Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanda ombudsman təsisatının insan hüquqlarının miidatıəsində və hüququn mühafizəsində yeri
- — .......... - - =198 =
«Azərbaycan Respublikasının insan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman) haqqında» Konstitusiya Qanununun 1.1-ci maddəsində göstərilir ki, «Azərbaycan Respublikasının insan hüquqları üzrə müvəkkili vəzifəsi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə təsbit olunmuş və Azərbaycan Respublikasının dövlət və yerli özünüidarə orqanları, vəzifəli şəxsləri tərəfindən pozulan insan hüquqları və azadlıqlarının bərpa edilməsi üçün təsis edilir». Qanun ombudsmana hüquqi dövlət quruculuğunda və hüquqi dövlətin mühüm prinsiplərinin qorunması sahəsində geniş səlahiyyətlər vermişdir. Ombudsman təsisatının hüquqi dövlət quruculuğunda aşağıdakı fəaliyyət istiqamətlərini qeyd etmək olar: Ombudsman təsisatı əməli hüquq-müdafiə fəaliyyəti göstərməklə, vətəndaşların real problemləri ilə yaxından tanış olur;
Ombudsman öz
əməli fəaliyyətinin nəticələrini sistemləşdirib təhlil etməklə, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, təmini istiqamətində qanunvericiliyin yeniləşməsinə kömək edir; Ombudsman təsisatı əhalinin müxtəlif təbəqələri arasında insan hüquq və azadlıqları ilə bağlı maarifləndirmə işi aparır; Ombudsman insan hüquqlarının beynəlxalq müdafiə, müdafiə vasitələrindən istifadə üçün kamil hüquq-müdafiə strukturlarından biridir. Bu cür təsisatın yaradılması və effektiv fəaliyyətinin təmin edilməsi Azərbaycanın dünyanın vahid hüquq məkanına inteqrasiyasına təkan verir; Ombudsman təsisatı cəmiyyətin birləşməsinə real şərait yaradır. Bu təsisat səriştəsiz idarəetmə və hakimiyyətdən sui-istifadə məsələlərini qaldırmaqla, dövlət orqanları və onların
vəzifəli şəxslərinə verilmiş hakimiyyət hüduduna riayət edilməsinin təminatçısı kimi çıxış edir; Ombudsman institutunun hüquqi dövlət quruculuğunda zəruri amillərindən biri də vətəndaşların bilavasitə müvəkkilin özünə müraciət etməsidir. Yəni vasitəçilər kimi nə vəkilə, nə də qanuni nümayəndəyə ehtiyac yoxdur. Vətəndaşın ərizə ilə ombudsmana müraciətinin psixoloji cəhətini də qeyd etmək vacibdir. Belə ki, hüquqları pozulmuş şəxs ombudsma- nm simasında həmin bu hüquq pozmanı elmiş inzibati orqanla bagiı problemin sərbəst tədqiqatçısını əldə etmiş olur. Bu baxımdan ombudsman təsisatı bütün sosial qruplara mənsub şəxslərin etimad göstərə biləcəyi hüquq-müdafiə mərkəzi rolunu oynayacaqdır; Ombudsman təsisatı vətəndaş və dövlət münasibətlərini daha yüksək səviyyəyə qaldırmaqla ikitərəfli etimadın yaranması prosesinə təkan verir və bu da daxili siyasi gərginliyi xeyli dərəcədə azaldır, dövlətçiliyə inamı möhkəmləndirir; Ombudsman təsisatı müstəqil bir struktur olmaqla, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün əlavə bir dövlət mexanizmidir. Ombudsman institutu dünyanın sivilizasiyalı ölkələrinin hüquq sistemlərində haqlı olaraq insan hüquqlarının müdafiəsində və dövlət
orqanlarının qanuniliyi və fəaliyyətinin möhkəmləndirilməsində vacib mexanizm hesab olunur. Vətəndaşların hüquqları və qanuni maraqlarının müdafiəsi məqsədi ilə malik olduğu bütün səviyyələrdə aparat və vəzifəli şəxslərin fəaliyyətinə geniş nəzarət funksiyası Om- budsmanm yüksək nüfuzunun və ictimaiyyət tərəfindən geniş şəkildə tanınmasının göstəricisidir. Bu onun statusunu xarakterizə edən və fəaliyyətinin .səmərəliliyini təmin edən
demokratik xüsusiyyətlərlə bağlıdır. 197 12.3.
hüquqlarının miidatıəsində və hüququn mühafizəsində yeri Dünyada ombudsman təsisatının milli modellərinin iki növü mövcuddur. Ombudsman qurumunun birinci növünə o milli modellər aid edilir ki, onların yaradılması hakimiyyətin qanunverici qolunun tədbiri kimi olur, ombudsman fəaliyyəti isə məhz parlamentin hakimiyyətin icra və məhkəmə qollarının üzərində insan hüquqları ilə bağlı nəzarəti kimi çıxış edir. Buna görə ombudsman təsisatının bu növünü həmçinin parlament ombudsmanı adlandırırlar. İkinci ombndsman təsisatı növünün (kvaziombudsmanın) yaradılması əsasən hakimiyyətin icra qolundan asılıdır. Ona görə bu növün digər adı icraçı ombudsmandır. Aydındır ki, icraçı ombudsman növü parlamentin hakimiyyətin digər qolları üzərində nəzarətçi rolunu icra edə bilməz. Azərbaycana gəldikdə «Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman) haqqında» Qanunda elə müddəalar var ki, onlar bizdəki ombudsman təsisatının ikinci növünə aid olmasına dəlalət edir. Belə ki, həmin Qanunun 2-ci maddəsində göstərdildiyi kimi: «Müvəkkili Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdim etdiyi üç namizəd arasından Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 səs çoxluğu ilə seçir». Demək lazımdır ki, müstəqillik ombudsmamn aparıcı əlamətidir. Bu əlamətə görə həqiqi ombudsman təsisatı hakimiyyətin heç bir qolunun tərkibində olmamalı və onun müstəqilliyini qanunla süni sürətdə məhdudlaşdırmaq imkanları olmamalıdır. «Müvəkkilin toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 83 səs çoxluğu ilə qəbul edilmiş qərarı ilə xitam verilə bilər». Parlamentli ombudsman modelində ombudsmamn Baş prokurordan bu cür asılılığı olmur, parlament isə ombud-
Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|