Mövzu Fənnin mahiyyəti və vəzifələri

4.4 Maliyyə münasibətləri sferasında əməkdaşlığın formaları

Maliyyə münasibətləri sferasında tərəfdaşlığın ən geniş yayılmış forması kimi faktorinqi göstərmək olar.

Faktorinq- sahibkar ilə faktor- firma arasında qurulan qarşılıqlı münasibətlər sistemidir. Faktorinqin məqsədi müqaviləyə görə bir tərəf (faktor) üçüncü şəxs (borclu) barəsində müştərinin (kreditorun) üçüncü şəxsə mal verməsini öhdəsinə götürür.Belə bir şəraitdə onların köməyinə faktorinq fəaliyyəti ilə məşğul olan şirkət gələ bilər. Üçüncü tərəf kimi çıxış edən faktorinq şirkəti malların satdığı müddətə malgöndərən firmanı (müştərini) onun ticarət şəbəkəsinə vermiş olduğu malların dəyərinin müəyyən hissəsi 80%-i həcmində maliyyələşdirir və əvəzində malgöndərən firma mağazaya verdiyi mallar üzrə ödəniş tələbini faktorinq şirkətinə güzəştə gedir. Faktorinq fəaliyyətinə yeni başlayan və sürətlə inkişaf edən firmalar olduqca vacibdir. Bu xidmətdən istifadə edən firmalar inkişaf prosesində müəyyən çatışmamazlıqlarını aradan qaldırır. Qonşu Türkiyədə faktorinq biznesi sahəsində xeyli irəli gedib. Hazırda bu ölkədə 80-ə yaxın faktorinq fəaliyyəti ilə məşğul olan subyekt mövcuddur. Azərbaycanda isə hələlik bu sahədə vəziyyət qənaətbəxş deyil. Səbəbi isə bu problemin həllinə hazır deyilik, ilk növbədə psixoloji çətinliklərin olmasıdır. Dogrudur, ölkəmizdə bazar münasibətlərinin mövcud vəziyyəti, xüsusən də ticarətin çoxdan sərbəstləşdirilməsi Azərbaycanda faktorinq xidmətinin meydana çıxmasına və təşəkkülünə şərait yaradır. Bu fəaliyyət növü üçün iqtisadi qanunvericilikdə - Mülki Məcəlləmizdə də öz əksini tapıb. Bu fəaliyyət növünün inkişafı üçün zəruri iqtisadi mühit formalaşmalıdır.


Mövzu 5. Lisenziyalaşdırma əlaqələri

5.1 Lisenziyanın mahiyyəti, məqsədi və növləri

5.2 Lisenziya sazişi
5.3 Lisenziya yaxud patent agentinin funksiyaları
5.4 Lisenziya agentinin mükafatlandırılması


5.1 Lisenziyanın mahiyyəti, məqsədi və növləri

Elmi-texniki tərəqqinin inkişafı nəticəsində lisenziya geniş yayılmışdır. Lisenziya dedikdə ayrı-ayrı şəxslərin təşkilatların patentlə mühafizə olunan ixtiralardan, texniki biliklərdən, təcrübədən, istehsal sirrindən, ticarət markasından istifadə etmələrinə verilən icazədir. Lisenziyalaşdırma əməkdaşlıq formasında əsas subyekt kimi lisenziar və lisenziat çıxış edirlər.

Lisenziar dedikdə - hər hansı ticarət markasına texnologiyaya, patentə yaxud mülkiyyət növünə sahiblik hüququ olan hüquqi və fiziki şəxsdir. Lisenziat dedikdə göstərilən hüquqları lisenziardan daimi və müvəqqəti əsaslarla müəyyən olunmuş ödəniş müqabilində icarəyə götürən fiziki və hüquqi şəxsdir. Lisenziyanın üç növündən geniş istifadə olunur. 1. Qeyri- müstəsna lisenziya 2. Müstəsna lisenziya 3. Tam lisenziya
Qeyri müstəsna lisenziyaların satılmasında lisenziar ixtiralardan, yaxud istehsalın sirlərindən sərbəst istifadə etmək, lisenziyaların şərtləri üzrə hüquqların verilməsindən istifadə etməyə lisenziata icazə verir.
Müstəsna lisenziyaların satılmasında lisenziar ixtiralardan yaxud istehsalın sirlərindən lisenziata danışılmış şərtlər əsasında və sazişdə göstərilmiş müəyyən coğrafi ərazidə istifadə etməsinə hüquq verir, lakin lisenziyası verilmiş ixtiradan sərbəst istifadə etməklə yanaşı başqa şəxslərə vermək hüququndan məhrum etmir. Müstəsna lisenziyaların verilməsi zamanı lisenziar çox vaxt sazişə lisenziatın hüququnu məhdudlaşdıran dəyişikliklər əlavə edilir. Belə lisenziyaya məhdudlaşdırılmış müstəsna lisenziya deyilir.
Tam lisenziyaların satılmasında lisenziata ondan sazişin bütün fəaliyyət ərzində istifadə etmək üçün müstəsna hüquqlar verir. Bu dövrdə lisenziar ixtiralardan və istehsalın sirlərindən müstəqil istifadə etməkdən, eləcə də lisenziyalarını başqa şəxslərə verməklə istifadə etmək hüququndan məhrum olunur. Tam lisenziyaların veriməsi beləliklə, patentin tam güzəştini xatırladır. Bu sazişin fərqi ondan ibarətdir ki, lisenziar patent mülkiyyətçiliyini öz üzərində saxlayır və müəyyən şərtlərinin araya çıxarılması ilə əlaqədar lisenziya sazişini poza bilər. Müstəsna və tam lisenziya verilməsi zamanı lisenziat əgər bu sazişdə müəyyən edilmişdirsə, ona verilmiş müstəsna hüquq dairəsində öz adından başqa şəxslərə lisenziarın yazılı icazəsilə verilə bilər.