Dt
|
Kt
|
Aktivlər
|
|
|
Pul vəsaiti (Kassa)
|
13 250
|
|
Ofis ləvazımatı
|
1 500
|
|
Debitor borcu
|
1 000
|
|
Avadanlıq
|
1 200
|
|
|
|
|
Öhtəliklər
|
|
|
Kreditor borcu
|
|
375
|
əmək haqqı öhtəliyi
|
|
300
|
|
|
|
Xüsusi kapital
|
|
|
Nizamnamə kapitalı
|
|
15 000
|
Gəlirlər
|
|
|
Xidmətdən gəlir
|
|
2 000
|
əvəzsiz daxilolma
|
|
375
|
|
|
|
Xərclər
|
|
|
Icarə xərci
|
|
(800)1
|
Əmək haqqı xərci
|
|
(300)
|
Yekun
|
16 950
|
16 950
|
5.6. Horizontal modeldə əməliyyatların maliyyə hesabatları üzrə əks etdirilməsi.Əməliyyatların qeydiyyatı ilə maliyyə hesabları arasında əlaqə
Əməliyyatın qeydiyyatının aparılmasında əsas məqsəd maliyyə hesabatının tərtib edilməsidir. Qeydiyyatın aparılması zamanı hesablarla maliyyə hesabatı arasında əlaqəni bilmək mühasibatın işi üçün mühüm irəliləyiş ola bilər. Bu baxımdan əməliyyatın qeydiyyatı zamanı hesablarla maliyyə hesabatı arasında əlaqəni ifadə edəcək “Horizontal modeli” təklif etmək olar. Bu model vasitəsi ilə biz hər bir əməliyyatın elə yerindəcə hansı hesabatda göstərilməsini əvvəlcədən bilirik.
Horizontal modelin yuxarıdakı misal nümunələri üzrə forması aşağıdakı cədvəldə verilmişdir (Cədvəl 5.1)..
Cədvəldən göründüyü kimi, horizontal model əsasən 3 yerə bölünür: Balans hesabatı, Mənfəət və Zərərlər haqqında hesabat (MZHH) və Pul Vəsaitlərin Hərəkəti Haqqında Hesabat (PVHHH).
Bu model vasitəsi ilə biz hər bir əməliyyatın təsir etdiyi elementin uyğun gəldiyi hesabatda qeyd aparmışıq. Məsələn , 15 000 $ investisiya qoyuluşu nəticəsində balans hesabatında aktivləri və kapitalı artırmışıq. Bu , Mənfəət və Zərərlər haqqında hesabatın heç bir maddəsinə təsir etməmiş , PVHH-ni isə artırmışdır.
5.7.Əməliyyatların jurnala qeydiyyatı sistemi
Mühasib bütün təsərrüfat hadisələrini əməliyyat jurnalında qeyd edir. T-hesablar və horizontal model, sadəcə mühasibin işini asanlaşdırmaq və əməliyyatı təsəvvür etmək üçün lazımdır. Peşəkar mühasib əməliyyatı birbaşa jurnalada qeyd edə bilər. Yalnız mürəkkəb əməliyyatları təsəvvür etmək üçün T-hesablardan və horizontal modeldən istifadə edilsə daha yaxşı olar.
Yuxarıdakı misala görə T-hesablarda və horizontal modeldə verilmiş əməliyyatların Əməliyyat jurnalında qeydiyyatı aşağıdakı cədvəldə verilmişdir (Cədvəl 5.2.):
Cədvəl 5.2. Əməliyyatların qeydiyyat jurnalı
Tarix
|
|
Hesabın adı və əməliyyatın təsviri
|
Debet
|
Kredit
|
200X
|
|
|
|
|
|
Noy.
|
1
|
Pul vəsaiti (bank,kassa)
|
15 000
|
|
|
|
|
Nizamnamə kapitalı
|
|
15 000
|
|
|
Sahibkar tərəfindən investisiya qoyuluşu edilmişdir
|
|
|
|
3
|
Ofis ləvazimatı
|
1 500
|
|
|
|
Kreditor borcu
|
|
1 500
|
|
|
Faizsiz kreditlə ləvazimatlar alınmışdır
|
|
|
|
5
|
Pul vəsaiti (bank,kassa)
|
1 000
|
|
|
|
Debitor borcu
|
1 000
|
|
|
|
Xidmətdən gəlir
|
|
2 000
|
|
|
Yarı pulunu sonra almaq şərti ilə Konsatinq xidməti göstərmişdir.
|
|
|
|
30
|
Icarə haqqı xərci
|
800
|
|
|
|
Pul vəsaiti (bank,kassa)
|
|
800
|
|
|
Aylıq icarə xərci ödəmilmişdır
|
|
|
Dek.
|
5
|
Kreditor borcu
|
750
|
|
|
|
Pul vəsaiti (bank,kassa)
|
|
750
|
|
|
Kreditor borcun bir hissəsi ödənilmişdir
|
|
|
|
17
|
Avadanlıq
|
1 200
|
|
|
|
|
Pul vəsaiti (bank,kassa)
|
|
1 200
|
|
|
BestComp şirkətindən 2 ədəd kompüter alınmıçdır
|
|
|
|
19
|
Kreditor borc
|
375
|
|
|
|
Əvəzsiz daxil olma
|
|
375
|
|
|
Dost təşkilat borcun bir hissəsini bağışlamışdıt
|
|
|
|
30
|
əmək haqqı xərci
|
300
|
|
|
|
əmək haqqı öhdəliyi
|
|
300
|
|
|
Işçiyə əmək haqqı hesablanmışdır.
|
|
|
Qeyd edək ki, gələcək mövzularda müəyyən əməliyyatların mühasibat yazılışının nümunəsini vermək üçün Əməliyyat jurnalının qısa formasından istifadə edəcəyik. Bu forma birinci Əməliyyatımızın timsalında aşağıdakı kimi olacaqdır.
Əməliyyat jurnalının qısaldılmış forması
Hesablar Dt Kt
Pul vəsaiti 15 000
Nizamnamə kapitalı 15 000
5.8. Baş kitabda hesabların qeydiyyatı
Maliyyə hesabatının hazırlanmasının 3-cü mərhələsi olan Baş kitaba qeyd , əslində uçotun əsas məqsədlərindən birinə nail olmaqdır. Ona görə ki, hesablar üzrə baş verən proseslərə nəzarət etmək mühasib üçün əsas informasiya ola bilər. Belə ki , əsas hesablar üzrə gündəlik artma- azalmaları və qalıqları çıxarmaqla maliyyə vəziyyətini qiymətləndirmək olar. Bunu üçün mühasib bütün hesabların xüsusiyyətlərin bilməlidir. Odur ki, təcrübədə mühasibə “hesabaların dilini anlayan şəxs” kimidə baxırlar.
Yuxarıda verilən misal əsasında əməliyyatları qruplaşdırmaqla kassa kitabını tərtib edə bilərik. Baş kitabın T – hesabın qruplaşdırılmasından fərqi odur ki, burada günün sonuna qalıqda cıxarmaq mümkündür. Beləliklə kassa kitabının hazırlanmış forması aşağıda göstərildiyi kimidir:
PUL VƏSAİTİ (KASSA,BANK)
|
HESAB №…
|
Tarix
|
Məzmun
|
Debet
|
Kredit
|
Balans
|
Noy. 1
|
Sahibkar investisiya qoyuluşu etmişdir.
|
15 000
|
|
15 000
|
Noy. 5
|
Xidmətdən gəlir əldə olunmuşdur
|
1 000
|
|
16 000
|
Noy. 30
|
Icarə haqqı ödənilmişdir
|
|
800
|
15 200
|
Dek. 5
|
Borcun bir hissəsi qaytarılmışdır
|
|
750
|
14 450
|
Dek. 17
|
Avadanlıq alınmışdır
|
|
1 200
|
13 250
|
Əməliyyat jurnalı əsasında baş kitabın tərtib edilməsi qaydası aşağıda verilmişdir
(Cədvəl 5.3);
Cədvəl 5.3. Baş kitabların tərtibi qaydası
Pul vəsaiti (Kassa,Bank) Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
01.11
|
Sahibkar qoyuluşu
|
15 000
|
|
15 000
|
05.11
|
Xidmətdən gəlir
|
1000
|
|
16 000
|
30.11
|
Icarə haqqı öd-r
|
|
800
|
15 200
|
05.12
|
Borc qaytarılır
|
|
750
|
14 450
|
17.12
|
Avadanlıq alınır
|
|
1200
|
13 250
|
Nizamnmə kapitalı
|
Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
01.11
|
Sahibkar qoyul.
|
|
15 000
|
15 000
|
Ofis ləvazimatı
|
Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
03.11
|
Ləvazim.alınır
|
1500
|
|
1500
|
Debetor borc
|
Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
05.11
|
Xidmətdən gəlir əldə edilir
|
1000
|
|
1000
|
Xidmətdən gəlir
|
Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
03.11
|
Xidm göst-r
|
|
2000
|
2000
|
Avadanlıq
|
Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
17.12
|
Komp. al-r.
|
1200
|
|
1200
|
Avadanlıq
|
Hesab №
|
Tarix
|
Məzmun
|
Dt
|
Kt
|
Balans
|
03.11
|
Ofis levaz al-r.
|
|
1500
|
1500
|
05.12
|
Borc qaytarılır.
|
750
|
|
750
|
19.12
|
Borc bağış-r.
|
375
|
|
375
|
30.12
|
əmək haqqı hesabl-r.
|
|
300
|
675
|
Dostları ilə paylaş: |