Mövzu Fənnin mahiyyəti və vəzifələri

3.2 Biznesin inkişafında hüquqi baza

İstənilən biznes və sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi üçün müvafiq hüquqi baza yaradılmalıdır. Daha doğrusu, biznes və sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən, inkişafı üçün əlverişli şərait yaradan qanunlar olmalıdır. Həmin qanunlardan biznesmenin və sahibkarın mülkiyyət hüquqlarının qorunması, hər cür bürokratik maneələrdən müdafiə olunması, müqavilə öhdəliklərinə riayət edilməsi, əlverişli biznes və sahibkarlıq mühitinin yaradılması, istehsal sahibkarlığın üstün inkişafına yönəldilən qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və s. məsələlər öz əksini tapmalıdır. Biznes və sahibkarlıq fəaliyyətinin hüquqi təminatı məsələləri üzrə qanunvericilik təşəbbüsünün göstərilməsi mühüm rol oynayır.

3.3 Antiinhisar siyasəti iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi

Antiinhisar siyasəti iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin tərkib hissəsidir. Bazar münasibətlərinin inkişaf sürəti və bu prosesin səmərəliliyi antiinhisar tənzimlənməsinin nəticələrindən çox asılıdır. Bazar münasibətlərinin inkişafı iqtisadiyyatın bu və ya digər sahələrində ihisarçılıq meylləri törədə bilər. Antiinhisar siyasətin bazar iqtisadiyyatının formalaşmasındakı mühüm rolunu nəzərə alaraq hələ XIX əsrin axırında sənayecə ikişaf etmiş qərb ölkələrində, xüsusən ABŞ-da inhisarçılığa qarşı dövlət tərəfindən tədbirlər görülmüşdür. Antiinhisar qanunçuluğu iri müəssisələrin və böyük biznes əleyhinə yaradılmır. Antiinhisar tənzimlənməsi səmərəli rəqabəti pozan məhdud müəssisələr üçün yaradılır. Antiinhisar tənzimlənməsi ilə əlaqədar çəkilən xərclər ihisarçılıq fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasından alınan gəlirdən çox ola bilməz.

İnhisarçılıq müxtəlif zəminlərə əsaslana bilər.
a) sənaye istehsalının əhəmiyyətli hissəsini ələ keçirmək;
b) bazarların bölünməsi və qiymətin səviyyəsi haqqında gizli və aşkar razılaşmaq;
c) süni mal qıtlığı yaratmaq və s.
İnhisarçılıq fəaliyyətinin qarşısının alınmasının, məhdudlaşdırılmasının və aradan qaldırılmasının təşkilati və hüquqi əsaslarını müəyyənləşdirən “Antiinhisar fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu 4 mart 1993-cü il tarixində qəbul edilmişdir. Bu qanunda inhisarçılıq növləri dövlət inhisarçılığı, sahə inhisarçılığı, yerli inhisarçılıq, maliyyə-kredit inhisarçılığı, üfiqi və şaquli müqavilələrin nəticəsində yaranan ihisarçılığın tənzimlənməsinə dair vasitələr açıqlanır. Azərbaycan Respublikasında təbii inhisarçıların siyahısı Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 31 mart 1995-ci il tarixi 1012 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir.
1) Yanacaq və energetika sahəsi
Buraya daxildir: magistral qaz kəməri, qaz təchizatı və xidmət edən müəssisələr və təşkilatlar; Vahid enerji sisteminə daxil olan elektrik enerjisi istehsalı, onun ötürülməsi, paylaşdırılması və təchizatı ilə məşğul olan müəssisə və təşkilatlar.
2) Nəqliyyat sahəsi
a) Dəmiryolu nəqliyyatında magistral və yerli dəmiryolu xəttlərinin istismarını həyata keçirən müəssisələr və təşkilatlar; Stansiyalar, sərnişin vağzalları, hərəkəti idarəetmə, hərəkətin təhlükəsizliyini təmin edən müəssisə və təşkilatlar; Texnoloji sazlama və buraxılışı üzrə məntəqələr.
b) Hava yolları nəqliyyatı
Aeroportlar, uçuşların idarə olunması və təhlükəsizliyini təmin edən müəssisə və təşkilatlar;
c) Su nəqliyyatı
Bura daxildir: limanlar və liman qurğularını istismarı üzrə qurumlar, hərəkətin təhlükəsizliyini təmin edən müəssisə və təşkilatlar.
d) Avtomobil nəqliyyatı
Bura daxildir: magistral avtomobil yolların, yol qurğularının saxlanması və istismarını həyata kecirən müəssisələr və təşkilatlar
3. Rabitə sahəsi
Bura daxildir: rabitə xidməti müəssisələri və təçkilatları, radio və televiziya verilişləri yayımı üzrə müəssisə və təşkilatlar
4. Kommunal xidməti sahəsi
Bura daxildir: su, istilik təchizatı, kanalizasiya müəssisələri