Mövzu giRİŞ Plan: Fənnin predmeti, məqsədi və vəzifələri Ə L v a n m e t a L l a r d a n

Texniki məhsuldarlıq- 
istisam şəraitində maşının iş müddətində buraxdığı 
(emal etdiyi) məhsulun orta miqdarı olub, aşağıdakı düsturla hesablana bilər: 
Q
tex
= (1.9) 
Burada m- emal olunan məhsulun kütləsi, kq; t
i
-maşının işləmə vaxtı, 
saat. 
Texniki məhsuldarlıqla nəzəri məhsuldarlıq arasında aşağıdakı asılılıq 
mövcuddur: 
Q
tex
= K
T.i. 
Q
n
(1.10) 
Burada K
T.i.
maşının texniki istifadə əmsalıdır. Nəzəri qiyməti aşağıdakı 
bərabərlikdə hesablana bilər 
K
T.i.
=
∙
(1.11) 
Burada t
i.x
–maşına texniki qulluqetmə müddətidir; saat; t
δ
- maşının 
nasazlıqdan sonra iş görmə qabiliyyətinin bərpası üçün lazım olan vaxtdır, saat. 
 Istisma məhsuldarlığı
– istisma şəraitində maşının iş vaxtının bütün 
itgilərini nəzərə alahn göstəricidir və nəzəri məhsuldarlıq arasında aşağıdakı kimi 
asıllıq vardır: 
Q
is
=Q
n
K
ü
.
i
. (1.12) 
Burada K
ü
.
i
. maşının ümumi istifadə əmsalıdır. 
Maşının ümumi istifadə əmsalı iş vaxtının bütün itgilərini, o cümlədən
təşkilati səbəblərdən boş dayanma hallarını nəzərə alır və qiyməti müəssisənin iş 
rejimindən, həmçinin sexlərdə əməyin təşkili səviyyəsindən asılıdır. 

---

Qarşıya qoyulmuş texnoloji proseslərin yerinə yetirilmsi üşün maşının 
icraedici mexanizimlərinin işlək üzvülərinə ötürücü mexanizimlərlə elektrik 
mühərrikindən mexaniki enerjinin verilməsi vacibdir. Işlək üzvlərin valına sərf 
olunan ümumi güc, məhsulun mexaniki emalına və onun nəql olunmasına sərf 
olunan gücdən ibarətdir: 
N=N
e
.
i
.+N
n
(1.13) 
Məhsulun mexaniki emalı üçün sərf olunan güc: Maşının işlək üzvü 
irəliləmə hərəkəti etdikdə 
N
e
.
i
.=P (1.14) 
Maşının işlək üzvü fırlanma hərəkəti etdikdə 
N
e
.
i
.=M (1.15) 
Burada P- işlək üzv tərəfinən emal olunan məhsula təsir edən qüvvə və ya 
məhsulun müqavimət qüvvəsidir, N; M- burucu moment , Nm; - işlək üzvün 
məhsula nisbətən xətti sürətidir; m/san; 
-işçi üzvün məhsula nisbətən bucaq 
sürətidir, rad/san. 
Məhsulun nəqlinə sərf olunan güc: 
Məhsul irəliləmə hərəkəti etdikdə 
N
e
.
i
.= P
n n 
(1.16) 
Məhsul fırlanma hərəkəyi etdikdə 
N
n.f
=M
f
f
(1.17) 
Burada P
n
–məhsulun irəliləmə hərəkəti üçün lazım olan qüvvə, N; M
f
–
məhsulun fırlanma hərəkəti etməsi üçünb qüvvə momenti, N
∙
M; 
n
–işlək 
kameraya nisbətən məhsulun xətti sürəti, m/san; 
f
-işlək kameraya nisbətən 
məhsulun fırlanama bucaq sürətidir, rad/san;. qeyd edək ki, işlək üzvün valına sərf 
olunan güc texnoloji və ya faydalı gücüdür. Lakin məlumdur kiu, maşınıən ümumi 
gücü ötürücü və idaedici mexanizimlərin hərəkətə gətirilməsinə sərf olunan 
gücdəndə asılıdır. Buna görə də maşının işləməsi üçün lazım olan ümumi güc 
aşağıdakı kimi hesablanır: 
N
ü
=N/ (1.18) 
Burada -maşının faydalı iş əmsalıdır. 

---

Alınmış (1.4, 1.8, 1.18) ifadələrindən göründüyü kimi verilmiş proseslərin 
həyata keçirilməsi üçün texnoloji maşınların məhsuldarlığı və gücü işlək 
kameranın ölçülərindən, işlək üzvülərin hərəkət xarakterindən, konstruksiyasından, 
həmçinin yeyinti məhsullarının eamı üsullarından asılıdır. 

---