Mövzu giRİŞ Plan: Fənnin predmeti, məqsədi və vəzifələri Ə L v a n m e t a L l a r d a n

3. Texnoloji maşınların məhsuldarlığı və gücü 
Texnoloji maşınların məhsuldarlığı dedikdə vahid zamanda bu və ya digər 
miqdarda məhsulun emal edilmə qabiliyyəti başa düşülür və maşının işini 
xarakterizə edən əsas göstəricilərdən biridir. Texnoloji maşınların məhsuldarlığını 
təyin etdikdə adətən üç məhsuldarlıq anlayışından istifadə edilir: nəzəri, texniki və 
istismar. Praktiki olaraq nəzəri və texniki (həqiq , faktiki) məhsuldarlıqlar daha 
əhəmiyyət kəsb edir. 
Nəzəri məhsuldarlıq –
maşın stasionar rejimdə fasiləsiz olaraq işlədikdə 
vahid zamanda buraxılan (emal olunan) məhsulun miqdarıdır. 

---

I,II,III siniflərə daxil olan ( texnoloji maşınların məhsuldarlığı buraxılan 
(emal olunan) məhsulun miqdarı ilə düz , işçi tsiklin müddətilə təsr mütənasib olub 
aşağıdakı ifadə üzrə hesablanır: 
Q
n
=mZ = = (1.1.) 
Burada m- bir işçi tsikl ərzində buraxılan məhsulun miqdarı; Z –vahid 
zamanda işçi tsikillərin miqdarı; T
i
– işçi tsiklin müddəti, E- maşının emal 
kamnerasının işçi tutumudur. 
T
i
= t
y
+t
e
+t
b
(1.2.) 
Burada t
y
, t
b
uyğun olaraq məhsulun yüklənməsinə və boşaldılmasına sərf 
olunan vaxtdır; t
e
–məhsulun emalına sərf olunan müddətdir. 
I sinifə daxil olan texnoloji maşınların kamerasının işçi tutumu onun 
həndəsi həcmi ilə, emal olunan məhsulun həcmi kütləsi və işlək kameranın 
məhsulla yüklənmə əmsalı ilə düz mütənasib olduğundan aşağıdakı ifadəni yazmaq 
olar: 
E=V
0
h
(1.3) 
Alınmış ifadələri (1.1.) düsturunda nəzərə alsaq, onda I sinifinə aid olan 
maşınların nəzəri məhsuldarlığı aşağıdakı kimi hesablana bilər. 
Q
n
=
(1.4.) 
Burada V
0
–işlək kameranın həndəsi həcmidir, m
3
; 
-işlək kameranın 
yüklənmə əmsalıdır; 
h
–emal olunan məhsulun həcmi kütləsidir, kq/m
3
. 
II, III və IV siniflərinə daxil olan maşınların nəzəri məhsuldarlığının 
hesablanmasında (1.) bərabərliyindən istifadə edilir. Lakin bu maşınların işlək 
kamerasının həcmi aşağıdakı kimi hesablanır 
V
0
=Fl (1.5.) 
(1.5.) ifadəsini (1.1.) tənliyində nəzərə alsaq, onda alarıq 
Q
n
= =
=
(1.6.) 
Bu qrup maşınlarda işçi tsiklin T
i
qiyməti aşağıdakı ifadədən təyin edilə 
bilər6 
T
u
= (1.7.) 

---

(1.7) ifadəsinin qiymətini (1.6.) bərabərliyində yerinə yazmaqla II,II, IV 
sinif maşınlarının nəzəri məhsuldarlığının son ifadəsini almaq olar 
Q
n
= F
0
h
(1.8.) 
Burada F- işlək kameranın en kəsik sahəsidir, m
2
, 
0
–işlək kamerada 
məhsulun hərəkət sürətidir, m/san. 
Nəzəri məhsuldarlığın hesablanmasında istifadə olunan düsturlara daxil 
olunan əmsalların qiyməti texnoloji maşınların funksional təyinatına uyğun olaraq 
konkretləşdirilir.