Mövzu 6 Beynəlxalq valyuta-maliyyə münasibətləri
Yüklə 439,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Valyuta məzənnəsi
- Valyuta pariteti
- Cədvəl *.* Valyuta məzənnələri formalarının təsnifi Valyuta məzənnələrinin formaları Xüsusiyyətləri
1.
Valyuta ilə sazişlərin bağlandığı beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sferalarının mövcudluğu və xüsusiyyətləri. Bu cür sahələrin həcmi nə qədər böyükdürsə valyuta iqtisadi şokların nəticələrini bir o qədər yüngülləşdirir. Bu cür sazişlərin sahəsi nə qədər genişdirsə valyuta bir o qədər likviddir. Çünki, belə olan halda, daha çox sayda iqtisadi subyektlər bu valyutanı ödəmə vasitəsi kimi qəbul edəcəklər. 100 milyon nəfər üçün pul rolunu oynayan valyuta 1 milyon nəfər üçün pul rolunu oynayan digər valyutadan daha likviddir. Bu cür sahələrin xüsusiyyətlərinin müəyyən edilməsində müəyyən çətinlik mövcuddur, çünki bu cür xüsusiyyətlər bir neçə dənədir. Birincisi, bu xüsusiyyətlər “sahə” daxilində pul təklifi aiddir. Ikincisi, bura müxtəlif makroiqtisadi göstəricilər aiddir. Hazırkı ana üç bu cür sahə - dollar zonası, avro zonası və iena zonası formalaşmışdır. 2.
Pul siyasətinin sabitliyi. Əgər ölkədə yüksək inflyasiya dərəcsi mövcuddursa onda onun valyutası dünya pulu rolunu oynamaq iqtidarında deyildir. Əsrin əvvəli və ortalarında bu problem valyutanın qızıla və ya digər qiymətli metala bağlanması yolu ilə həll edilirdi. Hazrıda, bu cür bağlanmaların olmadığı bir şəraitdə mərkəzi bankların həyata keçirdikləri siyasətin elementləri əsas rolu oynayırlar. Monetar siyasətin sabitliyinin əsas xüsusiyyəti kimi onun şəffaflığı, açıqlığı çıxış etməlidir. Bu şəffaflıq nə qədər yüksəkdirsə, iqtisadi subyektlərin inflyasiya gözləntiləri bir o qədər aşağı olacaq. Istənilən halda valyuta zonalarının mərkəzi banklarının əsas məqsədilərindən biri qiymətlərin sabitliyi olmalıdır. 3.
deməkdir. 4.
Güclü və ardıcıl mərkəzi hakimiyyət. Pul siyasətinin sabitliyi mərkəzi siyasi hakimiyyətin gücü və sabitliyi ilə müəyyən olunur. Zəif dövlət bir qayda olaraq zəif valyutaya malik olur. Mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsinin (məsələn, müharibə nəticəsində) bir nəticəsi də adətən inflyasiyanın güclənməsi olur. 5.
qədər çox olarsa valyutanın dünya valyutasına çevrilməsi üçün şərait bir o qədər münbit olar.
6.
Aşağı faiz dərəcələri. Bu əlamət iqtisadiyyatın normal inkişafı üçün zəruri olan göstəricilərdən biri kimi çıxış edir. Valyuta sisteminin digər aparıcı elementi valyuta məzənnəsi rejimi hesab edilir. Valyuta məzənnəsi müəyyən bir ölkənin pul vahidinin digər ölkənin pul vahidində və ya beynəlxalq hesablaşma valyuta vahidlərində ifadə edilmiş qiymətidir. Valyuta məzənnəsi əmtəələrlə və sidmətlərlə beynəlxalq ticarət, kapitalın investisiya və kredit formasında hərəkəti, dünya əmtəə bazarlarında qiymətlərin müqayisə edilməsi, müxtəlif ölkələrin dəyər göstəricilərinin müqayisə edilməsi, firmaların, bankların, hökumətlərin, fiziki şəxslərin xarici valyutada olan hesablarının yenidən qiymətləndirilməsi zamanı valyutaların mübadilə nisbətlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün zəruridir. Valyuta məzənnəsinin əsasında (xüsusilə fiksə edilmiş rejim zamanı) valyuta pariteti durur. Valyuta pariteti qanuvericiliklə müəyyən edilmiş iki valyuta arasında olan nisbətdir. Avronun tətbiqinə qədər paritetlər Avropa valyuta sistemi ölkələrində aktiv surətdə istifadə edilirdi. Qızıl-monet standartı zamanı valyuta məzənnəsinin əsasını qızıl pariteti, yəni iki valyutanın qızıl çəkilərinin nisbəti təşkil edirdi. Praktikada valyutaların məzənnələri ancaq təsadüfi olaraq və qısa müddətə onların paritetləri ilə üst-üstə düşə bilər. Bu, tələb və təklifin tarazlığı zamanı baş verir. Qızıl standartı zamanı valyuta məzənnələri paritetdən yalnız “qızıl nöqtələri” sərhədində, yəni ±1% həddində
fərqlənə bilərdi. Çünki, qızılın göndərilməsi zamanı çəkilən xərclər heç vaxt onun dəyərinin 1%- ni keçmirdi. Qızılın demonetləşdirilməsi ilə valyutaların yeni dəyər etalonu kimi XİH çıxış etməyə başladı. Hazırda valyuta məzənnəsi təkcə onun qızıl məzmunundan deyil, həm də bir sıra digər amillərdən asılıdır:
ölkənin makroiqtisadi göstəriciləri;
inflyasiyanın səviyyəsi və inflyasiya gözləntiləri;
ölkənin tədiyə balansının vəziyyəti;
valyuta siyasəti;
faiz dərəclərinin səviyyəsi;
beynəlxalq ödəmələrin güclənməsi və ya zəifləməsi;
valyuta bazarının konyukturası;
valyutaya etibarın dərəcəsi;
subyektiv amillər və s. Hər bir valyuta sisteminin məxsusi valyuta məzənnəsi rejimi, valyuta məzənnəsinin müəyyən edilməsi və dəyişdirilməsi mexanizmi vardır. Müəyyən edilmiş rejimdən asılı olaraq valyuta məzənnələri formalarının təsnifi Cədvəl *.*-də verilmişdir.
Valyuta məzənnələri formalarının təsnifi Valyuta məzənnələrinin formaları Xüsusiyyətləri 1. Fiksə edilmiş valyuta məzənnələri valyuta məzənnələrinin əsasını təşkil edən və dövlət
tərəfindən dəstəklənən rəsmi qeydiyyata alınmış paritetlərin olmasını nəzərdə tutur; - real fiksə edilmiş qızıl paritetinə əsaslanır, “qızıl nöqtələri” sərhəddində fərqlənir; - müqavilə əsasında fiksə edilmiş aşağıdakılara əsaslanır: 1)
2)
qızılın şərti olaraq müəyyən edilmiş rəsmi qiymətinə; 3)
bazar qiymətlərinin paritetlərdən fərqlənmə hədlərinin razılaşdırılmış həcminə. 2. Çevik valyuta məzənnələri valyutaların rəsmi pariteti yoxdur; - üzən (sərbəst dəyişən) tələb və təklifdən asılı olaraq dəyişir; - tərəddüd edən tələb və təklifdən asılı olaraq dəyişir, lakin mərkəzi bankların valyuta müdaxilələri ilə korrektə edilir
Hesablama üsuluna görə, valyuta məzənnələri faktiki və paritet (müqayisə olunan ölkələrin valyutalarının alıcılıq qabiliyyəti paritetlərindən çıxış edilərək müəyyən edilən) olurlar. Paritet Yüklə 439,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|