33
Вставить- sənədə cədvəlin, cədvələ sətir sütunun və xananın əlavə edilməsi;
Удалить- Seçilmiş cədvəlin cədvəllərin), sətir (sətirlərin), sütun (sütunların) və ya xananın
(xanaların) silinməsi;
Выделить- Cədvəlin, sətir, sütun və ya xananın
seçilməsi;
Объединить ячейки- Seçilmiş bir neçə xananın birləşdirilməsi bir xana şəklində);
Разбить ячейки- Seçilmiş xana və ya xanaların göstərilən qaydaya uyğun bölünməsi;
Разбить таблицу- Cədvəlin kursor
durduğu mövqedən bölünməsi;
Автоформат таблицы- Cədvəlin hazır format formalarından istifadə edilərək avtomatik
formatlaşdırılması;
Автоподбор- Qed olunmuş ölçüyə, xana məzmununna və digər bloka alınmış sətir və sütunlara
görə sətirin və ya sütunun ölçülərinin təyin edilməsi;
Заголовки- Seçilmiş cədvəl məlumatlarının cədvəl başlığı
kimi qəbul edilməsi;
Преоброзовать-Cədvəlin adi mətnə, mətnin cədvələ çevrilməsinin təmini4
Сортировка- Əlamətlərə (əlifba sırası, artma, azalma və s.) görə cədvəl məlumatlarının
ceşidlənərək düzülməsi;
Формула- Cədvəldə sadə hesablamaların (yekunların, ən kiçik və ən böyük elementin tapılması və
s.) yerinə yetirilməsi;
Отображать сетку- Cədvəl torunun (setkasının) əks etdirilməsi və ya ləğvi;
Свойства таблицы- cədvəlin ümumi, sətir . sütun və xanalarının parametrlərinin (ölçülərinin)
müəyyən edilməsi.
VIII.
Окно (Window) menyusu: Bu menyunun əmrləri ilə işçi pəncərə ilə iş təşkil olunur.
Menyunun əmrləri aşağıdakılardır:
Новое- Yeni pəncərənin açılması;
Упорядочить все- Açılmış bütün pəncərələrin sıralanması;
Сравнить рядом с- Aktiv pəncərəni yanındakı digər pəncərə ilə müqayisə etmək;
Разделить- Pəncərənin istifadəçi istədiyi yerdən bölünməsi;
Son aktivləşdirilmiş pəncərələr.
IX.
Справка (Help) menyusu. Bu menyunun əmrləri istifadəçiyə redaktor və onun ayrı-ayrı
menyuları və əmrləri haqqında sorğulara cavab tapmasına, eləcə də İnternetdən yeni əlavə məlumatların
alınmasına kömək edir. Bu menyunun əmrləri ilə həm xüsusi köməkçinin, həm də sorğu
materiallarından istyifadə ilə müxtəlif problemləri aradan qaldırmaq olar.
Qeyd edək ki, istifadəçi istəyi ilə yeni menyular əlavə edilə və ya mövcud olanlar silinə də bilər.
MS Word mətn redaktorunda sənədin yaradılması üçün redaktorun işçi pəncərəsi aşıldıqdan sonra
«Файл» menyusunun «Создать» əmrini veririk. Sağ tərəfdə işçi oblastın yuxarı hissəsində yeni açılan
pəncərədə yaradılacaq sənədin növü seçilir( yeni sənəd, XML-sənədi, Veb səhifə və ya artıq mövcud olan
sənəd əsasında yaradılacaq sənəd). Bundan sonra «Файл» menyusunun «Параметры страницы» əmrini
veririk. Bu əmrin köməyi ilə tərtib olunacaq sənədin gələcəkdə yerləşəcəyi və çap olunacağı səhifənin
parametrləri verilir. Əmr verildikdən sonra açılan pəncərənin yuxarı hissəsindəki bəndlər ardıcıl seçilərək
parametrlər müəyyən edilir. Buradakı «Размер бумаги» bəndinin seçilməsi ilə ekranda açılan pəncərədən
kağızın ölçüləri və səhifənin vəziyyəti (kitab səhifəsi kimi, ya da albom səhifəsi kimi) müəyyənləşdirilir.
Bundan sonra «Поля» bəndini seçərək səhifənin kənarlarından (yuxarı, aşağı, sağ, sol) mətnə qədər olan
məsafə, səhifə kənarlarının tikiləcəksə məsafəsi, səhifələrin təyinatı (adi səhifə şəklində, güzgü əksli
səhifələr, bir vərəqdə iki maşın səhifəsi olmaqla, braşura səhifəsi kimi) verilir. Növbəti addımda
«Источник бумаги» bəndini seçməklə parametrləri verilmiş ilkin yazı bölməsinin hansı səhifədən
başlayacağını (cari səhifədən, yeni səhifə sütunundan (əgər səhifə sütunlara bölünübsə), yeni səhifədən,
tək və ya cüt səhifədən) müəyyənləşdirirlər. Eyni zamanda bu bənddə cəhifənin xüsusi başlıqlarının
(kolontitulların) fərqləndirilməsi və səhifə kənarlarından onlara qədər olan məsafə müəyyənləşdirilir.
Burada həmçinin yazının şaquli vəziyyətinin cəhifənin yuxarı kənarına, mərkəzinə, umumi hündürlüyünə
və ya aşağı kənarına görə düzləndidilməsi müəyyən edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, hər üç bənddə
müəyyənləşdirilmiş parametrləri bütün səhifələr üçün, seçilmiş cari bölmə üçün və ya kursor durduğu
mövqedən sənədin sonuna qədər tətbiq ediləcəyi təyin olunur.
34
Sonuncu bən seçilərkən pəncərənin aşağı hissəsində olan «Нумерация строк» əmri vasitəsilə
sənəd sətirlərini müxtəlif qanunauyğunluqla nömrələmək, «Границы » əmri vasitəsi ilə isə mətn
hissəsini, səhifəni müxtəlif çərçivələrə almaq və mətn fonunu rəngləmək mümkündür.
Bu parametrlər müəyyənləşdirildikdən sonra «Формат» menyusunun «Шрифты» əmri vasitəsilə
sənədin yığılması məqsədilə istifadə olunacaq şrift, hərflərin ölçüsü, rəngi, altından xəttin çəkilib-
çəkilməməsi və bu xətlərin tipi, hərflərin ekranda görünmə və sətrə nisbətən yerləşmə mövqeyi (indeks və
ya dərəcəni göstərməsi) verilir. Açılan pəncərənin «Интервал» bəndi vasitəsilə yazının miqyası, hərflər
arasındakı məsafə (adi, sıxlaşdırılmış və ya genişləndirilmiş) , sətrə görə yazının yuxarı və ya aşağı
sürüşdürülmüş olması verilə bilər. Həmin pəncərədə olan «Анимация» bəndinin əmrləri sənədin müxtəlif
ekran görünüşlərinin təyininə xidmət edir.
Növbəti mərhələdə «Формат» menyusunun «Абзац» əmri vasitəsilə yazının üfiqi vəziyyətinin
düzləndirilməsini (sol kənara görə, mərkəzə görə, sol kənara görə, səhifə eninə görə), abzasın birinci
sətrinin və digər hissəsinin başlanğıcdan məsafəsini, abzaslar arasındakı məsafəni və abzasların ekranda
yerləşməsinə aid digər parametrləri vermək olar.
Qeyd edək ki, bu parametrləri sənəd yığıldıqdan sonra da yerinə yetirmək mümkündür. Bu
məqsədlə sənədi və ya sənəd hissəsini seçməklə (bloka almaqla) parametrlərin verilməsi mümkündür.
Lakin parametrlərin sonradan təyini istifadəçi üçün sənəddə olan cədvəllərin, obyekt və təsvirlərin
yerləşməsində problemlər və arzuolunmaz nəticələr yarada bilər.
Bu parametrlər təyin olunduqdan sonra mətn yığılır.Mətn yığıldıqdan sonra o, istifadəçi istəyindən
asılı olaraq, lazımi yaddaş qurğusuna və bu qurğudakı qovluğa ad verilərək yazılır. Yaradılmış sənədin
yaddaşda saxlanması üçün «Файл» menyusunun «Сохранить как» əmrindən istifadə edilir. Əmrin
verilməsindən sonrs açılan pəncərədə «Папка» sözü qarşısındakı xüsusi sahədə sənədin saxlanalacağı
qurğu və qovluq seçilərək müəyyənləşdirilir. Sonra həmin pəncərənin aşağı hissəsində olan «Имя файла»
sözü qarşısındakı sahəyə sənədin saxlanacağı faylın adı verilir və növbəti sətirdə onun tipi də müəyyən
edilə bilər. Qeyd edək ki, faylın tipi susmaya görə kompüter tərəfindən müəyyən oluna da bilər. Adətən
fayla ad verilmədikdə birbaşa «Сохранить» əmrindən istifadə etdikdə ona «Документ 1» adı verilir. Bu
pəncərədə pəncərə başlığında yerləşən «Сервис» əmri vasitəsilə yeni açılan bəndlərdən birini seçməklə
yaradılacaq faylın xüsusiyyətlərini («Свойства»), saxlanmanın təhlükəsizlik parametrlərini («Параметры
безопасности»), yəni faylın açılması və ya açıldıqdan sonra yalnız oxumaq üçün təyin olunmasını və
digər parametrləri vermək olar.
Yaradılmış sənədin redaktəsi dedikdə sənəddə düzəlişlərin aparılması və onun tələbata uyğun
olaraq tərtibatı nəzərdə tutulur. Redaktə məqsədilə «Правка » menyusunun əmrlərindən istifadə edilir.
Əgər sənədin hər hansı hissəsini ekrandan silərək xüsusi yaddaş olan buferə yazılması tələb olunarsa,
onda qeyd olunan menyunun «Вырезать» əmrindən istifadə edilir. Bəzən mətn hissəsinin təkrarlanması
və ya digər sənədə köçürülməsi tələb olunur. Belə halda həmin hissə seçilərək (bloka alınaraq) menyunun
«Копировать» əmri ilə buferə yazılır. Sonra isə həmin sənəddə və ya istifadəsi nəzərdə tutulan digər
sənəddə kursor lazımi mövqedə yerləşdirildikdən sonra «Вставить» və ya «Буфер обмена» əmrindən
istifadə edilir. Qeyd edək ki, bu əmrlərin fərqi ondan ibarətdir ki, «Вставить» əmri vasitəsilə buferə
göndərilmiş yalnız sonuncu məlumatı əlavə etmək mümkündür. «Буфер обмена» əmri vasitəsilə isə
buferə göndərilmiş son 24 məlumatdan istənilənini seçib əlavə etmək mümkündür. Bu əmr verildikdə
ekranın sağ tərəfində xüsusi pəncərədə buferdəki məlumatların siyahısı verilir. Onlardan istənilənini
seçdikdə, həmin hissə sənədə əlavə olunur.
«Правка» menyusunun «Специальная вставка» əmrinin köməyi vasitəsilə sənədə buferin
məzmunu istifadəçi istəyindən asılı olaraq Word obyekti kimi, RTF formatlı mətn kimi, formatlaşmamış
mətn kimi, şəkil kimi, Windows metafaylı kimi, HTML forrmatda və ya Yunikod mətli kimi əlavə edilə
bilər. Menyunun digər bir «Вставить как гиперссылку» əmri ilə mətn və ya seçilmiş obyekt sənədə
hipermüraciət kimi əlavə edilir.
Əgər faylın və ya sənədin hər hansı elementi və ya hissəsinin silinməsi lazım olarsa (buferə
yerləşdirilmədən) onda «Очистить» əmrindən istifadə edilir. Bu əmrin iki variantından birinə uyğun
olaraq seçilmiş element və ya hissənin ya məzmunu, ya da formatı ləğv edilə bilər.
«Правка» menyusunun «Выделить все» əmrindən istifadə edilərək işçi pəncərədə aktivolan
sənəd bütünlüklə seçilir (bloka alınır).
Bəzən istifadəçiyə sənədin hansısa elementinin (hərfin, sözün, söz birləşməsinin, cümlənin və s.)
tapılması və dəyişdirilməsi tələb olunur. Bu məqsədlə «Правка» menyusunun uyğun olaraq «Найти»