Mövzu "beynəlxalq valyuta-kredit münasiBƏTLƏRİ VƏ xariCİ ÖLKƏLƏRİn maliYYƏ Sİstemi" FƏNNİNİn predmeti, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB)
Bu bank 1990-cı ildə yaradılmışdır. Albaniya istisna olmaqla bütün Avropa ölkələri, ABŞ, Kanada və s. (cəmi 40 ölkə) Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının üzvüdür. Qərargahı Londonda yerləşir.
AYİB-in yaradılmasının əsas məqsədi Avropanın keçmiş sosialist ölkələrində bazar iqtisadiyyatının qurulması və xüsusi bölmənin inkişafı olmuşdur.
AYİB-in rehbər orqanları İdarəedicilər Şurası, Direktorlar (icraedicilər) Şurası və prezidentdir. Rəhbərlik ildə bir dəfə iclas keçirir.
AYİB-in resursları aşağıdakı mənbələr hesabına yaradılır:
- səhmlərin buraxılışı;
- xüsusi fondlar - investisiyalar.
AYİB kredit-investisiya siyasəti xüsusi bölmənin inkişa­fına yönəldilmişdir və aşağıdakı formalarda həyata keçirilir:
- istehsalın inkişafının kreditləşdirilməsi;
- kapitalın investisiyalaşdırılması;
- qiymətli kağızların zəmanətli yerləşdirilməsi;
- kapital bazarına müraciəti asanlaşdırmaq üçün zəmanət verilməsi;
- sazişlərə uyğun xüsusi fondların vəsaitlərinin yerləşdiril­məsi;
- yenidenqurma, infrastrukturun inkişafı, təbiətin mühafizəsi proqramlarına yardım;
- özəlləşdirməyə yardım.
AYİB kredit fəaliyyətini həyata keçirərkən aşağıdakıları təmin edir:
- inkişaf etmiş ölkələrin bank işi standartları əsasında çe­vik kreditləşmə üçün müxtəlif vasitələrdən istifadəsi;
- xüsusi investorlarla, onların məsləhətçiləri ile, həmçinin kommersiya bankları ilə əməkdaşlıq;
- uzunmüddətli inkişaf planlarının həyata keçirilməsində hökumətlərlə əməkdaşlığı;
- beynəlxalq valyuta-kredit və maliyyə təşkilatları ilə əməkdaşlıq;
- ətraf mühitin qorunması və yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi.
- AYİB fəaliyyətində qarşıya çıxan çətinliklərə bir sira ölkələrdə ayrılmış vəsaitin istifadəsi üzrə dəqiq hüquqi təminatın olmaması;
- xüsusi sektorun maliyyələşdirilməsinə mühafizəkar münasibət və s. aid edilə bilər.
AYİB-in İdarəedicilər Şurasının hər il keçirilən iclasında idareedicilerden biri sedr seçilir. Bankın fealiyyetinin prinsipial meselelerini İdareediciler Şurası hell edir. AYİB-in işinin semereliliyini yükseltmek meqsedile, İdareediciler Şurası zeruret olduqda selahiyyetlerinin bir hissesini Direktorlar Şurasma vere biler. Bununla bele, istenilen mesele üzre İdareediciler Şurası tam selahiyyete malikdir. Aşağıdaki meselelerin helli ise İdareediciler Şurasmm müstesna selahiyyeti sayılır:
- AYİB-e yeni üzvlerin qebulu, onlarm qebulu sertlerinin müeyyen edihnesi, bank üzvlüyüne xitam verihnesi;
- Direktorlarm ve AYİB prezidentinin seçilmesi, direk-torlar ve onlarm muavinlerine verilen haqq, prezidentle müqa-vilenin şertleri;
- AYİB-in nizamname kapitahnm arunknası ve azaldıhnası;
- diger beynelxalq teşkilatlarla əməkdaşlıq barede sazişler bağlanmasma selahiyyet verihnesi;
- AYİB-in ümumi balansınm, menfeet ve zererler hesabı­nın (auditor hesabatı nezerden keçirildikden sonra) tesdiqi, ehtiyatlarm hecminin müeyyen edihnesi, menfeetin bölüşdürülmesi, bankm fealiyyetine xitam verihnesi ve aktivle-rin bölüşdürühnesi barede qerar qebulu;
- AYİB-in tesisi barede sazişe deyişiklikler edilmesi. Direktorlar Şurası - bankm baş icraedici orqani olub, cari
meseleleri ve İdareediciler Şurası terefinden verilen sela-hiyyetler dairesinde meseleleri hell edir. Hemin meselelere aşağıdakılar aiddir:
- İdareediciler Şurasmm işi üçün hazırlıq görülməsi;
- İdareediciler Şurasmm sarencamları çerçivesinde teqdim olunan kreditlere sehmdar kapitala investisiyalara, kre­ditlerin celb edilmesine, texniki kömek gösterilmesine münasi-betde qerar qebul edihnesi;
- auditorlar terefinden yoxlanmış maliyye ili üzre hesa-batların İdareediciler Şurasmm illik yığmcağmda tesdiq üçün teqdim edilmesi;
- AYİB-in büdcesinin tesdiqi.
AYİB-in prezidenti 4 il müddetine İdareediciler Şurasında ses çoxluğu ile seçilir. Lehine ses verenler ümumi seslerin yarı-smdan az olmamalıdır.
Prezident Direktorlar Şurasmm rehberliyi altmda AYİB-in cari fealiyyetini idare edir. O, adeten sesvermelerde iştirak etmir. Sesler beraber bölündükde ise helledici sese malik olur. Prezident İdareediciler Şurasmm iclaslarmda iştirak ede biler. O, Direktorlar Şurasına sedrlik edir.
AYiB resurslarinm formalaşdırılmasından danışarken qeyd edek ki, sehmdar kapital 10 milyard avrodur ki, bu da nominal deyeri 10 min avro olan 1 milyon sehm arasmda bölünmüşdür.
Avropa Birliyi ölkeleri, Avropa İnvestisiya Bankı (AİB) ve Avropa Birliyinin özü AYİB-in Nizamname kapitalinin 51 %-ne malikdirler. Merkezi ve Şərqi Avropa ölkeleri 13 %, diger Avropa Ölkeleri 11 %, qeyri-Avropa ölkeleri 24 % paya malikdir. Ayrı-ayrı ölkeler üzre en böyük kapitala malik ABŞ, Almaniya, İtaliya, Fransa, Böyük Britaniya ve Yaponiyadır. Ni­zamname kapitalmm hecmi 5 ilden tez olmayaraq nezerden keçirilir.
AYİB mecmu kredit resursları adi resurslardan ve xüsusi fondlarm vesaitlerinden ibaretdir. Adi resurslara aşağıdakılar daxildir:
- AYİB nizamname kapitali, o cümleden ödenilen sehm-Ier ve teleb olunduqda ödenilmeli sehmler;
- celb edilmiş borc vesaitleri;
- borclann ödenilmesi ve ya zemanetler üzre alınmış ve­sait, hemçinin sehm kapitalma investisiyaların reallaşdmhna-sından elde olunmuş mebleğ;
- xüsusi fondların terkibine aid olmayan vesait ve gelirler. İnvestisiyalardan elde edilmiş gelirler ye diger xüsusi re-
surslar xüsusi fondların vesaitlerine aiddir. İlk iki açıq xüsusi fond 1992-ci ilin aprelinde Baltik İnvestisiya Proqrami çerçive­sinde yaradılmışdur. Bu proqram Danimarka, İslandiya, Norveç, Finlandiya ve İsveç öücelerinin iqtisadiyyati ve maliyye nazirlerinin yığıncağında qebul edilmişdir. Proqramm başlıca meqsedi Latviya, Litva ve Estoniyada xffda ve orta müessise-Iere yardım etmekle özel sektorun inkişafmı desteklemekdedir.
Proqramlardan biri texniki əməkdaşlığm kreditləşdiril-mesi ve investisiya layihelerinin hazırlanması üçün istifade edi­lir. Diger proqram sehmdar kapitalma investisiyaların qoyul-ması ve layihelerin kreditleşdirilmesini nezerde tutur.