Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üçüncü qrupa mənzil toxunulmazlığına təminat verən hüquqi vasitələr aiddir. Konstitusiyanın 33-cü maddəsində hər kəsin mənzil
- —....... ...... = 40 — ■- =
edilmiş insan vo vətəndaş hüquq və azadlıqlarına riayət olunmasını tə'min etməlidirlər. (CPM, m. 12). Təcrübə göstərir ki, cinayət məsuliyyətinə cəlb olunan və ittiham olanım şəxs kimi məhkəmə qarşısında duran insanlar onların əsas hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün əlavə vasitələrin olmasında çox ehtiyac duyurlar. Bu vasitələr həm adi qanunlarda, həm də Konstitusiya səviyyəsində əks olunmuşdur. Onları üç qrupa bölmək olar. Birinci qrupa insan və vətəndaşın şəxsi toxunulınazlığına təminat verən hüquqi vasitələr aiddir. Təbiidir ki, bu qrupun vasitələri arasında ən yüksək dəyərin - insan həyatının hüquqi müdafiəsi üçün nəzərdə tutulmuş vasitələr xüsusi yer tutur. Konstitusiyanın 27-ci maddəsinə görə, «Hər kəsin yaşamaq hüququ vardır». Konstitusiyanın bu maddəsini rəhbər tutaraq və humanistlik prinsiplərinə əsaslanaraq Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi müstəsna cəza tədbiri kimi ölüm cəzasını ləğv etmişdir. Konstitusiya və digər qanunlar insanın sağlamlığına zərər gətirən, onun şərəf və ləyaqətini alçaldan hər bir hərəkəti qadağan edir. Konstitusiyanın 46-cı maddəsində dəqiq deyilir ki, heç bir hal şəxsiyyətin ləyaqətinin alçaldılmasına əsas verə bilməz. Həmin maddədə işgəncə və əzab vermək, özünün razılığı olmadan kiminsə üzərində tibbi, elmi və başqa təcrübələrin aparılması qəti qadağan edilir. Göstərilən prinsiplər hüquq mühafizə fəaliyyətində şərtsiz yerinə yetirilməlidir. Bu o deməkdir ki, qanunda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin həyatına, fiziki və mənəvi sağlamlığına, mülkiyyətinə, mənzilinə qəsd etmək, ona qarşı zor işlətmək və s. təhlükə yaradan hərəkətlər etmək olmaz. Ədalət mühakiməsi həyata keçirilərkən qanunu pozmaqla əldə edilmiş sübutlardan istifadə oluna bilməz və onlar konkret iş üzrə hökmün və ya başqa qərarın çıxarılmasına əsas olmamalıdır. Konstitusiyaya zidd hərəkətlərə yol verən vəzifəli şəxslər üçün qanun cinayət məsuliyyətini nəzərdə tutur.
Belo ki, mohkomonin qoran olmadan vo ya tutulma, yaxud hobso alma hallarından başqa hor hansı bir şoxsin axtarışı vo şoxsi müayinosi, onun toxunulmazlığı hüququnu pozan digor prosessual horokotlor bu şoxsin vo ya onun qanuni nümayondosinin iradəsi olehino aparıla bilmoz. Cinayət təqibi gedişimlə iişağıdakılar qadağandır: işgəncələr vermək, fiziki və psixi zorakılıqdan, o cümlədən tibbi preparatlardan istifadə etmək, aclığa, hipnoza mə'ruz qoymaq, tibbi yardımdan məhrum etmək, digər qəddar, qeyri- insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və cəzalar tətbiq etmək; uzun sürən və ya kəskin fiziki iztirabla, yaxud səhhətin müvəqqəti pozulması ilə müşaiət olunan eksperimentlərdə və ya digər prosessual hərəkətlərdə iştiraka cəlb etmək, habelə buna bənzər hər hansı digər sınaqlar keçirmək; zərər çəkmiş, şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxslərdən, habelə cinayət prosesində iştirak edən digər şəxslərdən zorakılıq, hədə-qorxu, aldatma yolu ilə və onların hüquqlarını pozan sair qanunsuz hərəkətlər tətbiq etməklə ifadə almaq. (CPM, m. 15). Şəxsi toxunulmazlıq həm də qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada tutulma, həbsəalma və ya azadlıqdan məhrumetmə deməkdir. Bu qayda insanın azadlıqdan məhrum olunmasının qanuni və əsaslı olmasına zəmanət verən təminatlardan ibarətdir. Yəni belə hərəkətlər, yalnız məhkəmənin nəzarəti altında edilə bilər. Konstitusiyanın 67-ci maddəsinə görə: «Səlahiyyətli dövlət orqanlarının tutduğu, həbsə aldığı, cinayət törədilməsində ittiham etdiyi hər bir şəxsə dərhal onun hüquqları bildirilir və tutulmasının, həbsə alınmasının və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinin səbəbləri izah edilir.» Bundan başqa, məhkum olımmuş şəxsin özünün əfv edilməsi və cəzasının yüngülləşdirilməsi haqqında müraciət etmək hüququ vardır. İkinci qrupu insanın şəxsi həyatının toxunulmazlığını təmin edən əlavə vasitələr təşkil edir. Konstitusiyanın 32-ci maddə- ^=====_ 39 ........ ....... ■ =
sində hər kəsin şəxsi toxiınulniazlıq hüququ, şəxsi və ailə həyatının sirrini saxlamaq hüququ təsbit olunmuşdur. Qanunla nəzərdə tutulan hallardan başqa, şəxsi həyata müdaxilə etmək qadağan edilmişdir. Öz razılığı olmadan kimsənin şəxsi həyatı haqqında məlumatın toplanılmasına, saxlanılmasına, istifadəsinə və yayılmasına yol verilmir. Bunlardan əlavə, həmin maddədə hər kəsin yazışma, telefon danışıqları, poçt, teleqraf və digər rabitə vasitələri ilə ötürülən məlumatın sirrini saxlamaq hüququna dövlət tərəfindən təminat verilməsi vurğulanmışdır. Bu hüquq yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada cinayətin qarşısını almaqdan və ya cinayət işinin istintaqı zamanı həqiqəti üzə çıxarmaqdan ötrü məhkəmənin qərarı ilə məhdudlaşdırıla bilər. Bu o deməkdir ki, cinayətin qarşısının alınması və ya cinayət işinin istintaqı zamanı həqiqəti üzə çıxarmaqdan ötrü insanın şəxsi həyatına müdaxilə etmək olar, lakin bu halda özbaşınalıqdan təminat verən xüsusi qaydalara riayət olunmalıdır, yəni məhkəmənin müvafiq qərarı alınmalıdır. Bu qaydalar Cinayət-Prosessual Məcəlləsində (m. 199),
«Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında», «Polis haqqında» Qanunlarda, habelə hüquq mühafizə fəaliyyətini tənzimləyən digər normativ-hüquqi aktlarda dəqiqləşdirilmişdir.
edilmiş hallar və ya məhkəmə qərarı istisna olmaqla mənzildə yaşayanların iradəsi ziddinə heç kəs oraya daxil ola bilməz. Bu o deməkdir ki, heç kim, hətta hüquq mühafizə orqanlarının vəzifəli şəxsləri özbaşına, mənzildə yaşayanların iradəsinə zidd olaraq, o cümlədən cinayətin açılması və istintaqı ilə əlaqədar, mənzilə daxil olub orada hansısa hərəkətlər edə bilməz. Bunun üçün məhkəmənin qərarı olmalıdır. Qanunda yalnız təxirə salınması mümkün olmayan hallarda bu qaydalardan istisna nəzərdə tutulmuşdur. Bu halda —....... ...... = 40 — ■- = Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|