Mövzu Fənnin mahiyyəti və vəzifələri

6.2 Layihələrin imkanları və texniki- iqtisadi əsaslandırılması

Layihələrin imkanlarının tədqiq edilməsi zamanı ümumi investisiyalaşdırma imkanları açıqlanmaqla investisiya layihələrinin ümumi məlumatları- daxili və xarici bazarda konkret məhsula olan tələbat, xammal materialları, tikinti sahəsinin yerləşdirilməsi, layihənin həyata keçirilməsi müddəti, investisiya və istehsal xərcləri, maliyyələşdirmə mənbələri və digər məlumatlar təhlil edilir. Fəaliyyət göstərən müəssisələrdə istehsal edilən məhsulun çeşidi onun fəaliyyətinin müsbət və mənfi amilləri, texnologiya səviyyəsi və mövcud texnologiyanın vəziyyəti təhlil edilir. İnvestisiyalaşdırmanın imkanlarının tədqiqi nəticəsində rəy tərtib olunur. Lakin layihənin investisiyalaşdırılması haqqında qərar adətən texniki-iqtisadi əsaslandırmadan sonra başlayır. Texniki-iqtisadi əsaslandırma uzunmüddətli və baha başa gələn prosesdir. Odur ki, belə tədqiqat üçün vəsait ayırmalarından əvvəl layihənin qiymətləndirilməsi üçün ilkin texniki-iqtisadi əsaslandırma aparılır. Ilkin əsaslandırma mərhələsində əsaslandırmanın əsas komponenti üçün mövcud alternativlər haqqında məlumat hazırlanır. Adətən ilkin əsaslandırma aşağıdakı bölmələrdə öz əksini tapır.

1. Qoyulan məsələni ilkin şərtləri və tarixi
2. Layihənin və firmanın fəaliyyətinin həyata keçirilməsinin mümkün strategiyası (burada bazarın təhlili və marketinq konsepsiyası ilə əlaqədar layihənin hüdudları nəzərə alınır)
3. Xammal və köməkçi materiallar
4. Layihə sənədləri və texnologiya, istehsal proqramı və istehsal gücü, istehsal prosesinin və layihə konstruktor işlərinin seçilməsi
5. Əmək resursları, idarəetmə heyəti, işçi qüvvəsi üçün müəyyən edilmiş xərclər
6. Layihənin yerinə yetirilməsi qrafiki
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ilkin əsaslandırma texniki-iqtisadi əsaslandırmanın quruluşu ilə uyğun gəlməlidir.
6.3 İnvestisiya qərarlarının qəbul edilməsi

Texniki-iqtisadi əsaslandırmanın hazırlanması nəticəsində investisiya qərarlarının qəbul edilməsi üçün lazım olan layihənin mərhələləri aşağıdakı kimi tərtib edilir.

1. Layihənin məqsədi və mümkün olan marketinq strategiyası
2. Bazarın mümkün olan məhsulla ödənilməsi
3. İstehsal gücü
4. Müəssisənin yerləşdiyi ərazi
5. Mövcud xammaldan istifadə edilməsi
6. Uyğun avadanlıqlar və texnologiya ilə təchizat
7. İnvestisiya qoyuluşu xərcləri
8. İnvestisiya qoyuluşuna görə satışdan gəlir, mənfəət və habelə başqa parametrlər müəyyən edilir.
İnvestisiya qərarlarının əsas elementi layihənin maliyyələşdirmə üsulunun seçilməsidir. Bir qayda olmalıdır ki, layihənin sponsorları, investorlar məlum olduqdan sonra mexaniki iqtisadi əsaslandırma işlənib hazırlanır.İstehsal fəaliyyətinin geniş diapazonlu olması səbəbindən bütün investisiya layihələri üçün eyni cür yanaşma seçmək mümkün deyildir. Bununla belə investisiya qabağı tədqiqatların ümumiliyi nöqteyi nəzərdən texniki iqtisadi cəhətdən aparılan çoxlu investisiya layihələri üçün ümumi yanaşma təklif oluna bilər.
Layihənin strukturunu daha yaxşı anlamaq və kapital, istehsal və təchizat-satış xərclərini kalkulyasiyalaşdırmaq üçün layihələdiricilər bütün layihəni funksional təşkil ediləcək şəkildə qruplaşdırılır. Belə qruplaşdırma xərclərinə daxildir: anbar tikintiləri, inzibati binalar, yardımçı obyektlər–su kəmərləri, qaz, telefon şəbəkələri, daxili yollar və s. daxildir.