgan so’mma 5010, 5110 yoki5210 schyotlarining debitida va 4010-“ Haridor 
va buyurtmachilardan olingan to’lovlar” schyotining kredetiga qayd qilinadi
38
. 
“GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJda mahsulot (ish, xizmat) larning 
sotilishining moliyaviy natijasi 9910-“yakuniy moliyaviy natijalar” schyotining 
krediti va debiti jamlanmalarini taqqoslash yo’li bilan aniqlanadi. Agar 9910-
schyotining kredit tomonidagi jamlanmasi debet tomonidagi jamlamasiga 
qaraganda yuqriroq bo’lsa, bu holda subekt foyda olgan hisoblanadi va oyning 
jamlama schyotida to’laligicha hisoblab chiqariladi hamda bu holda malumotlar 
15-jurnal-orderda qayd qilinadi. 
Mahsulot sotish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko’rsatishga doir daromadlar 
soliqqa tortish obekti hisoblanadi
39
. 
Soliqqa tortiladigan daromadlarga quydagilar kiradi: 
-
O’zi ishlab chiqargan yoki chetdan harid qilingan mahsulotni sotishdan 
olingan daromadlar; 
-
Istemol qiymatini qo’yish, shuningdek yangi qiymat bilan bog’liq ishlar 
bajarish va xizmatlar ko’rsatish hajmi; 
38
A.S. Sotivoldiev, Yu.M. Itkin. “Zamonaviy buxgalteriya hisobi: o’quv qo’llanma”-T.: 
O’zbekiston buxgalterlar va auditorlar Milliy Assotsatsiyasi, 2002. 1- tom. -152 B 
39
I. Ochilov, D. Azlarov, A.Avlaqulov, “Moliyaviy hisob-2”o’quv qo’llanma-TMI. 
T.:Nashriyoti 2004y. -174 b. 

---

34 
-
O’z istemoli uchun subekt ichida sotilgan tovarlar va ko’rsatilgan 
xizmatlarga doir xarajatlar, ularning xarajatlari mahsulot (ish, xizmat)larning 
tannarxiga kiritilmaydi, shu jumladan o’z xodimlariga tovarlar sotish va xizmatlar 
ko’rsatishga doir hamda boshqa tovarlarni sotishga doir so’mmalar; 
-
Bevosita pu to’lovisiz, boshqa tovarlarga ayriboshlash uchun junatilgan 
tovarlarga doir so’mmalar; 
-
Tovarlarni boshqa subektlar yoki jismoniy shaxslarga tekinga yoki qisman 
haq to’lash evaziga berishga doir so’mmalar; 
-
O’zbekiston Respublikasi hududida chetdan keltirilgan tovarlar (ishlar, 
xizmatlar) ni chet el valyutasida sotishga doir so’mmalar; 
-
Subektlar o’z haridorlariga tovarlar (ish , xizmatlar) sotishda moliyaviy 
yordam shaklida oladigan yoki daromadni oshirishga yunaltiriladigan pul 
mablag’larining so’mmasi.